Myślenie twórcze dzieci z zaburzeniami ze spektrum autyzmu

• Authors: Dorota Dziedziewicz , Aleksandra Gajda , Agnieszka Wołowicz-Ruszkowska

Title variants

EN

Creative thinking in children with autism spectrum disorders

• Languages of publication: PL EN

Abstracts

PL

W artykule prezentowane są wyniki badań dotyczących myślenia twórczego dzieci z zaburzeniami ze spektrum autyzmu. Analiza tego zagadnienia opiera się na dyferencjacji autystycznego spektrum zaburzeń. Rozróżnienie autyzmu wczesnodziecięcego, zespołu Aspergera oraz autyzmu wysokofunkcjonującego jest punktem wyjścia rozważań nad metodologicznymi trudnościami związanymi z prowadzeniem badań nad zdolnościami twórczymi w autyzmie. W artykule wskazano również możliwe kierunki dalszych prac w tym zakresie.

EN

This paper presents the results of research on creative thinking in children with autism spectrum disorders. The analysis of this issue is based on the differentiation of autism spectrum disorders. The distinction between early infantile autism, Asperger syndrome and high-functioning autism is the starting point for the analysis of methodological difficulties in conducting research on creative abilities in autism. The article also identifies possible directions for further work in this area

Keywords

PL

myślenie twórcze; kreatywność; autyzm wczesnodziecięcy; zespół Aspergera; autyzm wysokofunkcjonujący

EN

creative thinking; creativity; early infantile autism; Asperger syndrome; high‑functioning; autism

• Publisher: Akademia Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej. Wydawnictwo APS
• Journal: Człowiek - Niepełnosprawność - Społeczeństwo
• Year: 2013
• Issue: 4(22)
• Pages: 79-97

Contributors

author

Dorota Dziedziewicz

• Akademia Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej

author

Aleksandra Gajda

• Akademia Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej

author

Agnieszka Wołowicz-Ruszkowska

• Akademia Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej

References

• Asperger, H. (2005). Psychopatia autystyczna okresu dzieciństwa. W: U. Frith (red.), Autyzm i zespół
• Aspergera. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL.
• Attwood, T. (2006). Zespół Aspergera. Poznań: Wydawnictwo Zysk i S-ka.
• Awamleh, H., Al Farah, Y., El-Zraigat, I. (2012). The level of creative abilities dimensions according
• to Torrance Formal Test (B) and their relationship with some variables (sex, age, GPA).
• International Education Studies, 5(6), 138–148.
• Baron-Cohen, S. (1987). Autism and symbolic play. British Journal of Developmental Psychology,
• 5, 139–148.
• Bogdanowicz, M. (1991). Psychologia kliniczna dziecka w wieku przedszkolnym. Warszawa:
• WSiP.
• Burger-Veltmeijer, A.E.J., Minnaert, A.E.M.G., Van Houten-Van den Bosch, E.J. (2011). The cooccurrence
• of intellectual giftedness and Autism Spectrum Disorders. Educational Research
• Review, 6(1), 67–88.
• Byron, K., Khazanchi, S. (2012). Rewards and creative performance: A meta-analytic Test of
• Theoretically Derived Hypotheses. Psychological Bulletin, 138(4), 809–830.
• Cheung, C.K., Roskams, T., Fisher, D. (2006). Enhancement of creativity through a one-semester
• course in University. Journal of Creative Behavior, 40(1), 1–25.
• Craig, J., Baron-Cohen, S. (1999). Creativity and imagination in autism and Asperger syndrome.
• Journal of Autism and Developmental Disorders, 29(4), 319–326.
• Dissnayake, C. (2004). Change in behavioral symptoms in children with high-functioning autism
• and Asperger syndrome: Evidence for one disorder? Australian Journal of Early Childhood,
• 29(3), 48–57.
• Dziedziewicz, D., Olędzka, D., Karwowski, M. (2012). Developing 4- to 6-year-old children’s
• figural creativity using a doodle-book program. Thinking Skills and Creativity, 9, 85–95.
• Feist, G.J. (1998). A meta-analysis of personality in scientific and artistic creativity. Personality
• and Social Psychology Review, 2(4), 290–309.
• Myślenie twórcze dzieci z zaburzeniami ze spektrum autyzmu 95
• Feldhusen, J.F., Treffinger, D.J., Mondfrans, A.P., Ferris, D.R. (1971). The relationship between
• academic grades and divergent thinking scores derived from four different methods of testing.
• The Journal of Experimental Education, 40(1), 35–40.
• Fitzgerald, M. (2004). Autism and Creativity. Is There a Link Between Autism in Men and Exceptional
• Ability? New York: Brunner-Routledge.
• Frith, U. (1972). Cognitive mechanisms in autism: Experiments with color and tone sequence
• production. Journal of Autism and Childhood Schizophrenia, 2, 160–173.
• Gałkowski T., Pisula, E. (red.). (2004). Przystosowanie społeczne małych dzieci z autyzmem. Warszawa:
• AWF.
• Gillberg, C., Gillberg, I.C. (1989). Asperger syndrome – some epidemiological considerations:
• A research note. Journal of Child Psychology and Psychiatry, 30, 631–638.
• Gralewski, J. (2009). Struktura czynnikowa Testu Zdolności Twórczych Tadeusza Żuka. W:
• M. Karwowski (red.), Identyfikacja potencjału twórczego. Teoria, metodologia, diagnostyka.
• Warszawa: Wydawnictwo APS.
• Gralewski, J., Weremczuk, E., Karwowski, M. (2012). Intelligence and creativity of Polish middle‑school
• students: Looking for the threshold hypothesis. The New Educational Review, 29(3),
• 328–338.
• Guilford, J.P. (1967). The nature of human intelligence. New York: McGraw-Hill.
• Hansenne, M., Legrand, J. (2012). Creativity, emotional intelligence, and school performance in
• children. International Journal of Educational Research, 53, 264–268.
• Heausler, N.L., Thompson, B. (1988). Structure of the Torrance Tests of Creative Thinking. Educational
• and Psychological Measurement, 48(2), 463–468.
• Honey, E., Leekam, S., Turner, C.M., McConachie, H. (2007). Repetitive behaviour and play in
• typically developing children and children with autism spectrum disorders. Journal of Autism
• and Developmental Disorder, 37, 1107–1115.
• Howlin, P. (2000). Assessment instruments for Asperger syndrome. Child and Adolescent Mental
• Health, 5(3), 120–129.
• Jackson, L. (2007). Świry, dziwadła i zespół Aspergera. Warszawa: Fraszka Edukacyjna.
• Jarrold, C., Boucher, J., Smith, P.K. (1993). Symbolic play in autism: A review. Journal of Autism
• and Developmental Disorders, 23, 281–307.
• Jolliffe, T., Baron-Cohen, S. (2001). A test of central coherence theory: Can adult with high‑functioning
• autism and Asperger syndrome integrate fragments of an object? Cognitive
• Neuropsychiatry, 6, 193–216.
• Karmiloff-Smith, A. (1989). Constraints on representational change: Evidence from children’s
• drawings. Cognition, 34, 57–83.
• Karwowski, M. (2012). Did curiosity kill the cat? Relationship between trait curiosity, creative
• self-efficacy and creative personal identity. Europe’s Journal of Psychology, 8, 1–12.
• Karwowski, M. (2010). Kreatywność (nie tylko) w klasie szkolnej. Warszawa: Wydawnictwo APS.
• Karwowski, M. (2009). Identyfikacja potencjału twórczego. Teoria, metodologia, diagnostyka.
• Warszawa: Wydawnictwo APS.
• Karwowski, M., Lebuda, I., Wiśniewska, E. (2009). Creative abilities and styles as predictors of
• school success. Gifted and Talented International, 23(2), 119–127.
• Kenworthy, L.E., Black, D.O., Wallace, G.L., Ahluvalia, T., Wagner, A.E., Sirian, L.M. (2005).
• Disorganization: The forgotten executive dysfunction in highfunctioning autism spectrum
• disorders. Developmental Neuropsychology, 28(3), 809–827.
• Komender, J., Jagielska, G., Bryńska, A. (2009). Autyzm i zespół Aspergera. Warszawa: Wydawnictwo
• Lekarskie PZWL.
• Kruk-Lasocka, J. (1999). Autyzm czy nie autyzm? Problemy diagnozy i terapii pedagogicznej
• małych dzieci. Wrocław: Dolnośląska Szkoła Wyższa Edukacji.
• Kuczmińska, A. (2002). Zdolności i kreatywność osób z głębokimi zaburzeniami rozwoju. Studium
• przypadku chłopca z Zespołem Aspergera. Niepublikowana praca magisterska. Warszawa:
• APS.
• 96 Dorota Dziedziewicz, Aleksandra Gajda, Agnieszka Wołowicz-Ruszkowska
• Leevers, H.J., Harris, P.L. (1998). Drawing impossible entities: A measure of the imagination in
• children with autism, children with learning disabilities, and normal 4-year-olds. Journal of
• Child Psychology and Psychiatry, 39(3), 399–410.
• Lewis, V., Boucher, J. (1991). Skill, content and generative strategies in autistic children’s drawings.
• British Journal of Developmental Psychology, 9, 393–416.
• Lim, H.K., Slaughter, V. (2008). Brief report: Human figure drawings by children with Asperger
• syndrome. Journal of Autism and Pervasive Developmental Disorders, 38, 988–994.
• Limont, W. (1994). Analiza wybranych mechanizmów wyobraźni twórczej. Eksperymentalne badania
• stymulowania rozwoju zdolności twórczych z wykorzystaniem aktywności plastycznej.
• Toruń: Wydawnictwo UMK.
• Limont, W., Martinková, M. (2007). A boy with Asperger’s syndrome and his visual thinking.
• https://www.giftedchildren.dk/content.php?r = 867-Dual-or-Multiple-Exceptionality (pobranie:
• 30 marca 2014).
• Liu, M.-J., Shih, W.-L., Ma, L.-Y. (2011). Research in autism spectrum disorders. Research in
• Autism Spectrum Disorders, 5, 294–298.
• Lord, C. (2007). Early assessment of autistic spectrum disorders. W: J.M. Pérez, P.M. González,
• M. Llorente Comí, C. Nieto (red.), New Developments in Autism: The Future Is Today. London–
• Philadelphia: Jessica Kingsley Publishers.
• Marjoribanks, K. (1976). Academic achievement, intelligence, and creativity: A regression surface
• analysis. Multivariate Behavioral Research, 11(1), 105–118.
• Matczak, A., Jaworowska, A., Stańczak, J. (2000). Rysunkowy Test Twórczego Myślenia
• K.K. Urbana i H.G. Jellena. TCT-DP: podręcznik. Warszawa: Pracownia Testów Psychologicznych
• PTP.
• Nęcka, E., Orzechowski, J., Słabosz, A., Szymura, B. (2005). Trening twórczości. Gdańsk: GWP.
• Nęcka, E. (2001). Psychologia twórczości. Gdańsk: GWP.
• Nęcka, E. (1995). Proces twórczy i jego ograniczenia. Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls.
• Nęcka, E. (1994). TRoP… Twórcze rozwiązywanie problemów. Kraków: Oficyna Wydawnicza
• Impuls.
• Nęcka, E., Rychlicka, A. (1987). Test twórczego myślenia. Kraków: UJ, Instytut Psychologii (maszynopis).
• Ozonoff, S., Pennington, B., Rogers, S.J. (1991). Executive function deficits in high-functioning
• autistic individuals: Relationship to theory of mind. Journal of Child Psychology and Psychiatry,
• 32, 1081–1105.
• O’Connor, N., Hermelin, B. (1994). Two autistic savant readers. Journal of Developmental Disorders,
• 24, 501–515.
• Popek, S. (2000). Kwestionariusz Twórczego Zachowania KANH. Lublin: Wydawnictwo UMSC.
• Runco, M.A, Pritzker, S.R. (2011). Encyclopedia of Creativity. London: Academic Press.
• Rynkiewicz, A. (2009). Zespół Aspergera. Inny mózg. Inny umysł. Gdańsk: Wydawnictwo Harmonia.
• Scott, F.J., Baron-Cohen, S. (1996). Imagining real and unreal things: Evidence of a dissociation
• in autism. Journal of Cognitive Neuroscience, 8, 371–382.
• Scott, G., Leritz, L.E., Mumford, M.D. (2004). The effectiveness of creativity training: A quantitative
• review. Creativity Research Journal, 16, 361–388.
• Szatmari, P. (2004). Children with Autism and Asperger Syndrome. New York: Guilford Press.
• Taylor, C.W. (red.). (1964). Creativity: Progress and Potential. New York: McGraw-Hill.
• Teluk-Lenkiewicz, A. (2010). Nie każdy jest Rain Manem. Warszawa: Fraszka Edukacyjna.
• Torrance, E.P. (1974). Torrance Tests of Creative Thinking. Bensenville, IL: Scholastic Testing
• Service.
• Uszyńska-Jarmoc, J. (2005). Different types of thinking of seven-year-old children and their
• achievements in school. Early Child Development and Care, 175(7 i 8), 671–680.
• Vygotsky, L.S. (2004). Imagination and creativity in childhood. Journal of Russian and East European
• Psychology, 42, 7–97.
• Myślenie twórcze dzieci z zaburzeniami ze spektrum autyzmu 97
• Vygotsky, L.S. (1991). Imagination and creativity in the adolescent. Soviet Psychology, 29, 73–88.
• Wing, L., Gould, J., Yeates, S.R., Brierly, L.M. (1977). Symbolic play in severely mentally retarded
• and autistic children. Journal of Child Psychology and Psychiatry, 18, 167–178.
• Wing, L., Gould, J. (1979). Severe impairments of social interaction and associated abnormalities
• in children: Epidemiology and classification. Journal of Autism and Developmental Disorders,
• 9, 11–29.
• Wiśniewska, E., Karwowski, M. (2007). Efektywność treningów twórczości – podejście metaanalityczne.
• Ruch Pedagogiczny, 3/4, 31–50.
• Zager, D. (2005). Autism S pectrum D isorders: Identification, E ducation, a nd Treatment. Mahwah,
• NJ: Lawrence Erlbaum Associates.
• Żuk, T. (1986). Uzdolnienia twórcze a osobowość. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.