Dzieje tercjarek dominikańskich De Poenitentia we Lwowie (1293-1740)

• Authors: Stefaniak Piotr

Title variants

EN

The history of Dominican Tertiaries De Poenitentia in Lvov (1293-1740)

• Languages of publication: PL EN

Abstracts

PL

Choć materiał źródłowy pochodzi dopiero z XVII w., to żeński ruch dominikański we Lwowie został zapoczątkowany w końcu XIII w. przez księżnę halicką, bł. Konstancję z węgierskiej dynastii Arpadów (1238-1301/2), małżonkę Lwa halickiego. Miała ona za zgodą męża, który wedle tradycji przed śmiercią zamieszkał w Spaskim Monastyrze założyć żeńską ok. 1293 r. wspólnotę tercjarską przy lwowskim klasztorze dominikanów. Nie wiemy o niej niczego. Mogła podupaść po 1301/2 r., po śmierci Konstancji w związku z zawirowaniami politycznymi na Rusi u progu XIV w. Sama księżna mocno zapisała się w hagiograficznej pamięci i we Lwowie od XIV w. uważana była za błogosławioną. Następnym śladem bytności tercjarek dominikańskich we Lwowie było wzniesienie dla nich w 1393 r. przez Magdalenę Ormiankę niewielkiego klasztoru położonego w sąsiedztwie konwentu dominikanów i korzystających z jego opieki pastoralnej. Siostry stanowiły w średniowieczu półzakonną wspólnotę agregowana prawnie do dominikanów. U progu XVII w. podjęły zgodnie z wytycznymi soborowymi dzieło przekształcenia się w regularny klasztor z potrydencką klauzurą. W 1619 r. w ramach reformy przebudowały swą siedzibę, przyjęły z zachowaniem swej tercjarskiej specyfiki zakonny, klauzurowy styl życia. Część zgromadzenia zdecydowało się wtedy zostać mniszkami i zapoczątkowały klasztor św. Katarzyny. Te co pozostały tercjarkami rozwijały się pomyślnie przez całe stulecie. Jednak w XVIII w. klasztor dotknął kryzys powołaniowy. Wspólnota sięgająca swymi tradycjami średniowiecza nie wytrzymała konkurencji z nowszymi klasztorami i powoli wymierała. Ostatnie dwie tercjarki zmarły w 1740 r. Dominikanki tercjarki we Lwowie były pierwszą katolicką wspólnotą zakonną i zarazem tą, po której zachowało się najmniej informacji. Przez wieki były papierem lakmusowym duchowych i społecznych potrzeb mieszczaństwa lwowskiego.

EN

Although the source material comes only from the 17th century, feminine Dominican movement in Lvov was initiated by the Princess of Halicz, blessed Constance from the Arpad dynasty (1238-1301/2), the wife of Leo of Halicz. She is claimed to have founded around 1293 a feminine tertiary society at the Dominican Monastery in Lvov, by the consent of her husband, who – according to tradition – before his death took up residence in the Spassky Monastery. We know nothing about the society. It might have gone into decline after 1301/2, after Constance’s death in connection with political turbulence in Rus at the threshold of the 14th century. The Princess herself left a great impact in the hagiographical memory and since the 14th century was considered to be blessed in Lvov. The next trace of the Dominican Tertiaries’ presence in Lvov was the erection by Magdalena Ormianka (Magdalena the Armenian) of a small convent for Tertiary sisters in the neighbourhood of the Dominican Monastery and under its pastoral care. In the Middle Ages the sisters constituted a half-monastic community legally adjoined to the Dominicans. At the threshold of the 17th century the Tertiaries undertook an act of reforming into a regular convent with post-Trent rules of enclosure in accordance with the council directives. In 1619, within the framework of reform, they rebuilt their convent and adopted monastic style of life according to the rules of enclosure, preserving their Tertiary specificity. Some sisters decided to become nuns thus initiating Saint Catherine Convent. Those who remained Tertiaries developed successfully throughout the next century. However in the 18th century the convent underwent a vocational crisis. Community reaching with its traditions to Middle Ages did not withstand competition with more modern convents and was slowly dying out. The last two Tertiaries died in 1740. The Dominican Tertiaries in Lvov were the first Catholic monastic community and at the same time the one which left the least information. Throughout ages they were a litmus test of the spiritual and social needs of the Lvov bourgeoisie.

Keywords

PL

dominikanki; Lwów; wspólnota zakonna; zakon żeński

EN

Dominicans; Lwów; communion; female order

• Publisher: Instytut Wydawniczy Księży Misjonarzy
• Journal: Nasza Przeszłość. Studia z dziejów Kościoła i kultury katolickiej w Polsce
• Year: 2014
• Volume: 121
• Pages: 75-102

Contributors

author

Stefaniak Piotr

References

• Acta capitulorum provinciae Poloniae Ordinis Praedicatorum, t. 1, Roma 1972,
• Augustynowicz-Ciecierska H., Sczaniecki P., Kronika Benedyktynek Ormiańskich, [w:] Nasza Przeszłość, 62:1984, s. 143.
• Barącz S., Rys dziejów zakonu kaznodziejskiego w Polsce, t. 2, Lwów 1861,
• Borkowska M., Mikołaj z Mościsk i reguła tercjarek dominikańskich, [w:] Nasza Przeszłość, 92:1999, s. 140.
• Borkowska M., Miscellanea brygitańskie: Lwów i Sambor, [w:] „Nasza Przeszłość”, 88: 1997, s. 108.
• Catalogus Generalis Ordinis Praedicatorum. Conspectus generalis ordinis fratrum praedicatorum index monasteriorum, congregationum et fraternitatum, Roma 1992,
• Chodykiewicz K., Dom Majestatu Najświętszej Boga Rodzicy Pannie Maryi w Obrazie Lwowskim, Lwów 1764,
• Chodykiewicz K., Monarchini Nieba y Ziemi... Marya, Lwów 1746;
• Długosz T., Relacje arcybiskupów lwowskich 1595-1794, Lwów 1937,
• Dorcy J., St. Dominic’s Family, Washington 1984,
• Gajsler J., Dzieje Węgier w zarysie, Warszawa 1889, t. 1,
• Hinnebusch W., Dominikanie – krótki zarys dziejów, [w:] Dominikanie. Szkice z dziejów zakonu, Poznań 1986, s. 131.
• Historia Gdańska, pod red. E. Cieślaka, Gdańsk 1979, t. 2,
• Horbay W., Plan orientacyjny wielkiego Lwowa z przewodnikiem, Lwów 1938.
• I. Stebelski, Dwa wielkie światła na horyzoncie połockim, czyli żywoty świętych Ewfrozyny i Parascewii, t. 3, Lwów 1867,
• Janicka-Olczakowa E., Żeński ruch dominikański w Polsce, [w:] Studia nad historią dominikanów w Polsce 1222-1972, pod red. J. Kłoczowskiego, Warszawa 197, t. 1, s. 164.
• Kaczorowski B., Zabytki starego Lwowa, Warszawa 1990;
• Kielar P., Święty Jacek – Apostoł boży ludów słowiańskich, [w:] Dominikanie. Szkice z dziejów zakonu, Poznań 1986, s. 338.
• Kłoczowski J., Dominikanie polscy na Śląsku w XIII-XIV wieku, [w:] Rozprawy wydziału historyczno-filologicznego Towarzystwa Naukowego KUL, Lublin 1956, s. 264;
• Kodeks Dyplomatyczny Miasta Krakowa 1257-1506, wyd. F. Piekosiński, Kraków 1879, cz. 1;
• Kunasiewicz S., Przechadzki archeologiczne po Lwowie, Lwów 1876, z. 2,
• Kunasiewicz S., Przewodnik po kościele Bożego Ciała O.O. Dominikanów we Lwowie, Lwów 1876,
• Markowski F., Gotycki klasztor dominikański we Lwowie w świetle gdańskiego rękopisu z XVI w, [w:] Kwartalnik Architektury i Urbanistyki, 13: 1969, z. 2, s. 70;
• Milewicz T., Margarita – perła niechciana, [w:] W drodze, 4(188): 1989, s. 62.
• Monumenta Germaniae Historica Scriptores. Richesi gesta senonensis Ecclesiae, wyd. G. Waltz, Hannover-Berlin 1828, t. 25,
• Niezgoda S., Święci Dominikańscy, Poznań 1981,
• Okolski S., Russia florida..., Lwów 1696;
• Ostrowski J., Lwów. Dzieje i sztuka, Kraków 1997;
• Pirawski T., Relatio status almae archidiœcesis Leopoliensis, wyd. K. Heck, Leopoli 1895;
• Pruszcz P. H., Forteca duchowna Królestwa Polskiego z Żywotami Świętych..., Kraków 1662,
• Pruszcz P. H., Kleynoty Stołecznego Miasta Krakowa..., Kraków 1650,
• Puskázy P., Árpádházi boldog Kinga, Budapest 1931, s. 7-8; L. Zieliński, Konstancja, królewna węgierska żona Lwa halickiego, [w:] Lwowianin, Lwów 1841, s. 250-253.
• Reguła ś. Augustyna, biskupa hipponeńskiego i konstytucje albo prawa sióstr zakonnych s. Katarzyny Seneńskiej, nazwanej trzeciego habitu albo stanu pokutnego s. Dominika, Kraków 1616,
• Schubert H., Bilder aus der Geschichte der Stadt Schweidnitz, Schweidnitz 1912,
• Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, wyd. B. Chlebowski, Warszawa 1880, t. 1, s. 553.
• Spież J., Dominikanie w Polsce, [w:] Dominikanie. Szkice z dziejów zakonu, Poznań 1986, s. 275.
• Stefaniak P., Dwa krakowskie domy tercjarek dominikańskich, [w:] Rocznik Krakowski, LXXIX: 2013.
• Stefaniak P., Dzieje mniszek dominikańskich z krajów słowiańskich, Racibórz-Kraków 2007.
• Stefaniak P., Dzieje najstarszego we Lwowie klasztoru żeńskiego, tercjarek dominikańskich (1293-1740), cz. 1, [w:] Cracovia Leopolis, 4(26): 2013, s. 27-29; cz. 2, Cracovia Leopolis, 1(27): 2014, s.31-33.
• Stefaniak P., Klasztor św. Dominika, tercjarek dominikańskich 1393-1740 we Lwowie, [w:] Semper fidelis, 4(63): 2001 lipiec-sierpień, s. 23-26.
• Stefaniak P., Tercjarki Zakonu Kaznodziejskiego na Pomorzu XIV-XVI w., [w:] Studia Gdańskie, 27: 2010, s. 140-143.
• Stefaniak P., U świętego Józefa we Wrocławiu, [w:] Nowe życie, dolnośląskie pismo katolickie, 3(366):2005, s. 11-12.
• Szacherska S. M., Zbiór dokumentów i listów miasta Płocka, t. 2, Warszawa 1987,
• T. Trajdos, Kościół dominikanów lwowskich w średniowieczu jako ośrodek kultowy, [w:] Nasza Przeszłość, 87: 1997, s. 39.
• Vita et Miracula Sanctae Kyngae Ducissa Cracoviensis..., wyd. B. Przybyszewski, Tarnów 1997,
• Wiczkowski J., Lwów, jego rozwój i stan kulturalny oraz przewodnik po mieście. Lwów 1907,
• Wilczek M. , Hasło Słowa Bożego, Lwów 1754.
• Wyrozumski J., Beginki i begardzi w Polsce w XIII-XV wieku, [w:] Kwartalnik Historyczny, 79:1972, s. 521-544.
• Żyła W., Kościół i klasztor dominikański we Lwowie, Lwów 1923
• Żywoty świętych Pańskich na wszystkie dni roku..., Mikołów 1937