Allotopia – wprowadzenie do poetyki gatunku

• Authors: Krzysztof Maj

Title variants

EN

Allotopia — An Introduction to The Genre

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Artykuł jest pierwszą kompleksową próbą stworzenia teoretycznego zaplecza dla nierozpowszechnionego w polskiej humanistyce terminu „allotopia”, ukutego przez Umberta Eco w eseju Światy science fiction. W miejsce podążania za poststrukturalistycznym wywodem Umberta Eco, przedstawiona zostaje propozycja zdekonstruowania binarnej relacji między realnym (naturalnym, zwyczajnym, znanym, empirycznym i realistycznym) a nierealnym (nienaturalnym, nadzwyczajnym, nieznanym, kontrempirycznym i fantastycznym) światem — jako obowiązującej w dotychczasowych badaniach nad gatunkami fantastycznymi. W konsekwencji, artykuł zachęca do ponowoczesnego odczytywania tych „allotopijnych” tekstów, które rezygnują z wspierania kolonialnego modelu dwuświata na rzecz filozoficznie świadomego światotwórstwa.

EN

The article is the first Polish attempt to provide a theoretical framework for a relatively unknown term ‘allotopia’, coined by Umberto Eco in essay Il mondi della fantascienza. However, instead of following rather poststructuralist Eco’s reasoning, the text proceeds with the deconstruction of the underlain dichotomy between real (natural, ordinary, known, empirical, realistic) and unreal (unnatural, extraordinary, unknown, counterempirical, fantastic) world — which is subsequently exposed as fundamental for heretofore fantasy and SF studies. Consequently, the paper encourages postmodern reading of those ‘allotopian’ texts that resign from supporting a colonial, two-world model in favour of philosophy conscious worldbuilding.

Keywords

PL

allotopia; fantasy; SF; światotwórstwo; ksenologia; ksenotopografia

EN

allotopia; fantasy; SF; worldbuilding; xenology; xenotopography

• Publisher: Łódzkie Towarzystwo Naukowe, Stowarzyszenie
• Journal: Zagadnienia Rodzajów Literackich
• Year: 2014
• Volume: 57/113 z. 1
• Pages: 89-105

Dates

published

2014

Contributors

author

Krzysztof Maj

• Katedra Antropologii Literatury i Badań Kulturowych, Wydział Polonistyki Uniwersytetu Jagiellońskiego89

References

• Arystoteles (1988), Retoryka. Poetyka, przeł. H. Podbielski, Warszawa.
• Barbour D. (1987), The Darkest Road (recenzja), „The Malahat Review”, nr 79 [online] www.brightweavings.com/reviews/revfionavar.htm [dostęp: 13 .05.2014].
• Csicsery-Ronay I. (2012), On Enigmas And Xenoencyclopedias, „Science Fiction Studies”, vol. 39, no 3.
• Chamberlain G. (1986), Afterword: Allohistory in Science Fiction [w:] Alternative Histories: Eleven Stories of the World as It Might Have Been, red. Ch. G. Waugh, M. H. Greenberg, Garland, New York.
• Czerniak S. (2002), Założenia i historyczne aplikacje Bernharda Waldenfelsa fenomenologii obcego [w:] Topografia obcego, B. Waldenfels, przeł. J. Sidorek, Oficyna Naukowa, Warszawa.
• Derrida J. (1997), Pozycje. Rozmowy z Henri Ronsem, Julią Kristevą, Jean-Louis Houdebinem i Guy Scarpettą, przeł. A. Dziadek, Bytom.
• Dryaton M. (1906), Nymphydia [w:] A Sixteenth Century Anthology, ed. A. Simons, London.
• Dukaj J. (2010), Stworzenie świata jako gałąź sztuki, „Tygodnik Powszechny”, nr 6.
• Eco U. (1994), Lector in fabula. Współdziałanie w interpretacji tekstów narracyjnych, przeł. P. Salwa, PIW, Warszawa.
• Eco U (2012), Światy science fiction [w:] tegoż, Po drugiej stronie lustra i inne eseje. Znak, reprezentacja, iluzja, obraz, przekł. J. Wajs, W.A.B., Warszawa.
• Even-Zohar I. (2007), Teoria polisystemów, przeł. K. Lukas, „Przestrzenie Teorii”, nr 7.
• Füger W. (1984), Streifzüge durch allotopia. Zur topographie eines fiktionalen Gestaltungsraums „Anglia”, nr 102.
• Gaiman N. (2003), Amerykańscy bogowie, MAG, Warszawa.
• Hermann M. (2010), Antyteza prawda-prawdopodobieństwo we wczesnej retoryce greckiej, „Nowy Filomata”, r. XIV, nr 4.
• Hutcheon L. (1987), Metafictional Implications for Novelistic Reference [w:] On Referring in Literature, eds. A. Whiteside, M. Issacharoff, Indiana U.P.
• Jameson F. (2011), Archeologie przyszłości. Pragnienia zwane utopią i inne fantazje naukowe, przeł. M. Płaza, Wydawnictwo UJ, Kraków.
• Jenkins H. (2007), Kultura konwergencji. Zderzenie starych i nowych mediów, przeł. M. Bernatowicz, M. Filiciak, WAiP, Warszawa.
• Juszczyk A. (2014), Stary wspaniały świat. O utopiach pozytywnych i negatywnych, Wydawnictwo UJ, Kraków.
• Klastrup L., Tosca S. (2004), Transmedial Worlds — Rethinking Cyberworld Design [w:] Proceedings of the 2004 International Conference on Cyberworlds, Washington.
• Krokiewicz A. (1964), Sceptycyzm grecki, t. 1, Od Pirrona do Karneadesa, PAX, Warszawa.
• Krokiewicz A (1966), Sceptycyzm grecki, t. 2, Od Filona do Sekstusa, PAX, Warszawa.
• Łebkowska A. (2010), Narracja [w:] Kulturowa teoria literatury. Główne pojęcia i problemy, red. M. P. Markowski, R. Nycz, Universitas, Kraków.
• Maj K. M. (2012), Ksenotopografia fikcji w późnej fenomenologii Bernharda Waldenfelsa, „Polisemia” nr 2 (9).
• Maj K. M (2014), Eutopie i dystopie. Typologia narracji utopijnych z perspektywy filozoficznoliterackiej, „Ruch Literacki”, t. 56, nr 2.
• Mannheim K. (2008), Ideologia i utopia, przeł. Jan Miziński, Aletheia, Warszawa.
• Mendlesohn F. (2008), Rhetorics of Fantasy, Wesleyan U.P., Middletown.
• Murray J. (1999), Hamlet on the Holodeck: The Future of Narrative in Cyberspace, MIT Press, Cambridge.
• Paczoska E. (2006), Od utopii artystycznej do allotopii „Obóz”, nr 45/46.
• Prokop-Janiec E. (2013), Etnopoetyka [w:] Kulturowa teoria literatury 2, red. R. Nycz, T. Walas, Univeritas, Kraków.
• Ryan M. L. (2008), Transfictionality Across Media [w:] Theorizing Narrativity, eds. J. Pier, J.A.G. Landa, Berlin.
• Ryan M. L. (2013), Transmedial Storytelling and Transfictionality, „Poetics Today”, t. 34, nr 3.
• Spór o SF (1989), pod red. R. Handke, L. Jęczmyk, B. Okolska, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań.
• Tolkien J. R. R. (2010), O baśniach, albo Drzewo i Liść [w:] Potwory i krytycy, przeł. R. Stiller, Vis-ŕ-vis/Etiuda, Kraków.
• Tolkien J. R. R (2010), List do Naomi Mitchison z 25 kwietnia 1954 [w:] Listy, red. H. Carpenter, Ch. Tolkien, przeł. A. Sylwanowicz, Prószyński i S-ka, Warszawa.
• Waldenfels B. (1992), Doświadczenie Innego: między zawłaszczeniem a wywłaszczeniem, przeł. T. Szawiel [w:] Racjonalność współczesności. Między filozofią a socjologią, red. H. Kozakiewicz, PWN Warszawa.
• Waldenfels B (2002), Topografia obcego, przeł. J. Sidorek, Oficyna Naukowa, Warszawa.
• Waldenfels B (2009), Podstawowe motywy fenomenologii obcego, przeł. J. Sidorek, Oficyna naukowa, Warszawa.
• Waldenfels B (2011), In place of the Other, „Continental Philosophy Review”, nr 44.
• Welsch W. (1997), Undoing Aesthetics, przeł. A. Inkpin, SAGE, London.
• Welsch W (1998), Sztuczne raje? Rozważania o świecie mediów elektronicznych i o innych światach [w:] Problemy ponowoczesnej pluralizacji kultury, t. I. Wokół koncepcji Wolfganga Welscha, red. A. Zeidler-Janiszewska, Poznań: Wydawnictwo Fundacji Humaniora.
• White H. (2009), Proza historyczna, red. E. Domańska, Universitas, Kraków.
• Wolf M. J. P. (2012), World Gestalten. Ellipsis, Logic, and Extrapolation in Imaginary Worlds, „Projections”, t. 6, nr 1.
• Wolf M. J. P. (2013), Building Imaginary Worlds. The Theory and History of Subcreation, Routledge, London.