Aktywność starych mieszkańców Gdańska i jej społeczno-demograficzne uwarunkowania

• Authors: Piotr Czekanowski , Jarosław Załęcki

Title variants

EN

Socio-demographic Determinants of Activities of the Gdańsk Senior Citizens

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Artykuł jest poświęcony głównie zróżnicowanym formom aktywności występującym wśród mieszkańców Gdańska mających co najmniej 65 lat, które zostały rozpoznane w trakcie reprezentatywnych badań (1500 osób) z 2012 roku, opartych na wywiadach kwestionariuszowych. Po przedstawieniu charakterystyki badań oraz przykładowych typologii odnoszących się do rodzajów aktywności będących udziałem ludzi starych, w artykule zostały omówione szczegółowe wyniki badania obejmujące aktywność zawodową, fizyczną, kulturalną, hobbystyczną, związaną z cyberprzestrzenią, towarzysko-sąsiedzką i społeczną (członkostwo w organizacjach, wolontariat). Analiza wyników pokazała, że poziom aktywności respondentów w wielu przypadkach jest zróżnicowany w zależności chociażby od ich płci, wieku czy poziomu wykształcenia. W publikacji zobrazowano również wybrane potrzeby osób zaawansowanych wiekiem w zakresie zinstytucjonalizowanych działań aktywizujących. W artykule zwrócono ponadto uwagę na niedostatek polskich – zwłaszcza socjologicznych – badań poświęconych osobom starszym, przedstawiono niektóre możliwości praktycznego zastosowania wyników badań (rekomendacje, strategie, planowanie) oraz zasygnalizowano potrzebę rozwoju w naszym kraju socjologii starości.

EN

This article is mainly devoted to various forms of activities which are present among older persons (65+) living in Gdańsk. The analysis is based on research done in 2012 using 1500 face-to-face interviews (representative sample). After a short presentation of some typologies of activities, you can find in gerontological literature, authors describe the following list of activities recognized during the research: paid work, physical activity, cultural activity, hobbies, computer activities, meetings with friends and neighbours, social activity (membership in organizations and voluntary work) as well as a need for institutionalized offer directed to elderly persons. Especially sex, age and a level of education often differentiate the level of seniors’ personal activities. Additionally, authors underline a need for more gerontological research projects, especially done by (or with) Polish sociologists, show some possibilities of practical application of research data (recommendations, strategies, future planning) and also underline a need to develop a sociology of old age in Poland.

Keywords

PL

ludzie starzy; starzenie się ludności; rodzaje aktywności ludzi starych; badania socjologiczne ludzi starych; socjologia starości

EN

elderly people; population ageing; types and forms of elderly persons activities; sociological research of older persons; sociology of old age

• Publisher: Institute of Philosophy and Sociology, Polish Academy of Sciences
• Journal: Studia Socjologiczne
• Year: 2015
• Issue: 2(217)
• Pages: 265-292

Contributors

author

Piotr Czekanowski

• Instytut Filozofii, Socjologii i Dziennikarstwa Uniwersytetu Gdańskiego, ul. Bażyńskiego 4, 80-952 Gdańsk

author

Jarosław Załęcki

• Instytut Filozofii, Socjologii i Dziennikarstwa Uniwersytetu Gdańskiego, ul. Bażyńskiego 4, 80-952 Gdańsk

References

• Bałandynowicz-Panfil, Katarzyna. 2013. Deklaracja Barcelońska jako przykład inicjatywy na rzecz lepszej jakości życia osób starszych. W: A. Stogowski i S. Dzięgielewska-Stępniak (red.). Indywidualne aspekty starzenia się. Między możliwościami a ograniczeniami. Poznań: Wyższa Szkoła Nauk Humanistycznych i Dziennikarstwa w Poznaniu, s. 53–61.
• Bień, Barbara. 1997. Starzenie pomyślne versus zwyczajne. „Gerontologia Polska” t. 5, nr 4: 40–44.
• Bień, Barbara. 2002. Stan zdrowia i sprawność ludzi starszych. W: B. Synak (red.). Polska starość. Gdańsk: Wydawnictwo UG, s. 11–34.
• Błędowski, Piotr. 2002. Lokalna polityka społeczna wobec ludzi starszych. Warszawa: Oficyna Wydawnicza SGH.
• Błędowski, Piotr. 2012. Sytuacja materialna osób starszych. W: M. Mossakowska, A. Więcek i P. Błędowski (red.). Aspekty medyczne, psychologiczne, socjologiczne i ekonomiczne starzenia się ludzi w Polsce. Poznań: Termedia Wydawnictwo Medyczne, s. 393–406.
• Boyd, Denise i Helen Bee. 2008. Psychologia rozwoju człowieka. Przekł. J. Gilewicz i A. Wojciechowski. Poznań: Zysk i S-ka Wydawnictwo.
• Cavan, Ruth S. 1962. Self and Role in Adjustment During Old Age. W: A. Rose (red.). Human Behaviuor and Social Processes: An Interactionist Approach. Boston: Houghton Mifflin, s. 526–536.
• Cavan Ruth S., Ernest W. Burgess, Robert J. Havighurst i Herbert Goldhamer. 1949. Personal Adjustment in Old Age. Chicago: Science Research Associates.
• Crepeau, Elizabeth L. 1986. Activity Programming for the Elderly. Boston/Toronto: Brown and Company.
• Cumming, Elanie i Wiliam E. Henry. 1961. Growing Old: The Process of Disengagement. New York: Basic Books.
• Czapiński, Janusz i Piotr Błędowski. 2014. Aktywność społeczna osób starszych w kontekście percepcji Polaków. Diagnoza społeczna 2013. Raport tematyczny. Warszawa: Centrum Rozwoju Zasobów Ludzkich.
• Czekanowski, Piotr. 1993. Aktywność ludzi starych w czasie wolnym. „Zeszyty Problemowe PTG” nr 5: 130–140.
• Czekanowski, Piotr. 2002. Sytuacja materialna. W: B. Synak (red.). Polska starość. Gdańsk: Wydawnictwo UG, s. 101–114.
• Czekanowski, Piotr. 2012. Społeczne aspekty starzenia się ludności w Polsce. Perspektywa socjologii starości. Gdańsk: Wydawnictwo UG.
• Grotowska, Stella. 2011. Seniorzy w przestrzeni publicznej. Kapitał społeczny uczestników wspólnot, ruchów i stowarzyszeń katolickich. Kraków: Nomos.
• Halicka, Małgorzata i Jerzy Halicki. 2002. Integracja społeczna i aktywność ludzi starszych. W: B. Synak (red.). Polska starość. Gdańsk: Wydawnictwo UG, s. 189–219.
• Halicki, Jerzy. 2006. Społeczne teorie starzenia. W: M. Halicka i J. Halicki (red.), Zostawić ślad na ziemi. Księga pamiątkowa dedykowana Profesorowi Wojciechowi Pędichowi w 80 rocznicę urodzin i 55 rocznicę pracy naukowej. Białystok: Wydawnictwo UwB, s. 255–276.
• Havighurst, Robert J. i Ruth Albrecht. 1953. Older People. New York: Longmans, Green.
• Hrynkiewicz, Józefina. 2012. „Los starca zależy od kontekstu społecznego” – wprowadzenie. W: J. Hrynkiewicz (red.). O sytuacji ludzi w starszym wieku. II Kongres Demograficzny, t. III. Warszawa: Rządowa Rada Ludnościowa, s. 7–18.
• Kryczka, Piotr. 1981. Społeczność osiedla mieszkaniowego w wielkim mieście: ideologia i rzeczywistość. Warszawa: PWN.
• Kryńska, Elżbieta, Jerzy Krzyszkowski i Bogusława Urbaniak. 2013. Rekomendacje. W: E. Kryńska, J. Krzyszkowski, B. Urbaniak i J. Wiktorowicz. Diagnoza obecnej sytuacji kobiet i mężczyzn 50+ na rynku pracy w Polsce. Raport końcowy. Łódź: UŁ, s. 339–372.
• Krzyszkowski, Jerzy. 2013. Pomoc społeczna wobec starzenia się społeczeństwa polskiego. „Przegląd Socjologiczny” LXII: 9–31.
• Lemon, Bruce W., Vern L. Bengtson i James A. Peterson. 1972. An Exploration of the Activity Theory of Aging: Activity Types and Life Satisfaction among In-movers to a Retirement Community. „Journal of Gerontology” 27: 511–523.
• Małecka, Barbara Z. 1985. Elementy gerontologii dla pedagogów. Gdańsk: Wydawnictwo UG.
• Marody, Mira. 1987. Antynomie społecznej świadomości. „Odra” 1, s. 4–9.
• Mead, Margaret. 2000. Kultura i tożsamość. Studium dystansu międzypokoleniowego. Przeł. J. Hołówka. Warszawa: WN PWN.
• Mossakowska, Małgorzata, Andrzej Więcek i Piotr Błędowski (red.). 2012. Aspekty medyczne, psychologiczne, socjologiczne i ekonomiczne starzenia się ludzi w Polsce. Poznań: Termedia Wydawnictwo Medyczne.
• Mucha, Janusz i Łukasz Krzyżowski (red.). 2011. Ku socjologii starości. Starzenie się w biegu życia jednostki. Kraków: Wydawnictwo AGH.
• Nawrocka, Joanna. 2013. Społeczne doświadczenie starości. Stereotypy, postawy, wybory. Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
• Netka, Kazimierz. 2012. Bałtyccy mentorzy 55+. „Polska Dziennik Bałtycki”. Dodatek: „Praca Gratka” 29 10: 6.
• Niezabitowski, Marek. 2008. Sieci wsparcia i więzi społeczne ludzi starszych. Stan teorii i badań socjologicznych a potrzeby praktyki. W: J. Grotowska-Leder (red.). Sieci wsparcia społecznego jako przejaw integracji i dezintegracji społecznej. Łódź: Wydawnictwo UŁ, s. 144–170.
• Orzechowska, Grażyna. 2001. Aktualne problemy gerontologii społecznej. Olsztyn: Wydawnictwo UWM.
• Perek-Białas, Jolanta i Barbara Worek. 2004. Aktywne starzenie się odpowiedzią na społeczno-ekonomiczne konsekwencje starzenia się społeczeństw i zapobieganie braku samodzielności. W: Samodzielność ludzi starych z perspektywy medycyny i polityki społecznej. Dotychczasowe doświadczenia UE i Polski. Materiały konferencyjne. Warszawa: Polskie Towarzystwo Gerontologiczne. Oddział Mazowiecki, s. 227–240.
• Perek-Białas, Jolanta (red.). 2005. Aktywne starzenie, aktywna starość. Kraków: Wydawnictwo Aureus.
• Perek-Białas, Jolanta i Andreas Hoff (red.). 2012. Developing the „Sociology of Ageing” to Tackle the Challenge of Ageing Societies in Central and Eastern Europe. Kraków: Jagiellonian University Press.
• Pędich, Wojciech, Danuta Jakubowska i Teresa Kunda. 1979. Pielęgniarstwo geriatryczne. Warszawa: Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich (wyd. 2).
• Rowe, John W. i Robert L. Kahn. 1987. Human Ageing: Usual and Successful. „Science” 237: 143–149.
• Rowe, John W. i Robert L. Kahn. 1997. Successful ageing. „The Gerontologist” 37 (4): 433–440.
• Stuart-Hamilton, Ian. 2006. Psychologia starzenia się. Poznań: Wydawnictwo Zysk i S-ka.
• Synak, Brunon. 1992. Od pozornej jednorodności do wzmożonej różnorodności społeczeństwa polskiego. W: B. Synak (red.). Społeczeństwo polskie. Dylematy okresu transformacji systemowej. Gdynia: Wydawnictwo Morskie, s. 43–57.
• Synak, Brunon. 1999. Ludzie starzy. W: Encyklopedia socjologii, t. 2 (K–N). Warszawa: Oficyna Naukowa, s. 144–149.
• Synak, Brunon. 2002a. Problematyka badawcza i charakterystyka badań. W: B. Synak (red.). Polska starość. Gdańsk: Wydawnictwo UG, s. 11–34.
• Synak, Brunon (red.). 2002b. Polska starość. Gdańsk: Wydawnictwo UG.
• Sytuacja demograficzna osób starszych i konsekwencje starzenia się ludności Polski w świetle prognozy na lata 2014–2050. Listopad 2014. Warszawa: Departament Badań Demograficznych i Rynku Pracy GUS.
• Szatur-Jaworska, Barbara. 2000. Ludzie starzy i starość w polityce społecznej. Warszawa: IPS UW, ASPRA-JR.
• Szatur-Jaworska, Barbara. 2003. Polityka społeczna a aktywizacja seniorów. W: Jesień, moja ulubiona pora roku. Atlas złotego wieku. Warszawa: Akademia Rozwoju Filantropii, s. 18–20.
• Szatur-Jaworska, Barbara. 2013. Założenia dotyczące ludzi starych w polskich badaniach społecznych – rozważania nieteoretyczne. W: D. Rancew-Sikora, C. Obracht-Prondzyński, M. Kaczmarczyk i P. Czekanowski (red.). O społecznym znaczeniu tożsamości, miejsca i czasu życia. Szkice socjologiczne i gerontologiczne. Księga dedykowana prof. Brunonowi Synakowi. Gdańsk: Zrzeszenie Kaszubsko-Pomorskie, s. 347–359.
• Szatur-Jaworska, Barbara. 2014a. Mówienie i myślenie o starości. W: B. Szatur-Jaworska (red.). O sposobach mówienia o starości. Warszawa: Biuro Rzecznika Praw Obywatelskich, s. 76–80.
• Szatur-Jaworska, Barbara (red.). 2014b. O sposobach mówienia o starości. Warszawa: Biuro Rzecznika Praw Obywatelskich.
• Szatur-Jaworska, Barbara, Piotr Błędowski i Małgorzata Dzięgielewska. 2006. Podstawy gerontologii społecznej. Warszawa: ASPRA-JR.
• Szlendak, Tomasz. 2010. Socjologia rodziny. Ewolucja, historia, zróżnicowanie. Warszawa: WN PWN.
• Szukalski, Piotr. 2012a. Solidarność pokoleń. Dylematy relacji międzypokoleniowych. Łódź: Wydawnictwo UŁ.
• Szukalski, Piotr. 2012b. Sytuacja zawodowa. W: M. Mossakowska, A. Więcek i P. Błędowski (red.). Aspekty medyczne, psychologiczne, socjologiczne i ekonomiczne starzenia się ludzi w Polsce. Poznań: Termedia Wydawnictwo Medyczne, s. 407–417.
• Tarkowska, Elżbieta i Jacek Tarkowski. 1990. Amoralny feminizm, czyli o dezintegracji społecznej w Polsce lat osiemdziesiątych. W: E. Wnuk-Lipiński (red.). Grupy i więzi społeczne w systemie monocentrycznym. Warszawa: IFiS PAN.
• Tobiasz-Adamczyk, Beata. 2004. Interakcje społeczne a jakość życia w wieku podeszłym. W: W. Piątkowski (red.). Zdrowie, choroba, społeczeństwo. Studia z socjologii medycyny. Lublin: Wydawnictwo UMCS, s. 95–103.
• Werenstein–Żuławski, Jerzy. 1991. Strategia przetrwania i jej koszty. W: J. Mucha, G. Skąpska i J. Szmatka (red.). Społeczeństwo polskie u progu przemian. Wrocław–Warszawa–Kraków: Ossolineum, s. 309–319.
• Wojszel, Zyta B. 2009. Geriatryczne zespoły niesprawności i usługi opiekuńcze w późnej starości. Analiza wielowymiarowa na przykładzie wybranych środowisk województwa podlaskiego. Białystok: Wydawnictwo Uniwersyteckie Trans Humana.
• Wojszel, Zyta B. 2013. Nieformalna sieć wsparcia osób starszych w środowisku na przykładzie wyników badań wybranych środowisk województwa podlaskiego. W: D. Rancew-Sikora, C. Obracht-Prondzyński, M. Kaczmarczyk i P. Czekanowski (red.). O społecznym znaczeniu tożsamości, miejsca i czasu życia. Szkice socjologiczne i gerontologiczne. Księga dedykowana prof. Brunonowi Synakowi. Gdańsk: Zrzeszenie Kaszubsko-Pomorskie, s. 369–380.
• Wódz, Kazimiera. 2013. Seniorzy-wolontariusze – niewykorzystany potencjał w pracy ze społecznością. W: D. Rancew-Sikora, C. Obracht-Prondzyński, M. Kaczmarczyk i P. Czekanowski (red.). O społecznym znaczeniu tożsamości, miejsca i czasu życia. Szkice socjologiczne i gerontologiczne. Księga dedykowana prof. Brunonowi Synakowi. Gdańsk: Zrzeszenie Kaszubsko-Pomorskie, s. 421–440.
• Założenia Długofalowej Polityki Senioralnej w Polsce na lata 2014–2020 (załącznik do uchwały nr 238 Rady Ministrów z dnia 24 grudnia 2013 r. (poz. 118).