Zespół poklasztorny norbertanek w Strzelnie : wybrane problemy rekonstrukcji średniowiecznej i nowożytnej

• Authors: Hewner Katarzyna

Title variants

EN

The Former Premonstratensian Convent Complex in Strzelno. Select Problems of the Reconstruction of Mediaeval and Modern Development

• Languages of publication: PL EN

Abstracts

EN

The former Premonstratensian convent complex in Strzelno, in the past one of the largest in the Greater Poland- Kujawy region, was subject to structural transformations in the course of several centuries. The existence of the Romanesque convent, probably created at the time of the foundation of two churches (the rotunda and the monastic basilica) is testified not only by the in situ extant Romanesque portal adjoining the n orthern basilica, but also by the newly discovered (today: walled up) passage in the northern arm of the transept of the church of the Holy Trinity. In the wake of the fires and cataclysms which affected the Strzelno churches at the end of the thirteenth century and during the fourteenth century, the object was given a purely defensive character. The greatest construction intervention, apart from the re designing of the basilica in the Gothic style, was the granting of a Baroque form to the rotunda of St. Prokop (Holy Cross), excluded from religious cult at the end o f the eighteenth century. Repair conducted upon the initiative of the Prussian government did not prevent devastation and, consequently, the pulling down of the Gothic-Baroque object in 1813— 1898. The historical qualities of the Strzelno churches were discovered during the in te r-w a r period, and work on the restoration of the Romanesqu character of the rotunda was completed in 1948-1952, albeit it was conducted not totally in accordance with the principles of conservation.

Keywords

PL

zespół poklasztorny norbertanek w Strzelnie; klasztor norbertanek w Strzelnie; Strzelno; klasztor norbertanek; rekonstrukcja średniowieczna; Kujawy Brzeskie; gotycki klasztor; archeologia historyczna; kościoły romańskie; klasztor romański; barokowy klasztor

• Publisher: Narodowy Instytut Dziedzictwa
• Journal: Ochrona Zabytków
• Year: 2001
• Issue: 2
• Pages: 143-156

Dates

published

2001

Contributors

author

Hewner Katarzyna

References

• J. Łukaszewicz, Klasztor Norbertanek w Strzelnie (w Departamencie Bydgoskim), „Przyjaciel Ludu”, t. 2, Leszno 1835/1836, nr 28, s. 219-221;
• W. Łuszczkiewicz, Kościoły i rzeźby duninowskie w Strzelnie na Kujawach. Przyczynek do dziejów sztuki XII w. w Polsce, „Pamiętnik Akademii Umiejętności w Krakowie”, t. 3, 1876, s. 89-116;
• B. Ulanowski, O założeniu i uposażeniu strzeleńskiego klasztoru, „Archiwum Komisji Historycznej Akademii Umiejętności w Krakowie”, t. 4, 1888, s. 144-148;
• J. Łukowski, Przyczynek do wyjaśnienia pierwotnych dziejów klasztoru norbertanek w Strzelnie, „Roczniki Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk”, R. 23, 1896, s. 30-34.
• W. Posadzówna, W sprawie fundatora i fundacji klasztoru norbertanek w Strzelnie, „Roczniki Historyczne”, t. 13, 1938, s. 35-36;
• B. Kiirbisówna, Najstarsza tradycja klasztoru panien norbertanek w Strzelnie, tamże, t. 40, 1974, s. 19-50;
• D. Karczewski, Najwcześniejsze dzieje Strzelna w świetle „Roczników” Jana Długosza, (w:) Z dziejów Strzelna. Materiały z sesji 15 V 1993 r i 20 XI 1993 r., Gniezno 1994, s. 26-27;
• C. Sikorski, O fundacji klasztoru norbertanek w Strzelnie, „Archaeologia Historica Polona”, t. 2, 1995, s. 193-210.
• J. Chudziakowa, Zespół architektury romańskiej w Strzelnie w świetle najnowszych badań, „Acta Universitatis Nicolai Copernici” (dalej: AUNC), Archeologia, t. 13, Archeologia Architektury, t. 1, Toruń 1990, s. 5-27.
• Z. Kępiński, Odkrycie w Strzelnie, „Biuletyn Historii Sztuki”, t. 8, 1946, s. 202-207.
• A. Gieysztor, Polskie badania wczesnodziejowe w roku 1950, „Przegląd Zachodni”, R. 7, t. 1, 1951, nr 1^4, s. 227; tegoż, Kierownictwo Badań nad Początkami Państwa Polskiego w roku 1952, tamże, R. 3, t. 1, 1953, nr 1-3, s. 230.
• A. Holas, Odkrycie tympanonu romańskiego w kościele ponorbertańskim w Strzelnie, „Ochrona Zabytków”, t. 7, 1954, s. 271-272.
• J. Kaczmarek, Charakterystyka ceramiki budowlanej ze Strzelna, stan. 1, (w:) Z badań nad średniowieczną architekturą Kujaw i Wielkopolski Wschodniej, „Biblioteka Muzealnictwa i Ochrony Zabytków” (dalej: BMiOZ), ser. B, t. 86, Warszawa 1990, s. 90.
• Z. Swiechowski, Nieznane rzeźby romańskie w Strzelnie, AUNC, Archeologia, t. 13, s. 41-62.
• J. Dubikajtis, J. Dubikajtis, G. K. Sulkowska, Charakterystyka stratyfikacji kulturowej wzgórza klasztornego w Strzelnie (woj. bydgoskie), (w:) Z badań nad średniowieczną architekturą..., s. 31-88;
• J. Kruppe, Rozważania o wiarygodności opracowań źródłowych danych archeologii, (w:) Metody opracowania i publikacji źródeł archeologicznych, „Studia i Materiały PKZ”, Warszawa 1985, s. 10.
• R. Kabaciński, O patrocinium św. Prokopa w Strzelnie, AUNC, Archeologia, t. 13, s. 29^10.
• J. Wiklendt, Identyfikacja petrograficzna kamieni w obiektach zabytkowych Polski Połnocnej, cz. II, Strzelno, Archiwum Laboratorium Naukowo-Badawczego PP PKZ w Toruniu, mps, Toruń 1981, s. 6, 8-9, 21, 29.
• K. Maleczyński, Najstarsze targi w Polsce i ich stosunek do miast przed kolonizacją na prawie niemieckim, Lwów 1926, s. 16-17.
• W. Borusiewicz, Budownictwo murowane w Polsce. Zarys sztuki strukturalnego kształtowania do końca XIX w., Warszawa-Kraków 1985, s. 59.
• J. Bieniak, Wielkopolska, Kujawy, ziemie łęczycka i sieradzka wobec problemu zjednoczenia państwowego w latach 1300-1306, Toruń 1969, s. 258-260.
• J. T. Frazik, Sklepienia gotyckie w Prusach, na Pomorzu Gdańskim i w ziemi chełmińskiej, „Kwartalnik Architektury i Urbanistyki”, t. 30, 1985, z. 1, s. 18-19.
• Monumenta Historica Dioecesis Wladislaviensis, t. 7, Wladislaviae 1887, s. 54-57.
• J. Dubikajtis, Zabudowa klasztoru norbertanek w Strzelnie w świetle inwentaryzacji Augusta W. Dornsteina z lat 1803-1804, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej”, t. 39, 1990, nr 3-4, s. 273-289.
• A. Kraszewski, Zycie Świętych y w Nadziei Świątobliwości Zeszłych Sług Boskich Zakonu Premonstratenskiego..., cz. 2, Warszawa 1752, s. 309.
• Dzieje ziemi kujawskiej oraz akta historyczne do nich służące, wyd. A. Pawiński, t. 4, Warszawa 1888, s. 347.
• C. Sikorski, Historia budowlana strzeleńskich kościołów, (w:) Z dziejów Strzelna..., s. 43.
• Archiwum Państwowe w Bydgoszczy, Oddział w Inowrocławiu (dalej: API), Kościół katolicki w Strzelnie. Akta tyczące się fabryki kościoła, klasztoru i budynków proboszczowskich w Strzelnie 1810-1830, sygn. 5, k. 39.
• API, Akta tyczące się fabryki kościoła i budynków proboszczowskich w Strzelnie 1830-1843, sygn. 16, k. 4.
• API, Państwowa Inspekcja Budowlana w Inowrocławiu. Akta kościół katolicki i probostwo Strzelno 1918-1923, sygn. 73, k. 156.
• J. Kohte, Verzeichnis der Kunstdenkmaler der Provinz Posen, Bd. 4, Berlin 1897, s. 50.
• N. Pajzderski, Zabytki wielkopolskie, cz. 2, Epoka romańska, Poznań 1913, fig. 14.
• N. Pajzderski, Konserwacja kościołów w Strzelnie oraz uregulowanie ich otoczenia, „Ochrona Zabytków Sztuki” 1930/1931, s. 155.
• Prebenda św. Prokopa w Strzelnie, „Piast”, dod. do „Dziennika Kujawskiego”, R. 5, nr 48 z 1 XII 1935.
• I. Czechowski, Historia kościołów strzelińskich, Strzelno 1929, s. 16.
• API, Państwowa Inspekcja Budowlana w Inowrocławiu. Akta kościół i probostwo Strzelno 1923 -1932, sygn. 72, k. 119.
• A. Holas, Odbudowa rotundy romańskiej św. Prokopa w Strzelnie, „Studia do Dziejów Wielkopolski i Pomorza”, t. 7, 1962, z. 1, s. 291-297.
• A. Tomaszewski, Romańskie kościoły z emporami zachodnimi na obszarze Polski, Czech i Węgier, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk 1974, s. 131-136.
• Z. Swiechowski, Budownictwo romańskie w Polsce. Katalog zabytków, Wrocław-Warszawa-Kraków 1963, s. 260.

Identifiers

ISSN

0029-8247