Elementy gwarowe w historycznych nazwiskach mieszkańców ziemi piotrkowskiej

• Authors: Raszewska-Klimas Agnieszka

Title variants

EN

The elements of local dialect in historical surnames of Piotrkow’s residents

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

W artykule przeprowadzono analizę historycznych piotrkowskich antroponimów pod kątem występowania w nich cech gwarowych. Historyczne nazwiska piotrkowskie rejestrowane w dokumentach z XVI–XX wieku zachowują pewne fonetyczne cechy gwarowe, charakterystyczne dla regionu. Cechy te występują z różną intensywnością w poszczególnych przedziałach czasowych, poświadczając czasami kierunek zmian obserwowanych w gwarach piotrkowskich, potwierdzony badaniami dialektologicznymi omawianego terenu. Piotrkowskie historyczne antroponimy rejestrują cechy małopolskie (np.: zanik rezonansu nosowego, realizację iL > eL), wielkopolskie (np.: zastępowanie v (< w) przez b), mazowieckie (np.: realizację ja- > je- i ra- > re-), wspólne dla Mazowsza i Małopolski (np.: mazurzenie, przejście iN // yN w eN) lub dla Mazowsza i Wielkopolski (np.: obecność grupy -’ew-). Artykuł ten może być w pewnym stopniu uzupełnieniem rozważań o gwarach piotrkowskich czy szerzej dawnej ziemi sieradzko-łęczyckiej położonej na pograniczu małopolsko-wielkopolsko-mazowieckim.

EN

In the article there has been the analysis of Piotrkow’s historical anthroponyms made for the presence of dialect characteristics. Piotrkow’s historical surnames registered in the documents of the sixteenth and seventeenth centuries contain some phonetical dialect elements typical of the region. These features are of varying intensity in different time intervals, certifying sometimes the direction of changes taking place in Piotrkow’s dialects that complies with the dialectological research of the area in question. Piotrkow’s historical anthroponyms record the characteristics of Lesser Poland (e.g. the loss of nasal resonance, implementation iL > eL), Greater Poland (e.g. replacing v (< w) with b), Mazovia (e.g. implementation ja- > je- and ja- > je-), Mazovia and Lesser Poland (e.g. mazuration, transition from iN // yN into eN) or Mazovia and Greater Poland (e.g. the presence of the group of -’ew-). This article may be, to a certain extent, the complement of the considerations of Piotrkow’s dialects or, more broadly, former Sieradz and Łęczyca Land located on the border of Lesser Poland, Greater Poland and Mazovia.

Keywords

PL

antroponimy; region piotrkowski; pogranicze dialektalne

EN

anthroponyms; Piotrkow’s region; dialectal border

• Publisher: Łódzkie Towarzystwo Naukowe, Stowarzyszenie
• Journal: Rozprawy Komisji Językowej ŁTN
• Year: 2017
• Volume: LXIV
• Pages: 265-274

Dates

published

2017

Contributors

author

Raszewska-Klimas Agnieszka

• Wydział Filologiczno-Historyczny, Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach, Filia w Piotrkowie Trybunalskim

References

• Dejna Karol, 1966, Dialekty polskie, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław.
• Dejna Karol, 1973, Z zagadnień podziału dialektalnego Polski, „Rozprawy Ko-misji Językowej ŁTN”, 12, s. 5–21.
• Gala Sławomir, 1994, Małopolsko-śląsko-wielkopolskie pogranicze językowe, cz. 1–2, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź.
• Gala Sławomir, 1995, Skupiska izoglos i ich związek z granicami naturalnymi, „Rozprawy Komisji Językowej ŁTN”, 40, s. 91–109.
• Gala Sławomir, 1996, Gwary sieradzkie w świetle najnowszych badań atlasowych, Poznańskie Spotkania Językoznawcze. Poznań Linguistics Meetings, 1, s. 27–41.
• Gala Sławomir, 1997, Słownik nazwisk i przezwisk ludności ziemi piotrkowskiej, Wydawnictwo Wydziału Kultury i Sztuki Urzędu Wojewódzkiego w Piotrkowie Trybunalskim, Piotrków Trybunalski–Łódź.
• Gala Sławomir, 2014, Zmiany w gwarach Polski centralnej, w: Irena Jaros, red., Wybór pism dialektologicznych i onomastycznych, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź, s. 175–202.
• Gala Sławomir, 2014a, Przejawy zmian w gwarach małopolsko-śląsko-wielkopolskiego pogranicza, w: Irena Jaros, red., Wybór pism dialektologicznych i onomastycznych, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź, s. 145–154.
• Gala Sławomir, Gala-Milczarek Beata, 2014, Rzeczownikowe derywaty sufiksalne w gwarach północnomałopolskich i małopolsko-mazowiecko-wielkopolskiego pogranicza, Łódzkie Towarzystwo Naukowe, Łódź.
• Gala Sławomir, Piotrowicz Elżbieta, 2001, Nazwiska historyczne piotrkowian, Łódzkie Towarzystwo Naukowe, Łódź.
• Gala-Milczarek Beata, 2009, Budowa słowotwórcza rzeczowników w gwarach piotrkowskich, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź.
• Jaros Irena, 2001, Gwary opoczyńskie na tle językowego pogranicza Małopolski i Mazowsza, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Linguistica”, 40.
• Jaros Irena, 2002, Granice zjawisk językowych a granice naturalne na pograniczu małopolsko-mazowieckim, „Rozprawy Slawistyczne UMCS”, 19, s. 29–37.
• Jaros Irena, 2009, Nazwy środków czynności w gwarach łęczycko-sieradzkich. Studium słowotwórczo-leksykalne, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź.
• Kamińska Maria, 1965, O języku Księgi cechowej miasta Łasku (1640–1836), „Rozprawy Komisji Językowej ŁTN”, 10, s. 28–35.
• Kamińska Maria, 1968, Gwary Polski centralnej, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław.
• Nitsch Kazimierz, 1957, Dialekty języka polskiego, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław–Kraków.
• Nitsch Kazimierz, 1958, Granice mazurzenia w świetle Polski plemiennej, w: Wybór pism polonistycznych, IV, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław.
• Raszewska-Klimas Agnieszka, Piotrowicz Elżbieta, Pacan-Bonarek Lidia, 2016–2017, Słownik nazwisk mieszkańców Piotrkowa Trybunalskiego i okolic w XIX–XX wieku, t. 1–4, Łódzkie Towarzystwo Naukowe, Łódź.
• Stieber Zdzisław, 1933, Izoglosy gwarowe na obszarze dawnych województw sieradzkiego i łęczyckiego, Polska Akademia Umiejętności, Kraków.
• Strokowska Anna, 1978, Pogranicze językowe wielkopolsko-mazowieckie, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź.

Identifiers

ISSN

0076-0390