Myśl społeczna Georga Simmla w perspektywie współczesnej teorii i socjologii kultury

• Authors: Brzeziński Dariusz

Title variants

EN

Georg Simmel’s social thought in the contexts of contemporary theory and sociology of culture

• Languages of publication: PL EN

Abstracts

PL

Refleksje Georga Simmla poświęcone kulturze są dziś bardzo często przywoływane na gruncie nauk społecznych i humanistycznych. Wiele z tych sądów uważa się za wyjątkowo innowacyjne, a wręcz prorocze względem rozpoznań wypracowywanych przez intelektualistów pod koniec XX i na początku XXI wieku. Biorąc to pod uwagę, dokonuję w niniejszym artykule zestawienia analiz autora Filozofii pieniądza ze współczesnymi pracami z dziedziny teorii i socjologii kultury. W pierwszej części tekstu zwracam uwagę na to, w jaki sposób refleksje Simmla dotyczące zależności między kulturą obiektywną i subiektywną, a także transcendowania jako immanentnej cechy jednostki, wpisują się w aktualne debaty poświęcone relacji między strukturą a sprawstwem. W kolejnej części odnoszę się do rozpoznań Simmla poświęconych fragmentaryzacji i indywidualizacji kultury oraz coraz większemu znaczeniu konsumpcjonizmu w życiu społecznym, wskazując na ich przydatność w analizach kultury współczesnej. W zakończeniu artykułu zamieszczam – obok podsumowania – ogólniejsze refleksje na temat znaczenia rozwiązań przyjętych przez Simmla w radzeniu sobie z wyzwaniami stojącymi przed teorią i socjologia kultury w XXI wieku.

EN

Georg Simmel’s reflections on culture are very often invoked in the contemporary social sciences and humanities. Many of his thoughts are considered to be exceptionally innovative, and even prophetic towards analyses that have been developing since the end of the 20th century. Taking this into consideration, in this article I compare Simmel’s works with contemporary papers on the theory and sociology of culture. In the first part of the article, I draw attention to the way in which Simmel’s reflections on such topics as: the relationship between objective and subjective culture and transcendence as an immanent feature of an individual resemble current debates devoted to the relationship between structure and agency. In the second part, I refer to Simmel’s analyses of the fragmentation and individualization of culture and the growing importance of consumerism in social life. I emphasise that they may be used as an analytic frame for reflections on contemporary culture. In the closing part, I include – along with the summary – more general reflections on the importance of Simmel’s thoughts in coping with the challenges facing the theory and sociology of culture in the 21st century.

Keywords

PL

Georg Simmel; teoria kultury; socjologia kultury; struktura; sprawstwo; fragmentaryzacja; indywidualizm; konsumpcjonizm

EN

Georg Simmel; theory of culture; sociology of culture; structure; agency; (post)modernity; fragmentation; individualism; consumerism

(po)nowoczesność

• Publisher: Łódzkie Towarzystwo Naukowe, Stowarzyszenie
• Journal: Przegląd Socjologiczny
• Year: 2019
• Volume: LXVIII (68)
• Issue: 1
• Pages: 119-136

Contributors

author

Brzeziński Dariusz

• Dariusz Brzeziński Instytut Filozofii i Socjologii PAN, Instytut Filozofii i Socjologii PAN, Zakład Socjologii Teoretycznej; Visiting Research Fellow w School of Sociology and Social Policy na University of Leeds

References

• Alexander Jeffrey C. 2010. Znaczenia społeczne. Studia z socjologii kulturowej. Kraków: Nomos.
• Archer Margaret. 1992. Culture and agency. The place of culture in social theory. Cambridge: Cambridge University Press.
• Archer Margaret. 1995. Realist social theory. The morphogenetic approach. Cambridge: Cambridge University Press.
• Archer Margaret. 2013. Człowieczeństwo. Problem sprawstwa. Kraków: Nomos.
• Bauman Zygmunt. 1995. Freud, Kafka, Simmel. Próba hermeneutyki socjologicznej. W: Pojednanie tożsamości z różnicą?, E. Rewers (red.), 19–44. Poznań: Wydawnictwo Fundacji Humaniora.
• Bauman Zygmunt. 2000. Ponowoczesność jako źródło cierpień. Warszawa: Sic!.
• Bauman Zygmunt. 2005. Razem, osobno. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
• Bauman Zygmunt. 2006. Płynna nowoczesność. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
• Bauman Zygmunt. 2007. Płynne życie. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
• Bauman Zygmunt. 2008. Zindywidualizowane społeczeństwo. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
• Bauman Zygmunt. 2009. Konsumowanie życia. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
• Bauman Zygmunt. 2011. Kultura w płynnej nowoczesności. Warszawa: Narodowy Instytut Audiowizualny.
• Bauman Zygmunt. 2012. Kultura jako praxis. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Beck Ulrich, Giddens Anthony, Scott Lash. 2009. Modernizacja refleksyjna. Polityka, tradycja i estetyka w porządku społecznym nowoczesności. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN. Bokszański Zbigniew. 2007. Indywidualizm a zmiana społeczna. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Bonnel Vistoria E., Lynn Hunt. 1999. Beyond the cultural turn. New directions in the study of society and culture. Berkeley-Los Angeles: University of California Press.
• Borzym Stanisław. 2007. Wstęp. W: Filozofia życia: cztery rozdziały metafizyczne, G. Simmel, 7–14. Warszawa: Wydawnictwo IFiS PAN.
• Czakon Dominika. 2013. „Sztuka w eseistycznym ujęciu Georga Simmla – próba syntezy”. Estetyka i Krytyka 2: 27–42.
• Dowgiałło Bogna. 2015. Ubieranie się jako forma uspołecznienia. O aktualności koncepcji mody Georga Simmla. Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego.
• Elder-Vass Dave. 2010. The causal power of social structures. Cambridge: Cambridge University Press.
• Eriksen Thomas Hylland. 2013. Etniczność i nacjonalizm. Ujęcie antropologiczne. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
• Friedland Roger, John Mohr. 2004. Matters of culture. Cultural sociology in practice. Cambridge: Cambridge University Press.
• Frisby David. 1991. Sociological impressionism. A reassessment of Georg Simmel’s social theory. London-New York: Routledge.
• Frisby David. 1992. Simmel and since. Essays on Georg Simmel’s social theory. London-New York: Routledge.
• Frisby David, Mike Feathertone (eds.). 1997. Simmel on culture. Selected writings. London-Thousand Oaks-New Dehli: Sage. Frischeisen-Köhler Max. 1919. “Georg Simmel”. Kant Studien 24: 1–52.
• Griswold Wendy. 2013. Socjologia kultury. Kultury i społeczeństwa w zmieniającym się świecie. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Harrington Austin, Thomas M. Kemple. 2012. “Georg Simmel’s ‘Sociological Metaphysics’: Money, sociality, and precarious life”. Theory, Culture and Society 7–8: 7–25.
• Ingold Tim. 2014. „Człowieczyć” to czasownik. W: Colloquia Anthropologica. Problemy współczesnej antropologii społecznej, M. Buchowski, A. Bentkowski (red.), 527–544. Poznań: Wydawnictwo Nauka i Innowacje.
• Jacyno Małgorzata. 2007. Kultura indywidualizmu. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Karalus Andrzej. 2018. “Georg Simmel’s The Philosophy of Money and the modernization paradigm”. Polish Sociological Review 4: 429–455.
• Kucner Andrzej. 2011. „Między życiem a jego formą: Georga Simmla filozofia kultury”. Humanistyka i Przyrodoznawstwo 17: 123–139.
• Kuźniarz Bartosz. 2018. “Simmel and the posthuman: Money as the good of bad infinity”. Polish Sociological Review 4: 447–461.
• Magala Sławomir. 1980. Simmel. Warszawa: Wiedza Powszechna.
• Magala Sławomir. 1999. Między giełdą a śmietnikiem: eseje simmlowskie. Gdańsk: Słowo/obraz teryroria.
• Markowska Barbara. 2018. „Homo libidinous and the economy of desire: Rereading Simmel’s ‘The Philosophy of Money’ after Freud”. Polish Sociological Review 4: 485–498.
• Mrozowicki Adam, Olga Nowaczyk, Irena Szlachcicowa (red.). 2013. Sprawstwo. Teorie, metody, badania empiryczne w naukach społecznych. Kraków: Nomos.
• Nycz Ryszard. 2017. Kultura jako czasownik. Sondowanie nowej humanistyki. Warszawa: Wydawnictwo IBL PAN.
• Olcoń-Kubicka Marta. 2009. Indywidualizacja a nowe formy wspólnotowości. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
• Patterson Orlando. 2014. “Making sense of culture”. The Annual Review of Sociology 40: 1–30.
• Pawliszczak Piotr. 2011. „Kultura jako zasoby i ograniczenia działań społecznych. Zwrot kulturowy w socjologii kultury”. Miscellanea Anthropologica et Sociologica 10/11: 36–51.
• Przyłębski Andrzej. 1997. Posłowie. W: Filozofia kultury: wybór esejów. G. Simmel, 489–507. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
• Schmidt Filip, Joanna Mizielińska, Agata Stasińska i inni. 2018. „W stronę socjologii pary: propozycja paradygmatu teoretyczno-badawczego”. Studia Socjologiczne 3: 11–39.
• Sewell William H. Jr. 1999. The Concepts(s) of culture. In: Beyond the cultural turn: New directions in the study of culture and society, V.E. Bonnell, L. Hunt (eds.), 35–61. Berkeley, CA: University of California Press.
• Sewell William H. Jr. 2005. Logics of history. Social theory and social transformation. Chicago, London: The University of Chicago Press.
• Simmel Georg. 1971. On individuality and social forms. Chicago-London: University of Chicago Press.
• Simmel Georg. 1980. Filozofia mody. W: Simmel, S. Magala (red.), 180–212. Warszawa: Wiedza Powszechna.
• Simmel Georg. 1997a. Filozofia pieniądza. Poznań: Wydawnictwo Fundacji Humaniora.
• Simmel Georg. 1997b. Infelices Possidentes! (Unhappy Dwellers). In: Simmel on culture. Selected writings, D. Frisby, M. Feathertone (eds.), 259–262. London-Thousand Oaks-New Dehli: Sage.
• Simmel Georg. 1997c. On the sociology of religion. In: Simmel on culture. Selected writings, D. Frisby, M. Feathertone (eds.), 275–288. London-Thousand Oaks-New Dehli: Sage.
• Simmel Georg. 2004. Miszellen, Glossen, Stellungnahmen, Umfrageantworten, Leserbriefe, Diskussionsbeitrage 1889–1918. Anonyme und pseudonyme Veröffentlichungen 1888–1920. Frankfurt am Main: Suhrkamp Verlag.
• Simmel Georg. 2005. Socjologia. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Simmel Georg. 2006. Most i drzwi. Warszawa: Oficyna Naukowa.
• Simmel Georg. 2007a. Filozofia kultury: wybór esejów. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
• Simmel Georg. 2007b. Filozofia życia: cztery rozdziały metafizyczne. Warszawa: Wydawnictwo IFiS PAN.
• Small Albion W. 1924. “Individuum und Gemeinschaft”. American Journal of Sociology 31: 87–89.
• Swidler Ann. 1986. “Culture in action: symbols and strategies”. American Sociological Review51: 273–286.
• Swidler Ann. 2001. Talk of love. How culture matters. Chicago: The University of Chicago Press.
• Szacki Jerzy. 2003. Historia myśli socjologicznej. Wydanie nowe. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Tokarzewska Monika. 2005. „Narracja i mgnienie oka. O miniaturze filozoficznej Georga Simmla Żaden poeta”. Sztuka i Filozofia 27: 131–146.
• Tokarzewska Monika. 2006. „Eseje Simmla i ich przekłady”. Studia Socjologiczne 3: 133–143.
• Tokarzewska Monika. 2008. „Georg Simmel o tajemnicy”. Studia Socjologiczne 2: 65–90.
• Wagner Roy. 1975. The invention of culture. Chicago-London: University of Chicago Press.
• Vaisey Stephen. 2010. From contradiction to coherence: Theory-building in the society of culture. http://www.stephenvaisey.com/documents/asacontradictiontocoherence.pdf [dostęp: 31.12.2018].