Obraz iluzjonisty w prozie Michaiła Szyszkina na tle tradycji literatury rosyjskiej

• Authors: Elżbieta Tyszkowska-Kasprzak

Title variants

EN

The Image of an Illusionist in Mikhail Shishkin Prose Against the Background of Russian Literary Tradition

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Artykuł traktuje o obrazie iluzjonisty w prozie Michaiła Szyszkina. Postać magika pojawia się we wszystkich głównych powieściach pisarza: Zdobycie twierdzy Izmaił (2000), Włos Wenery (2005), Nie dochodzą tylko listy nienapisane (2010). Szyszkin często wiąże sztukę iluzjonistyczną z dzieckiem, któremu ufność pozwala wierzyć w możliwość kształtowania świata przez artystę, człowieka. Magik w twórczości Szyszkina pojawia się w nawiązaniu do tradycji platońskiej, w kontekście działań twórczych, które z kolei kojarzone są z boską kreacją świata (triada Stwórca – iluzjonista – pisarz). W związku z tym postać iluzjonisty często występuje jako metafora autora tekstu – on też ma zdolność tworzenia czegoś z niczego, sprawia, że coś może znikać, czy ulegać przemianom. Pojawia się też w prozie Szyszkina myśl o nieprawdziwości, złudności działań zarówno iluzjonistów, jak i artystów, jednak podkreśla on, że zadaniem pisarza nie jest relacjonowanie rzeczywistości, lecz takie jej ukazanie, które daje odbiorcy nadzieję.

EN

The article is devoted to the image of an illusionist in the prose of Mikhail Shishkin. This figure appears in all of his main novels: The Taking of Izmail (2000), Maidenhair (2005), and The Light and the Dark (2010). Shishkin often links illusionistic art with the figure of a child whose trust makes him believe in the possibility of the world being shaped by an artist, a human being. In the works of Shishkin, the figure of an illusionist appears in reference to the Platonic tradition, in the context of creative activities associated with the divine creation of the world (the triad illusionist-writer-Creator). Therefore, this figure often appears as a metaphor of the author of the text, who also has the ability to create something out of nothing, to make something disappear or change. Moreover, Shishkin’s prose includes the theme of unreality and trickery of the actions of both illusionists and creators. Still, Shishkin emphasizes that the writer’s responsibility is not to report reality but to present it in a way which gives the recipient hope.

Keywords

PL

Michaił Szyszkin; współczesna proza rosyjska; iluzja; iluzjonista

EN

Mikhail Shishkin; contemporary Russian literature; illusion; illusionist

• Publisher: Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
• Journal: Roczniki Humanistyczne
• Year: 2018
• Volume: 66
• Issue: 7: Słowianoznawstwo
• Pages: 139-159

Contributors

author

Elżbieta Tyszkowska-Kasprzak

• Uniwersytet Wrocławski

References

• Bartol K., Wypędzić poezję, wygnać poetów. Współczesne interpretacje Platońskiego postulatu, „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Literacka” 19(39)(2012), s. 13-30.
• Baudrillard J., Symulakry i symulacja, przeł. S. Królak, Warszawa: Sic! 2005.
• Derrida J., Edmond Jabès i pytania księgi, przeł. A. Wodnicki, „Literatura na Świecie” 2001, nr 7, s. 137-159.
• Engelking L., Chwyt metafizyczny. Vladimir Nabokov – estetyka z sankcją wyższej rzeczywistości, Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego 2011.
• Frydryczak B., Świat jako kolekcja. Próba analizy estetycznej natury nowoczesności, Poznań: Wydawnictwo Fundacji Humaniora 2002.
• Misiak T., O estetycznym kolekcjonowaniu świata, „Sztuka i Filozofia” 2003, nr 22-23, s. 309-316.
• Mordarski R., Filozofia polityczna Platona wobec sporu filozofii z poezją. Interpretacja Leo Straussa, „Filo–Sofija” 2009, nr 1, s. 189-206.
• Nilewicz L., Reakcyjna żonglerka (o pewnym wystąpieniu reakcyjnych chuliganów), przeł. H. Chłystowski, „Literatura na Świecie” 1990, nr 1-3, s. 129-132.
• Platon, Państwo, przeł. W. Witwicki, Kęty: Wydawnictwo Antyk 2001.
• Sokołow B., Michaił Bułhakow. Leksykon życia i twórczości, przeł. A. Wołodźko-Butkiewicz, I. Krycka, J. Skrunda, Warszawa: Wydawnictwo Trio 2003.
• Witwicki W., Komentarze, [w:] Platon, Państwo, przeł. W. Witwicki, Kęty: Wydawnictwo Antyk 2001.
• Абашева М., Функции первичных речевых жанров в прозе Михаила Шишкина, [w:] Знаковые имена современной русской литературы. Михаил Шишкин [Abasheva M., Funktsii pervichnykh rechevykh zhanrov v proze Mikhaila Shishkina, [w:] Znakovyye imena sovremennoy russkoy literatury. Mikhail Shishkin], red. A. Skotnicka i J. Świeży, Kraków: Scriptum 2017, s. 113-122.
• Абашева М., Лашова С., Стратегии и тактики Михаила Шишкина (К вопросу о художественном методе) [Abasheva M., Lashova S., Strategii i taktiki Mikhaila Shishkina (K voprosu o khudozhestvennom metode)], „Polilog. Studia Neofilologiczne” 2(2012), s. 233-241.
• Александров В.Е., Набоков и потусторонность, przeł. Н.А. Анастасьева, Санкт-Петербург: Алетейя 1999 [Aleksandrov V.Ye., Nabokov i potustoronnost’, przeł. N.A. Anastas’yeva, Sankt-Peterburg: Aleteyya 1999].
• Александров Н., С глазу на глаз. Беседы с российскими писателями, Москва: Б.С.Г.-Пресс 2012 [Aleksandrov N., S glazu na glaz. Besedy s rossiyskimi pisatelyami, Moskva: B.S.G.-Press].
• Блищ Н., Металитературный лабиринт Михаила Шишкина, [w:] Знаковые имена современной русской литературы. Михаил Шишкин [Blishch N., Metaliteraturnyy labirint Mikhaila Shishkina, [w:] Znakovyyeimena sovremennoy russkoy literatury], red. A. Skotnicka, J. Świeży, Kraków: Scriptum 2017, s. 307-316.
• Буренина О., О „глотателях” в русской зрелищной культуре [Burenina O., O „glotatelyakh” v russkoy zrelishchnoy kul’ture], „Russian Literature” 67(2010), Issue 2, s. 151-183.
• Буренина-Петрова О., Цирк в пространстве культуры, Москва: Новое литературное обозрение 2014 [Burenina-Petrova O., Tsirk v prostranstve kul’tury, Moskva: Novoye literaturnoye obozreniye 2014].
• Вадимов А.А., Тривас М.А., От магов древности до иллюзионистов наших дней, Москва: Искусство 1966 [Vadimov A.A., Trivas M.A., Ot magov drevnosti do illyuzionistov nashikh dney, Moskva: Iskusstvo1966].
• Воскресенский С.А., Эстрадные жанры, Москва: Теакинопечать 1930 [Voskresenskiy S.A., Estradnyye zhanry, Moskva: Teakinopechat’ 1930].
• Жиличева Г.А., Принципы повествования в романе Ю. Олеши „Зависть” [Zhilicheva G.A., Printsipy povestvovaniya v romane YU. Oleshi „Zavist'”], „Narratorium” 2011, nr 1-2, http://narratorium.rggu.ru/article.html?id=2027596 [dostęp: 12.09.2017].
• Жиличева Г.А., Фигура фокусника в русской прозе 20-30-х гг. ХХ в., „Филологический журнал” 1(4)(2007), nr 1 [Zhilicheva G.A., Figura fokusnika v russkoy proze 20-30-kh gg. ХХ v., „Filologicheskiy zhurnal” 1(4)(2007), nr 1], http://slovorggu.ru/nfv2007_1_4_pdf/13Gilicheva.pdf [dostęp: 12.10.2017].
• Кандинский В.В., Избранные труды по теории искусства. В 2 томах, t. 1, Москва: Гилея 2001 [Kandinskiy V.V., Izbrannyye trudy po teorii iskusstva. V 2 tomakh, t. 1, Moskva: Gileya 2001].
• Кувшинов Ф.В., Остроухова Е.Н., Сон и явь как ТО и ЭТО у Д.И. Хармса [Kuvshinov F.V., Ostroukhova Ye.N., Son i yav’ kak TO i ETO u D.I. Kharmsa], http://xarms.lipetsk.ru/texts/kuv7.html [dostęp: 12.09.2017].
• Леденев А., Сенсорная реактивность как свойство поэтики Михаила Шишкина, [w:] Знаковые имена современной русской литературы. Михаил Шишкин [Ledenev A., Sensornaya reaktivnost’ kak svoystvo poetiki Mikhaila Shishkina, [w:] Znakovyye imena sovremennoy russkoy literatury. Mikhail Shishkin], red. A. Skotnicka i J. Świeży, Kraków: Scriptum 2017, s. 131-146.
• Лермонтов М.Ю., Собрание сочинений в четырех томах, t. 4, Москва–Ленинград: Издательство Академии наук СССР 1962 [Lermontov M.Yu., Sobraniye sochineniy v chetyrekh tomakh, t. 4, Moskva–Leningrad: Izdatel’stvo Akademii nauk SSSR 1962].
• Мейлах М., Предисловие, [w:] А. Введенский, Полное собрание произведений: В 2 т., t. 1, Москва: Гилея 1993, s. 5-39 [Meylakh M., Predisloviye, [w:] A. Vvedenskiy, Polnoye sobraniye proizvedeniy: V 2 t., t. 1, Moskva: Gileya].
• Мочульский К.В., Великие русские писатели ХIХ в., Санкт-Петербург: Алетейя 2001 [Mochul’skiy K.V., Velikiye russkiye pisateli ХIХ v., Sankt-Peterburg: Aleteyya 2001].
• Пушкин А.С., Собрание сочинений в 10 т., t. 5, Москва: Государственное издательство художественной литературы 1960 [Pushkin A.S., Sobraniye ochineniy v 10 t., t. 5, Moskva: Gosudarstvennoye izdatel’stvo khudozhestvennoy literatury 1960].
• Олеша Ю., Зависть. Три толстяка. Ни дня без строчки, Москва: Художественная литература 1989 [Olesha Yu., Zavist’. Tri tolstyaka. Ni dnya bez strochki, Moskva: Khudozhestvennaya literatura 1989].
• Оробий С., История одного ученичества (Владимир Набоков – Саша Соколов – Михаил Шишкин), „Новое литературное обозрение” 118(2012), s. 293-308 [Orobiy S., Istoriya odnogo uchenichestva (Vladimir Nabokov – Sasha Sokolov – Mikhail Shishkin), „Novoye literaturynoye obozreniye” 118(2012), s. 293-308].
• Распопов А., К вопросу о функционировании анималистической образности в прозе Михаила Шишкина, [w:] Знаковые имена современной русской литературы. Михаил Шишкин [Raspopov A., K voprosu o funktsionirovanii animalisticheskoy obraznosti v proze Mikhaila Shishkina, [w:] Znakovyye imena sovremennoy russkoy literatury. Mikhail Shishkin], red. A. Skotnicka i J. Świeży, Kraków: Scriptum 2017, s. 147-163.
• Скотницка А., Между утратой и надеждой, [w:] Знаковые имена современной русской литературы. Михаил Шишкин [Skotnitska A., Mezhdu utratoy i nadezhdoy, [w:] Znakovyye imena sovremennoy russkoy literatury. Mikhail Shishkin], red. A. Skotnicka i J. Świeży, Kraków: Scriptum 2017, s. 65-88.
• Сухих И., Остается только метафора..., „Звезда” 2002, № 10, s. 222-231 [Sukhikh I., Ostayetsya tol’ko metafora..., „Zvezda” 2002, № 10, s. 222-231].
• Уразов И.А., Факиры, Москва: Теакинопечать 1928 [Urazov I.A., Fakiry, Moskva: Teakinopechat’ 1928].
• Хармс Д., Собрание сочинений: В 3 т., t. 2, Санкт-Петербург: Азбука 2000 [Kharms D., Sobraniye sochineniy: V 3 t., t. 2, Sankt-Peterburg: Azbuka 2000].
• Шишкин М., Пальто с хлястиком. Короткая проза, эссе, Москва: Издательство АСТ 2016 [Shishkin M., Pal’to s khlyastikom. Korotkaya proza, esse, Moskva: Izdatel’stvo AST 2016].
• Шишкин М., Венерин волос, Москва: Вагриус 2005 [Shishkin M., Venerin volos, Moskva: Vagrius 2005].
• Шишкин М., Взятие Измаила, Москва: Вагриус 2001 [Shishkin M., Vzyatiye Izmaila, Moskva: Vagrius 2001].
• Шишкин М., „Написать свою Анну Каренину”. Интервью, „9 Канал”, 05.12.2010 [Shishkin M., „Napisat’ svoyu Annu Kareninu”. Interv’yu, „9 Kanal”, 05.12.2010], http://9tv.co.il/news/2010/12/05/89804.html [dostęp: 20.12.2017].
• Шишкин М., Письмовник, Москва: АСТ 2016 [Shishkin M., Pis’movnik, Moskva: AST 2016].
• Шишкин М., Урок каллиграфии, Москва: Вагриус 2007 [Shishkin M., Urok kalligrafii, Moskva: Vagrius 2007].

Identifiers

DOI

10.18290/rh.2018.66.7-9