Z problematyki zmian w obrębie słownictwa ekspresywnego — przypadek szturmaka

• Authors: Renata Kucharzyk

Title variants

EN

Concerning the changes in expressive vocabulary — the case of szturmak

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Niniejszy artykuł podejmuje zagadnienie obecności gwaryzmów w obrębie potocznego słownictwa ekspresywnego. Rozważania są prowadzone na podstawie wyrazu szturmak i jego dwóch wariantów fonetycznych szturmok i śturmok. Analiza tekstów zamieszczonych w Internecie pokazuje, że w miejsce notowanego w starszych słownikach polszczyzny ogólnej szturmaka, będącego ekspresywnym, pejoratywnym określeniem kobiety, wchodzą dwa jego gwarowe warianty, wykazujące określone różnice zarówno fonetyczne, jak i semantyczne. Jak się okazuje, gwary ludowe wciąż wpływają na kształt języka ogólnego, przede wszystkim w jego potocznej odmianie, a szczególnie dobrze adaptuje się w polszczyźnie potocznej gwarowa leksyka ekspresywna. Utrwalone w wyrazach właściwości fonetyki gwarowej zwiększają ekspresywność wyrazów, co powoduje, że często te jednostki stają się tworzywem wypowiedzi potocznych.

EN

This article concerns the existence of local dialect elements within the colloquial expressive vocabulary. The consideration is carried out on the basis of the word szturmak and its two phonetic variants: szturmok and śturmok. The analysis of texts found in the Internet shows that the word szturmak, which appears in older dictionaries of general Polish language and is an expressive, pejorative term describing a woman, has been replaced by the two local dialect variants that reveal specific differences both in terms of phonetics and semantics. It turns out that folk dialects still influence the shape of the general language and especially its colloquial version, in which expressive lexis of local dialects adapts particularly well. The properties of local dialect phonetics that are preserved in particular terms increase the expressiveness of words, as a result of which they often become the basis on which many colloquialisms are created.

Keywords

PL

ekspresywizmy osobowe; polszczyzna potoczna; Internet; gwary polskie

EN

personal expressivisms; colloquial Polish language; Internet; Polish dialects

• Publisher: Instytut Języka Polskiego Polskiej Akademii Nauk
• Journal: Socjolingwistyka
• Year: 2014
• Issue: 28
• Pages: 203-214

Dates

published

2014

Contributors

author

Renata Kucharzyk

• Instytut Języka Polskiego PAN, Kraków

References

• Bednarczuk L. 2006: Derywaty ekspresywne z przyrostkiem -ol we współczesnej polszczyźnie, [w:] Od fonemu do tekstu, Bobrowski I., Kowalik K. (red.), Kraków: Wydawnictwo Lexis, 81–87.
• SEJPBr – Brückner A. 1927: Słownik etymologiczny języka polskiego, Kraków: Krakowska Spółka Wydawnicza.
• Cyran W. 1977: Tendencje słowotwórcze w gwarach polskich, Łódź: Ossolineum.
• Dunaj B. 1985: Grupy spółgłoskowe współczesnej polszczyzny mówionej (w języku mieszkańców Krakowa), Kraków: Państwowe Wydawnictwo Naukowe. (Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego 814, Prace Językoznawcze 83).
• Friedrich H. 1937: Z badań nad mazurzeniem na terenie Mazowsza. W sprawie genezy „siakania”, Biuletyn Polskiego Towarzystwa Językoznawczego 6, 6–12.
• Gloger Z. 1900–1903/1958: Encyklopedia staropolska, t. 1–4, Warszawa: Wiedza Powszechna.
• L – Linde S. B. 1807–1814/1854–1860: Słownik języka polskiego, t. 1–6, Lwów: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
• Ożóg K. 1981: O współczesnych polskich wyrazach obraźliwych, Język Polski 61, 179–187.
• Piechnik A. 2009: Wizerunek kobiety i mężczyzny w językowym obrazie świata ludności wiejskiej (na przykładzie gminy Zakliczyn nad Dunajcem), Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
• Reczek S. 1968: Podręczny słownik dawnej polszczyzny, Wrocław–Warszawa–Kraków: Ossolineum.
• SJPDor – Doroszewski W. (red.) 1958–1969: Słownik języka polskiego, t. 1–11, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo „Wiedza Powszechna”, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• SGP PAN – Słownik gwar polskich 1977−: oprac. przez Zakład Dialektologii Polskiej IJP PAN, Źródła i t. 1, red. M. Karaś, t. 2−5, red. J. Reichan, S. Urbańczyk, t. 6, red. J. Okoniowa, J. Reichan, t. 7−8, red. J. Okoniowa, J. Reichan, B. Grabka, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Kraków: Instytut Języka Polskiego PAN.
• SPLP – Lubaś W. (red.) 2001–: Słownik polskich leksemów potocznych, t. 1–7, Kraków: Wydawnictwo Naukowe DWN, Kraków: Lexis.
• SWil – Zdanowicz A. i in. 1861: Słownik języka polskiego, t. 1–2, Wilno: M. Orgelbrand.
• SWO - Sobol E. (red.) 1997: Słownik wyrazów obcych. Wydanie nowe, Warszawa Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Śliwiński W. 1978: Z zagadnień przenikania wyrazów gwarowych do współczesnego języka ogólnopolskiego, [w:] Szymczak M. (red.), Z zagadnień słownictwa współczesnego języka polskiego, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk: Ossolineum,183–200.
• Vincenz A. de, Hentschel G. 2010: Das Wörterbuch der deutschen Lehnwörter in der polnischen Schrift- und Standardsprache, Göttingen–Oldenburg: BIS-Verlag <http://diglib.bis.uni-oldenburg.de/bis-verlag/wdlp/polnisch/szturmak.pdf> [10. 05. 2013].
• Warchoł S. 1984: Geneza i rozwój słowiańskich formacji ekspresywnych z sufiksalnym -k, -c, Warszawa–Łódź: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.

Identifiers

ISSN

0208-6808