Wydatkowanie środków Funduszu Kościelnego w latach 1950-1989

• Authors: Michał Zawiślak

Title variants

EN

The Expenditure of the Church Fund Resources in the Years 1950-1989

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Artykuł dotyczy wydatkowania środków finansowych Funduszu Kościelnego w latach 1950-1989. Okoliczności uchwalenia ustawy z 20 marca1950 roku o przejęciu przez państwo dóbr martwej ręki, poręczeniu proboszczom gospodarstw rolnych i utworzeniu Funduszu Kościelnego przesądziły o jego podporządkowaniu polityce wyznaniowej. Dochody z zagarniętego majątku Kościoła katolickiego i innych związków wyznaniowych miały stanowić źródło finansowania potrzeb duchowieństwa. Coroczny budżet tego funduszu opierał się na dotacjach uchwalanych przez Radę Ministrów. Dochodowość z zagarniętego majątku była trudna do oszacowania z powodu braku miarodajnych danych w posiadaniu państwa. W praktyce przepisy ustawy były wykorzystywane do finansowania potrzeb zgodnych z wytycznymi władz partyjnych. Największe kwoty przeznaczane były na finansowe wspieranie ruchu „księży patriotów”. Ponadto ze środków Funduszu Kościelnego wbrew zapewnieniom ustawy nie finansowano działalności charytatywno-opiekuńczej. Fundusz Kościelny w okresie PRL pozbawiony został samodzielności finansowej i decyzyjnej na korzyść Urzędu do Spraw Wyznań. Konsekwencją takiego stanu rzeczy był brak kontroli wydatkowania środków. Działalność finansowa Funduszu Kościelnego wykraczała poza jego ustawowe zobowiązania.

EN

The article treats of the expenditure of the financial resources of the Church Fund over the years 1950-1989. The circumstances of the enactment of the 20 March 1950 Act on the Seizure by the State of the Property in Mortmain, on the Guarantee of Arable Farms to Pastors and on the Establishment of the Church Fund had immediate bearing on its subordination to the denominational policy. The proceeds of the appropriated Catholic Church’s and other denominations’ property were intended to be adequate to the needs of the clergy. The annual budget of the fund was based on subsidies passed by the Cabinet. The profitability of the seized property was hardy assessable due to the insufficient data at the state’s disposal. Practically speaking, the act determined the financing of the Church’s needs, yet in line with the guidelines of the Communist authorities. The most sizeable amounts were expended for the sponsorship of the so-called “patriot priests’ movement”. Moreover, as opposed to the regulations provided for in the act, the Church Fund failed to finance charity and welfare initiatives. In Communist Poland, the Church Fund was deprived of its financial autonomy and independent decision-making in favour of the Office for Denominations. In consequence, no effective control of the expenditure of the fund resources was implemented. The activity of the Church Fund exceeded its actual statutory obligations.

Keywords

PL

Fundusz Kościelny; prawo wyznaniowe; Kościół katolicki; Duchowny; Polska Rzeczpospolita Ludowa; relacje państwo-kościół; związek wyznaniowy

EN

anti-religious activities; law on religion; Catholic Church; People's Republic of Poland; State-Church relations

• Publisher: Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II
• Journal: Studia z Prawa Wyznaniowego
• Year: 2009
• Volume: 12
• Pages: 241-266

Contributors

author

Michał Zawiślak

• Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, Wydział Prawa, Prawa Kanonicznego i Administracji, Al. Racławickie 14, 20-950 Lublin

References

• Dudek A., Gryz R., Komuniści i Kościół Polsce (1945-1989), Kraków 2003.
• Michalak R., Dziel i rządź. O polityce wobec kościołów protestanckich w PRL, „Biuletyn IPN” 2004, nr 3, s. 15-26.
• Mironczuk J., Polityka państwa wobec Zjednoczonego Kościoła Ewangelicznego w Polsce (1947-1989), Warszawa 2006.
• Misztal H., Polskie prawo wyznaniowe, t. I, Zagadnienia wstępne. Rys historyczny, Lublin 1996.
• Pietrzak M., Prawo wyznaniowe, Warszawa 1995.
• Polskie prawo wyznaniowe, red. J. Krukowski, Warszawa 2005.
• Urban K., Zwalczani i koncesjonowani. O mniejszościach wyznaniowych w PRL, „Biuletyn IPN” 2004, nr 3, s. 4-15.
• Walencik D., Nabywanie dóbr doczesnych przez osoby prawne Kościoła katolickiego w świetle prawa polskiego i prawa kanonicznego, „Studia z Prawa Wyznaniowego” 2004, t. 7, s. 157-179.
• Walencik D., Rewindykacja nieruchomości Kościoła Katolickiego w postępowaniu przed Komisją Majątkową, Lublin 2008.
• Winiarczyk-Kossakowska M., Przejęcie przez państwo dóbr martwej ręki, „Państwo i Prawo” 2000, nr 12.