Służba Bezpieczeństwa PRL a Ukraińcy- przykłady z czasów "małej stabilizacji"

• Authors: Niecio Jerzy

Title variants

EN

Security Service of the Polish People's Republic and Ukrain

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Celem artykułu jest przedstawienie sposobu traktowania Ukraińców przez aparat bezpieczeństwa PRL w okresie sprawowania władzy przez Władysława Gomułkę (1956-1970). Syntetyczne ujęcie opiera się na konkretnych przykładach. Za początek systemowej kontroli społeczności ukraińskiej uznano operację „Wisła” (1947 r.). Ukraińców inwigilowano pod pretekstem „ochrony przed nacjonalizmem”. Mimo późniejszych zmian w polityce wewnętrznej ów paradygmat działań SB wobec tej mniejszości narodowej pozostawał niezmienny. Takie założenie stanowiło również pretekst do infiltracji diaspory ukraińskiej na Zachodzie. Służyło także do zrywania nawiązywanych tam stosunków polsko-ukraińskich bazujących na antykomunizmie. Działania SB odzwierciedlały w efekcie założenia polityki narodowościowej sowieckiego imperium pod rządami Chruszczowa i Breżniewa. Potwierdzały też wasalne usytuowanie komunistycznej Polski wobec wschodniego sąsiada.

EN

The aim of the article is to present the way Ukrainians were treated by the security services of the Gomułka’s Polish People's Republic (1956-1970). The synthetic approach is based on specific examples. The "Wisła" military operation (1947) was considered the beginning of the systematic control of the Ukrainian community. Ukrainians were invigilated under the pretext of "protection against nationalism". Despite the later changes in internal politics, this paradigm of the SB's actions towards this national minority remained unchanged. It was also a pretext for infiltrating the Ukrainian diaspora in the West. It also used to break the Polish-Ukrainian relations established there based on anti-Communism. The activities of the SB reflected the assumptions of the ethnic policy of the Soviet empire under the rule of Khrushchev and Brezhnev. They also confirmed the vassal relationship between communist Poland and its eastern neighbor

Keywords

PL

Ukraińcy; SB; inwigilacja; komunizm; nacjonalizm; PRL; ZSRS

EN

Ukrainians; SB (Security Service); surveillance; Communism; nationalism; People's Republic of Poland; USSR

• Publisher: Polskie Towarzystwo Geopolityczne
• Journal: Przegląd Geopolityczny
• Year: 2018
• Volume: 26
• Pages: 125-141

Contributors

author

Niecio Jerzy

References

• Drozd, R., 1997, Droga na zachód. Osadnictwo ludności ukraińskiej na ziemiach zachodnich i północnych Polski w ramach akcji „Wisła”, Warszawa.
• Drozd, R., 2001, Polityka władz wobec ludności ukraińskiej w Polsce w latach 1944- 1989, Warszawa.
• Drozd, R., Hałagida, I., 1999, Ukraińcy w Polsce 1944 -1989. Walka o tożsamość (Dokumenty i materiały), Warszawa.
• Grzywacz, A., Jończyk, A., 2000, Wojenne losy gen. Pawło Szandruka, Zeszyty Historyczne, Zeszyt 134, Paryż, s. 120 -136.
• Hałagida, I., 2005, Prowokacja „Zenona”. Geneza, przebieg i skutki operacji MBP o kryptonimie „C-1” przeciwko banderowskiej frakcji OUN i wywiadowi brytyjskiemu (1950 -1954), Warszawa.
• Hałagida, I., 2011, Odnowienie duszpasterstwa greckokatolickiego w Polsce 1956-57 (dokumenty), t.1, Bazyliańskie Studia Historyczne, Warszawa.
• Hałagida, I., 2012, Działania komunistycznych organów bezpieczeństwa przeciw duchowieństwu greckokatolickiemu w Polsce 1944-1956 (dokumenty), Bazyliańskie Studia Historyczne, Warszawa.
• Hałagida, I., 2013, Między Moskwą, Warszawą i Watykanem. Dzieje Kościoła grekokatolickiego w Polsce w latach 1944-1970, Warszawa.
• Hytrek-Hryciuk, J., Strauchold, G., Syrnyk, J., (red.), 2011, Internacjonalizm czy…? Działania organów bezpieczeństwa państw komunistycznych wobec mniejszości narodowych (1944 -1989), Warszawa -Wrocław.
• Iljuszyn, I., 2009, UPA i AK. Konflikt w Zachodniej Ukrainie (1939 - 1945),Warszawa.
• Kuźniar, B., 2015, Terrorystyczna działalność OUN-UPA I przesiedlenia ludności ukraińskiej w powiecie jarosławskim (1944-1947), Przegląd Geopolityczny, 11.
• Madajczyk, P., 2004, Mniejszości narodowe w Polsce po II wojnie światowej, Pamięć i Sprawiedliwość, nr 2.
• Misiło, E., 2012, Akcja „Wisła” 1947. Dokumenty i materiały, Warszawa.
• Motyka, G., 2011, Ukraińska partyzantka 1942-60, Warszawa.
• Motyka, G., 2011, Od rzezi wołyńskiej do akcji „Wisła”. Konflikt polsko – ukraiński 1943-1947, Kraków.
• Musijenko, I., 2011, Radziecki internacjonalizm jako forma realizacji komunistycznego projektu imperialnego na Ukrainie [w:] Internacjonalizm czy...? Działania organów bezpieczeństwa państw komunistycznych wobec mniejszości narodowych (1944– 1989), Instytut Pamięci Narodowej, Warszawa–Wrocław.
• Pisuliński, J., 2009, Przesiedlenie ludności ukraińskiej z Polski do USRR w latach 1944 - 1947, Rzeszów.
• Pisuliński, J., 2017, Akcja specjalna „Wisła”, Rzeszów.
• Prusakiewicz, M., 1990, Przyczyny i skutki reemigracji Ukraińców na tereny południowowschodniej Polski, Obóz, nr 17, s. 107-130.
• Sakson, A., 2011, Od Kłajpedy do Olsztyna. Współcześni mieszkańcy byłych Prus Wschodnich: Kraj Kłajpedzki, Obwód Kaliningradzki, Warmia i Mazury, Poznań.
• Sielski, J., 2013, Dobre i złe mity przywódców Polski Ludowej, Annales Universitatis Pedagogicae Cracoviensis. Studia Politologica, nr 9.
• Słabig, A., 2008, Aparat bezpieczeństwa wobec mniejszości narodowych na Pomorzu Zachodnim w latach 1945-1989, Szczecin.
• Słabig, A., 2016, Kwestia ukraińska w działalności Służby Bezpieczeństwa PRL, Dokumenty i Materiały, Warszawa.
• Syrnyk, J., 2008, Ukraińskie Towarzystwo Społeczno-Kulturalne (1956-1990), Wrocław.
• Zapałowski, A., 2018, Operacja „Wisła” w świetle ówczesnych regulaminów walki, Przegląd Geopolityczny, t. 23, s. 73-99.