Wybory translatorskie XIX-wiecznego słownikarza rosyjskiego jako impuls do badań chronologizacyjnych polskiej leksyki zapożyczonej

• Authors: Mędelska Jolanta , Wierzchoń Piotr

Title variants

EN

The puzzling translation choices of a nineteenth-century Russian dictionary writer as the impulse for chronologization studies of Polish borrowed lexis

• Languages of publication: PL

Abstracts

EN

Fifty-one entries (with the letter M) in the Russian-Polish dictionary of 1877 which were assigned a discussion of the meaning instead of a real translation, e.g. муссон – wjatr periodyczny [a periodic wind], were examined. These were limited to borrowed Russian units which today correspond to Polish borrowed units, e.g. муссон – monsun [monsoon]. The Polish words are the object of the analysis. In order to discover the reason for their omission from the dictionary, evidence of their use in the corpus of historical texts was sought. It was found that 80% of the borrowings (41 units) occurred in texts before 1876, but some of them were not recorded in the dictionaries of the time and perhaps that is why they did not find their way into the translation dictionary. 20% of the material (10 units) is lexis that entered circulation after the dictionary was published.

Keywords

EN

19th-century Russian-Polish dictionary; descriptive equivalents; borrowed lexis; linguochronologization

• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego
• Journal: Przegląd Wschodnioeuropejski
• Year: 2024
• Volume: 1
• Pages: 325-342

Contributors

author

Mędelska Jolanta

• Kazimierz Wielki University in Bydgoszcz

author

Wierzchoń Piotr

• Adam Mickiewicz University in Poznań

References

• Biografiya Dubrovskiy Petr Pavlovich. [Биография Дубровский Петр Павлович.] W: https:// biographiya.com/dubrovskij-petr-pavlovich/ (dostęp: 30.06.2022).
• Dąbrowska, M. (2018), Piotra Dubrowskiego związki z Polską (z zawartości i o zawartości wybranych czasopism polskich oraz rosyjskich połowy XIX wieku). W: Acta Neophilologica. XX (1), 55-167.
• Dubrovskiy Petr Pavlovich. [Дубровский Петр Павлович.] W: https://persona.rin.ru/view/f/0/23858/ dubrovskij-petr-pavlovich (dostęp: 30.06.2022).
• Graliński, F. | Dzienisiewicz, D. | Wierzchoń, P. (2017), U bram lingwistycznej szczęśliwości, czyli kulisy projektu Odkrywka: cyfrowe zasoby kultury jako źródło mas danych językowych. W: Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Folia 232. Studia Sociologica. 9 (1), 51-62.
• Grek-Pabisowa, I. (1997), Z historii słowników polsko-rosyjskich i rosyjsko-polskich. W: Popowska- -Taborska, H. (red.), Leksyka słowiańska na warsztacie językoznawcy. Warszawa, 61-73.
• Kempa, A. (1995), Ocalony świadek oskarżenia („Pamiętnik Naukowo-Literacki”, oddział II, zeszyt 1). W: Acta Universitatis Lodziensis. Folia Librorum. VI, 65-75.
• Kiklewicz, A. (2020), Fenomeny komunikacji (normy i dewiacje w zachowaniach językowych). Olsztyn.
• Kucharska, E. (1974), Działalność slawistyczna P. Dubrowskiego w świetle listów do Izmaiła Sriezniewskiego. Wrocław.
• Kula, E. (2010), Główny Instytut Pedagogiczny w Sankt Petersburgu (1828-1859) i jego rola w kształceniu nauczycieli dla szkół Królestwa Polskiego. W: Rozprawy z Dziejów Oświaty. XLVIII, 25-71.
• Lewicki, R. (2002), Chrześcijaństwo. Słownik rosyjsko-polski. Warszawa.
• Marszałek, M. (2021), Z dziejów wokabuł literowych w leksykografii polsko-rosyjskiej (na materiale ilustracyjnym XIX-wiecznego słownika Piotra Dubrowskiego). W: Prace Językoznawcze. XXIII (3), 197-213.
• Marszałek, M. (2022), Na polyakh „Polnogo russko-pol’skogo slovarya” Petra Pavlovicha Dubrovskogo: kommentarii k bukvennym stat’yam. [На полях «Полного русско-польского словаря» Петра Павловича Дубровского: комментарии к буквенным статьям.] W: Slavia. Časopis pro slovanskou filologii. XCI (3), 332-346.
• Massalski, A. (2007), Słownik biograficzny. Nauczyciele szkół średnich rządowych męskich w Królestwie Polskim 1833-1862. Kielce.
• Mędelska, J. (2019), Wertując słownik rosyjsko-polski P. Dubrowskiego (uwagi o XIX-wiecznym warsztacie leksykograficznym i o wizerunku ówczesnej polszczyzny). W: Slavia Orientalis. LXVIII (4), 699-719.
• Mędelska, J. (2020), XIX-wieczne ciekawostki leksykalne w słowniku rosyjsko-polskim Piotra Dubrowskiego. W: Wojan, K. (red.), Wokół pewnego cytatu. Zbiór artykułów. Warszawa, 263-294.
• Mędelska, J. (2020a), O XIX-wiecznej polszczyźnie literackiej odzwierciedlonej w „Słowniku rosyjsko-polskim” Dubrowskiego. Ortografia i refleksy fonetyki. W: Lisowski, T. | Michalska- -Górecka, P. | Migdał, J. | Piotrowska-Wojaczyk, A. | Sieradzki, A. (red.), Verba multiplicia, veritas una. Prace dedykowane Profesor Alicji Pihan-Kijasowej. T. I. Poznań, 373-404.
• Mędelska, J. (2021), Dziedzictwo dawnej Rzeczypospolitej w języku pierwszego polskiego przekładu poematu „Metai” Kristijonasa Donelaitisa. W: Przegląd Wschodnioeuropejski. XII/2, 383-400.
• Mędelska, J. (2021a), Fonetyczno-graficzny obraz polszczyzny końca XIX stulecia zawarty w hasłach literowych słownika polsko-rosyjskiego P. Dubrowskiego. W: Prace Językoznawcze. XXIII (3), 215-225.
• Mędelska, J. (2021b), Z dziejów rywalizacji końcówek -e i -ę w neutrach typu cielę, imię (na materiale „Dokładnego słownika języka polskiego i ruskiego z końca XIX wieku”). W: Język Polski. CI (4), 19-31.
• Mędelska, J. (2022), Naimenovaniya bukv kak ob’’yekt opisaniya stat’i v russko-pol’skom slovare XIX veka Petra Pavlovicha Dubrovskogo. [Наименования букв как объект описания статьи в русско-польском словаре XIX века Петра Павловича Дубровского.] W: Slavia. Časopis pro slovanskou filologii. XCI (3), 347-356.
• Mędelska, J. | Wierzchoń, P. (2023), Efekty wykorzystania chronologizacji w badaniach nad opisem przekładowym leksyki zapożyczonej (na materiale XIX-wiecznego „Dokładnego słownika języka polskiego i ruskiego”). W: Język Polski. CIII (3), 86-100.
• Mędelska, J. | Wierzchoń, P. (2023a), Leksyka morska w słowniku rosyjsko-polskim Piotra Dubrowskiego jako punkt wyjścia do badań chronologizacyjnych polskich terminów marynistycznych. W: Prace Językoznawcze. XXV (2), 179-196.
• Morkovkin, V. V. | Morkovkina, A. V. (1997), Russkiye agnonimy (slova, kotoryye my ne znayem). Moskva. [Морковкин, В. В. | Морковкина, А. В. (1997), Русские агнонимы (слова, которые мы не знаем). Москва.]
• Mucha, B. (1973), P. Dubrowski – zapomniany polonofil i propagator literatury rosyjskiej wśród Polaków. W: Slavia Orientalis. XXII (2), 165-176.
• Reytblat, A. I. (1992), Dubrovskiy Petr Pavlovich. W: Nikolayev, P. A. (ed.), Russkiye pisateli 1800- -1917. Biograficheskiy slovar’. T. 2: G-K. Moskva, 192. [Рейтблат, А. И. (1992), Дубровский Петр Павлович. B: Николаев, П. А. (red.), Русские писатели 1800-1917. Биографический словарь. T. 2: Г-К. Москва, 192.]
• Vavzhinchik, Ya. (ed.) (2007), Slovarnyye agnonimy russkogo yazyka. 1. [Вавжинчик, Я. (ред.) (2007), Словарные агнонимы русского языка. 1.] W: Semiosis Lexicographica. 43, 5-6.
• Wawrzyńczyk, J. (1995), Piotr Dubrowski i jego „Dokładny słownik języka ruskiego i polskiego” z 1877 roku. W: Opuscula Polonica et Russica. III, 95-99.
• Wierzchoń, P. (2008), Fotodokumentacja. Chronologizacja. Emendacja. Teoria i praktyka weryfikacji materiału leksykalnego w badaniach lingwistycznych. Poznań.
• Wierzchoń, P. (2009), Dlaczego fotodokumentacja? Dlaczego chronologizacja? Dlaczego emendacja? Instalacja gazowa, parking podziemny i „odległość niezerowa”. Poznań.
• Wierzchoń, P. (2010), Torując drogę teorii lingwochronologizacji. W: Investigationes Linguisticae. XX, 105-186.
• Wojan, K. (2016), Z dziejów leksykografii polsko-rosyjskiej. T. I: Słowniki lingwistyczne (bibliografia za lata 1700-2015). Gdańsk.
• Wojtan, W. (1936), Historia i bibliografia słownictwa technicznego polskiego. Od czasów najdawniejszych do końca 1933 r. Lwów.
• Yazykov, D. D. (1885), Obzor zhizni i trudov pokoynykh russkikh pisateley. Moskva. [Языков, Д. Д. (1885), Обзор жизни и трудов покойных русских писателей. Москва.]

Identifiers

ISSN

2081-1128