Procesy sądowe monasteru poczajowskiego ze starostą sandomierskim i kasztelanem bielskim Andrzejem Firlejem

• Authors: Andrzej Borkowski

Title variants

EN

Lawsuits of the Pochayiv Monastery by Starosta of Sandomierz and Castellan of Belz Andrzej Firlej

• Languages of publication: PL EN

Abstracts

PL

Historia monasteru poczajowskiego związana jest z wizytą greckiego metropolity Neofita u szlachcianki o imieniu Anna Gojska z Orli, miejscowości położonej kilka mil od Poczajowa. Hierarcha podarował Annie przywiezioną z Konstantynopola ikonę, która została umieszczona w jej prywatnej kaplicy na około 30 lat. W 1597 Anna przekazała ikonę do monasteru na górze poczajowskiej. Podarowała jemu także grunta i fundusze. Dzięki hojnym ofiarom szlachcianki mnisi wznieśli nową kamienną Cerkiew, do której przenieśli ikonę. W 1604 r. do wspólnoty monastycznej dołączył Iwan Zalizo. Otrzymał imię mnisze Hioba i został wybrany igumenem monasteru. Hiob wprowadził surową regułę, dyscyplinę i inne reformy życia monastycznego. Po śmierci Anny, górę, na której był położony monaster odziedziczył wnuk Anny Andrzej Firlej, starosta sandomierski i kasztelan bielski, po konwersji do Kościoła luterańskiego nastawiony nieprzychylnie do prawosławia. W 1623 r. Firlej najechał zbrojnie monaster, rabując cudowną ikonę oraz wiele kosztowności. Hiob był inicjatorem procesów sądowych monasteru poczajowskiego z kasztelan bielski. Dzięki jego staraniom Trybunał Lubelski polecił zwrot wizerunku, co faktycznie nastąpiło. Decyzją sądu Andrzej Firlej ostatecznie zwrócił ikonę mnichom w 1644 r. Hiob Poczajowski zmarł 25 października 1651.

EN

The story of the Pochayiv Monastery began with the visit of the greek Metropolitan Neofit to a woman named Anna Gojska at Orla estate, several miles from Pochaev. He gave Anna an icon brought from Constantinople, and it stayed in her private chapel for some 30 years. In 1597 Anna gave the icon to the monastery on the mountain. She also gave lands and money. The monks built a new stone Dormition church to house the icon, for which Anna also gave funds. In 1604, the monastic community was joined by Ivan Zalizo. He received the monastic name of Job and was elected the monastery’s hegumen. Job introduced strict discipline and other reforms of monastic life. After Anna died, the mountain on which the monastery lay was inherited by Anna’s grandson Andrzej Firlej, governor of Sandomierz and Castellan of Belz, a convert to the Lutheran Church and very opposed to Eastern Orthodoxy. In 1623 Firlej raided the monastery, taking the holy icon and many jewelry. Job was initiated lawsuits of the Pochaiyv Monastery with Castellan of Belz. Thanks his to the efforts the Court of Lublin ordered the return image of what actually occurred. Court decision Andrzej Firlej finally returned the icon to the monks in 1644. Job of Pochayiv died on October 25, 1651.

Keywords

PL

Monaster Poczajowski; Hiob Zalizo; Andrzej Firlej; procesy sądowe

EN

Pochayiv Monastery; Job of Pochayiv; Andrzej Firlej; lawsuits

• Publisher: Uniwersytet w Białymstoku. Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku
• Journal: ELPIS
• Year: 2015
• Volume: 17
• Pages: 65-80

Contributors

author

Andrzej Borkowski

• Katedra Teologii Prawosławnej

References

• Державний архів Тернопільської області, ф. 258 (Почаевский Архив), оп. 3,
• – д. 1168/2: Судебное дело с наследниками Анны ГойскойФирлеями Марновскими в связи с нарушениями ими завещания Анны Гойской в пользу монастыря (9. III. – 10.XII. 1641)
• – д. 1169: Выспись из городских Кременецких актовых книг (1642 – 1644)
• – д. 1170/4: Высписи из Кременецких земских книг контрактов, декретов и судебных дел по земельным и денежным спорам с помещиками Бельзкими, Фирлеем и другими, Т. 1 (1644 – 46), Т. 2 (1647 – 1658).
• Материалы по истории Почаевской Лавры, t. 1, red. В. Левицкий, Почаев 1912.
• Opracowania:
• Adamczuk L. i Mironowicz A., Duchowieństwo prawosławne w X-XVIII wieku, [w:] Kościół prawosławny w Polsce. Dawniej i dziś, Warszawa 1993, s. 75 – 83.
• Boniecki A., Firleje, [w:] Herbarz polski, t. 5, Warszawa 1902, s. 285-295.
• Borkowski A., Patriarchaty Wschodu w dziajach Rzeczypospolitej (1583-1601), Białystok 2014.
• Borkowski A., Początki monastycyzmu wołyńskiego, „Cerkovnyj Vestnik”, 2014, nr 4, s. 30-63.
• Chodynicki K., Kościół prawosławny a Rzeczypospolita polska. Zarys historyczny 1370 - 1632, Warszawa 1934.
• Ergetowski R., Poczajowska Ławra, „Wrocławskie Studia Wschodnie”, 2005, nr 9, s. 101 - 123.
• Góralski Z., Urzędy i godności w dawnej Polsce, Warszawa 1983.
• Hodyna T., Między królem a carem. Moskwa w oczach prawosławnych Rusinów – obywateli Rzeczypospolitej (na podstawie piśmiennictwa końca XVI – połowy XVII stulecia, Kraków 2008.
• Kaczmarczyk J., Bohdan Chmielnicki, Wrocław-Warszawa 1988.
• Lewickij W., K woprosu o wremieni osnowanija Poczajewskoj Lawry i o pierwoj ustroitielnice jeja Annie Gojskoj, „Волынския
• Епархиальные Ведомости”, 1913, nr 6, s. 96-100, nr 7, s. 126-128, nr 8, s. 138-142, nr 9, s. 165-167, nr 11, s. 201-204.
• Mironowicz A., Kościół prawosławny w dziejach dawnej Rzeczypospolitej, Białystok 2001.
• Mironowicz A., The Activities of the Patriarch Teofanes III in the Polish-Lithuanian Commonwealth, [w:] The Orthodox Church in the Balkans and Poland. Connections and Common Tradition, Białystok 2007, s. 77-87.
• Niesiecki K., Firlej, [w:] Herbarz Polski, t. 4, Lipsk 1839-1845, s. 24-41.
• Osadczy W., Święta Ruś. Rozwój i oddziaływanie idei prawosławia w Galicji, Lublin 2007.
• Батюшков П.Н., Волынь. Исторические судьбы Юго-Западного края, СПб. 1888.
• Беднов В.А, Православная Церковь в Польше и Литве (no Volumina Legum), Екатеринослав 1908.
• Грушевський М. С., Історія України-Руси, t. 7, Київ 1995.
• Иванов В., Епископы древней Луцкой епархии, Почаев 1891.
• Лаппо И. И. , Великое Княжество Литовское за время от заключения Люблинской Унии до смерти Стефана Батория (1569-1586): опыт исследования политического и общественного строя, t. 1, С.-Петербург 1901.
• Макарий (Булгаков), митр. История Русской Церкви, t. 6, Москва 1996.
• Малевич A., Древняя Жыдычинская архимандрия на Волыни, Почаев 1905.

Identifiers

DOI

10.15290/elpis.2015.17.09