Potencjał tekstotwórczy wzorca gatunkowego na przykładzie litanii

• Authors: Maria Wojtak

Title variants

EN

Text-formative potential of the genre pattern on the basis of litany

Das textbildende Potenzial des Textmusters/Gattungsmusters am Beispiel der Litanei

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Artykuł jest lingwistyczną analizą tekstu Litanii do błogosławionego Jana Pawła II, jednej z najnowszych realizacji konwencji modlitwy litanijnej (powstała bowiem w roku 2011). Uwzględnia też w tle Litanię do błogosławionych Franciszka i Hiacynty z roku 2012. Wzorzec gatunkowy litanii zawiera utrwalony przez tradycję schemat kompozycyjny modlitwy litanijnej. Modlitwa ta jest w interpretacji autorki gatunkiem w formie kolekcji, ponieważ składa się z litanii właściwej (zbioru wezwań do osoby ze sfery sakralnej i powtarzanych formuł błagalnych) oraz tekstów stowarzyszonych. Analizowana litania ma typową dla gatunku kompozycję, gdyż zawiera wszystkie (także kliszowane) składniki wzorca. Utrwala w kilku wezwaniach, umieszczonych w litanii właściwej, obraz błogosławionego Jana Pawła II jako człowieka o heroicznych cnotach, wypełniającego swą kapłańską i apostolską misję w sposób doskonały. Jest formą modlitwy błagalnej i wielbiącej. Zawiera wszystkie wyznaczniki stylistyczne litanii. Jest szablonowa, dialogowa, formuliczna i podniosła, konkretna w stylu wysłowienia i mało ozdobna. Autorka dowodzi, że wzorzec gatunkowy litanii mimo skostnienia służy jako zbiór reguł pozwalających redagować nowe teksty.

EN

The article offers a linguistic analysis of the text of The Litany to the Blessed John Paul II, one of the most recent realizations of the litany prayer convention (created in 2011). As the background, the article also includes The Litany to the Blesseds Francis and Hyacinth of 2012. The genre pattern of the litany includes a compositional scheme of a litany prayer, fixed through tradition. In the author’s interpretation this prayer is a genre taking the form of a collection since it consists of the litany proper (a set of calls to a person from the sacred realm and repeated supplication formulas) and associated texts. The analyzed litany has a composition which is typical for the genre as it contains all components of the pattern, including clichéd ones. In several calls in the litany proper, it reinforces the image of the blessed John Paul II as a man of heroic virtues, perfectly fulfilling his priestly and apostolic mission. The litany has a form of a supplicating and worshipping prayer and contains all stylistic determinants of a litany. It is conventional, dialogic, formulic and solemn, specific in wording style and not very decorative. The author argues that the genre pattern, despite its ossification, constitutes a set of rules enabling the generation of new texts.

DE

Der Beitrag stellt die linguistische Textanalyse der Litanei zum seligen Diener Gottes Johannes Paul II dar, die als die neuste Realisierungsform der Konvention der Litanei (entstanden im Jahre 2011) gilt. In der Arbeit wird auch auf die Litanei zu den seligen Dienern Gottes Jacinta und Francesco (2012) Bezug genommen. Das Textmuster der Litanei umfasst das tradierte Kompositionsschema eines Litaneigebets. Dieses Gebet ist - so die These der Autorin – eine Textsorte, die die Form einer Kollektion annimmt, weil sie aus der eigentlichen Litanei (also aus einer Sammlung an Anrufungen einer Person aus dem sakralen Bereich und der wiederholbaren Bittformeln) sowie aus sekundären Textteilen besteht. Die analysierte Litanei hat eine für die Gattung/Textsorte typische Komposition, weil sie alle (auch klischeehafte) Elemente eines Musters enthält. Die Litanei fixiert in den Anrufungen, die in der eigentlichen Litanei enthalten sind, das Bild des seligen Johannes Paul II als Menschen, der heroisch war und der auch seinen priesterlichen und göttlichen Auftrag vorzüglich erfüllte. Die Litanei ist eine Form der Fürbitte und des Lobpreisgebets; sie enthält alle stilistischen Merkmale einer Litanei und ist schablonenhaft, dialogisch, gehoben und konkret im Äußerungsstil, auch arm an Schmuck. Die Autorin beweist, dass das Textmuster/Gattungsmuster der Litanei trotz der Erstarrung als eine Menge von Regeln fungiert, die neue Texte entstehen lässt.

Keywords

PL

wzorzec gatunkowy; litania; analiza tekstu; lingwistyka tekstu

EN

genre pattern; litany; text analysis; text linguistics

• Publisher: Instytut Germanistyki Uniwersytetu Warszawskiego oraz Instytut Filologii Germańskiej Uniwersytetu Rzeszowskiego
• Journal: tekst i dyskurs - text und diskurs
• Year: 2013
• Issue: 6
• Pages: 319-336

Dates

published

2013

Contributors

author

Maria Wojtak

• Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie

References

• Bartmiński, Jerzy (1990): Punkt widzenia, perspektywa, językowy obraz świata. W: Bartmiński, Jerzy (ed.): Językowy obraz świata. Lublin, s. 109-127.
• Bartmiński, Jerzy, Niebrzegowska-Bartmińska, Stanisława (1998): Profile a podmiotowa interpretacja świata. W: Bartmiński, Jerzy/ Tokarski, Ryszard (eds.): Profilowanie w języku i w tekście. Lublin, s. 211-224.
• Bartnik, Czesław (1976): Beatyfikacja. W: Encyklopedia katolicka. T. II. Lublin, k. 163-164.
• Dobrzyńska, Teresa (2003): Tekst – styl – poetyka. Zbiór studiów. Kraków.
• Duchniewski, Jerzy (2004a): Litania. W: Encyklopedia katolicka. T. X. Lublin, k. 1169-1171.
• Duchniewski, Jerzy (2004b): Litania loretańska. W: Encyklopedia katolicka. T. X. Lublin, k. 1171-1173.
• Gogola, Jerzy (2008): Modlitwa III. W chrześcijaństwie. A. Katolicyzm. 2. Aspekt duchowy. W: Encyklopedia katolicka. T. XII. Lublin, k. 1549-1552.
• Kasjaniuk, Elżbieta (2008): Modlitwa. W: Encyklopedia katolicka. T. XII. Lublin, k. 1503.
• Kontkowski, Jerzy, Lech (2010): Słowo wprowadzenia. W: 111 litanii. Kraków.
• Kútnik, Józef (1983): Litania loretańska. Kraków.
• Lohfink, Gerhard (1987): Rozumieć Biblię. Wprowadzenie do krytyki form literackich. Warszawa.
• Lohfink, Gerhard (2011): Modlitwa moją ojczyzną. Teologia i praktyka modlitwy chrześcijańskiej. Poznań.
• Mayenowa, Maria, Renata (1979): Poetyka teoretyczna. Zagadnienia języka. Wrocław.
• Ożóg, Zenon (2007): Modlitwa w poezji współczesnej. Rzeszów.
• Santarelli, Guiseppe (1999): Litania loretańska w historii i w sztuce. W: Basadonna, Georgio/ Santarelli, Guiseppe. Litania loretańska. Warszawa.
• Sawicki, Stefan (2004): Gatunek literacki: pojęcie klasyfikacyjne, typologiczne, politypiczne? W: Bartmiński, Jerzy/ Niebrzegowska-Bartmińska, Stanisława/ Szadura, Joanna (eds.): Współczesna polszczyzna. Wybór opracowań. T. 3. Akty i gatunki mowy. Lublin, s. 197-204.
• Wojtak, Maria (1999): Wyznaczniki gatunku wypowiedzi na przykładzie tekstów modlitewnych. W: „Stylistyka” VIII, s. 105-117.
• Wojtak, Maria (2006): Gatunek w formie kolekcji a kolekcja gatunków. W: Krążyńska, Zdzisława/ Zagórski, Zygmunt (eds.) Poznańskie Spotkania Językoznawcze 15, Poznań, s. 143-152.
• Wojtak, Maria (2007): Styl gatunku, styl gatunkowy a styl funkcjonalny w perspektywie analitycznej. W: Ostaszewska, Danuta (ed.) Gatunki mowy i ich ewolucja 3. Gatunek a odmiany funkcjonalne. Katowice, s. 16-24.
• Wojtak, Maria (2011a): Współczesne modlitewniki w oczach językoznawcy. Studium genologiczne. Tarnów.
• Wojtak, Maria (2011b): Osobliwe byty gatunkowe i tekstowe w ich uwikłaniach komunikacyjnych. W: Ostaszewska, Danuta/ Przyklenk, Joanna (eds.): Gatunki mowy i ich ewolucja 4. Gatunek a komunikacja społeczna. Katowice, s. 44-56.
• Wojtak, Maria (2011c): Modlitewne kolekcje doraźnie komponowane. W: Roczniki Humanistyczne KUL 59, s. 185-200.
• Zdunek, Anna (2009): Modlitwa ustalona w strukturze litanijnej sylwy. W: Ożóg, Kazimierz (ed.): Język żyje. Rzecz o współczesnej polszczyźnie. Rzeszów, s. 323-336.
• Zwoliński, Andrzej (1998): W litanijnym śpiewie. Warszawa.

Identifiers

ISSN

1899-0983