„Hołd pruski” sto piętnaście lat wcześniej. O jednym precedensie z czasów Władysława Jagiełły

• Authors: Wróbel Dariusz

Title variants

EN

"The Prussian Homage" 115 years earlier. About one precedent from the days of Władysław Jagiełło

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Wydarzenia które nastąpiły po zwycięskiej bitwie pod Grunwaldem (15 VII 1410) doprowadziły do krótkotrwałych rządów króla Władysława II Jagiełły w Prusach. Można je więc postrzegać jako precedens dla słynnego hołdu lennego złożonego sto piętnaście lat później (1525) przez księcia Albrechta Hohenzollerna królowi polskiemu Zygmuntowi I Staremu. O zainicjowaniu nowej strategii przez zwycięzców spod Grunwaldu nazajutrz po bitwie świadczy szereg przesłanek źródłowych. Były to głównie hołdy poddanych krzyżackich zbierane podczas powolnego marszu wojska polsko-litewskiego pod Malbork oraz w czasie oblężenia zamku. Król polski traktował wówczas Prusy jak swoje władztwo, a miejscowych jak swych poddanych. Ten stan rzeczy zakończył się wraz z opuszczeniem Prus przez wojska królewskie. Precedens z lata 1410 r. wpłynął inspirująco na dalszą politykę Jagiellonów wobec zakonu krzyżackiego.

EN

Events which occurred after the victorious battle of Grunwald (15 VII 1410) led to a short-lived reign of King Władysław II Jagiełło in Prussia.Therefore, those events can be seen as a precedent for the famous Prussian homage 115 years later (1525) by Prince Albrecht Hohenzollern to the Polish King Sigismund I the Old. The initiation of a new strategy by the winners of the battle of Grunwald finds confirmation in the sources. These were mainly tributes from subjects of the Teutonic Knights that were taken during the slow march of the Polish-Lithuanian army to Malbork, and during the siege of the castle. King of Poland treated Prussia as his land, and locals as his subjects. This state ended when the royal army left Prussia. That event of the year 1410. inspired further policy of Jagiellons against the Teutonic Order.

Keywords

PL

wojna polsko-litewsko-krzyżacka 1409–1411; Władysław II Jagiełło; zakon krzyżacki; bitwa pod Grunwaldem; hołd pruski – geneza

EN

Polish–Lithuanian–Teutonic War 1409-1411; Great War 1409-1411; Władysław II Jagiełło; Teutonic Order; battle of Grunwald; Prussian Homage genesis

• Publisher: Archiwum Główne Akt Dawnych i Wydawnictwo DiG
• Journal: Miscellanea Historico-Archivistica
• Year: 2016
• Issue: 23
• Pages: 93-107

Dates

published

2016-11-30

Contributors

author

Wróbel Dariusz

• Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin

References

• Acten der Ständetage Preussens unter der Herrschaft des Deutschen Ordens, hg. v. M. Toeppen, Bd. 1, Leipzig 1874
• Archiwum Główne Akt Dawnych, Zbiór dokumentów pergaminowych, sygn. 523, 525
• Archiwum Narodowe w Krakowie, Oddział III, Zbiór Rusieckich, nr 99
• Archiwum Państwowe w Toruniu, Katalog I, nr 685
• ASP, Bd. 3, hg. v. M. Toeppen, Leipzig 1882
• Biskup M., Grunwaldzka bitwa. Geneza – przebieg – tradycje, Gdańsk 1991
• Biskup M., Pod panowaniem krzyżackim (od 1308 r. do 1454 r.) [w:] Historia Gdańska, t. 1: do roku 1454, red. E. Cieślak, Gdańsk 1978
• Biskup M., Zjednoczenie Pomorza Wschodniego z Polską w połowie XV wieku, Warszawa 1959
• Błaszczyk G., Dzieje stosunków polsko-litewskich od czasów najdawniejszych do współczesności, t. 2: Od Krewa do Lublina, cz. 1, Poznań 2007
• Böhmische, schlesische und polnische Berichte (Beilage IV), wyd. E. Strehlke [w:] SRPr., Bd. 3
• Boockmann H., Johannes Falkenberg, der Deutsche Orden und die polnische Politik. Untersuchungen zur politischen Theorie des späteren Mittelalters, Göttingen 1975
• Codex epistolaris Vitoldi magni ducis Lithuaniae 1376–1430, ed. A. Prochaska, Kraków 1882
• Cronica conflictus Wladislai regis Polonie cum Cruciferis anno Christi 1410, wyd. Z. Celichowski, Poznań 1911
• Czacharowski A., Grupa kierownicza Starego Miasta Torunia i jej związki z Polską w okresie wojny 1409–1411 [w:] Społeczeństwo Polski średniowiecznej, t. 2, red. S. K. Kuczyński, Warszawa 1982
• Dąbrowska M., From Poland to Tenedos. The Project of Using the Teutonic Order in the Fight against the Turks after the Fall of Constantinople [w:] Byzanz und Ostmitteleuropa 950–1453, hg. v. G. Prinzing, M. Salamon, Wiesbaden 1999
• Die ältere Hochmeisterchronik, bearb. v. M. Toeppen, [w:] SRPr., Bd. 3
• Die Staatsverträge des Deutschen Ordens in Preussen im 15. Jahrhundert, Bd. 1-2, ed. E. Weise, Marburg 1955-1970 (wyd. II)
• Dworzaczkowa J., Kronika pruska Szymona Grunaua jako źródło historyczne, „Studia Źródłoznawcze“, t. 2, 1958
• Ekdahl S., Danzig und der Deutsche Orden 1410. Die Ausschreitungen gegen die Ordenssöldner [w:] Danzig in acht Jahrhunderten. Beiträge zur Geschichte eines hansischen und preußischen Mittelpunkt, hg. v. B. Jähnig, P. Letkemann, Münster 1985, s. 121–150
• Ekdahl S., Grunwald 1410. Studia nad tradycją i źródłami, tłum. M. Dorna, Kraków 2010
• Ekdahl S., St. Birgitta of Sweden, the Battle of Tannenberg (Grunwald), and the Foundation of the Closter Triumphus Mariae in Lublin [w:] Między Śląskiem a Wiedniem. Księga jubileuszowa z okazji 60. rocznicy urodzin prof. dr. hab. Krzysztofa A. Kuczyńskiego, Płock 2008
• Franciscani Thoruniensis Annales Prussici (941–1410), wyd. E. Strehlke [w:] Scriptores rerum Prussicarum. Die Geschichtsquellen der Preussischen Vorzeit bis zum Untergange der Ordensherrschaft, Bd. 3, hg. v. T. Hirsch, M. Töppen, E. Strehlke, Leipzig 1866
• Gąsiorowski A., Itinerarium króla Władysława Jagiełły 1386–1434, Warszawa 2015 (wyd. 2)
• Geheimes Staatsarchiv Preußischer Kulturbesitz, Berlin-Dahlem, XX. Hauptabteilung, Ordensbriefsarchiv, nr 1489
• Grabowski J., Źródła dotyczące wielkiej wojny z zakonem krzyżackim w zasobach Archiwum Głównego Akt Dawnych. Losy archiwaliów, „Miscellanea Historico-Archivistica”, t. 19, 2012
• Grabski A. F., Polska w opiniach Europy Zachodniej XIV–XV w., Warszawa 1968
• Hanserezesse, Abt. 1: Die Recesse und andere Akten der Hansetage von 1256–1430, Bd. 5, Leipzig 1880
• Index actorum saeculi XV, oprac. A. Lewicki, Kraków 1888
• Jähnig B., Eine Korporation in Personalnöten. Die Bedeutung des Schlachtentods von 203 Deutschordensbrüdern am 15. Juli 1410, „Miscellanea Historico-Archivistica”, t. 19, 2012, s. 119–130.
• Janicki M. A., Grunwald w tradycji polskiej od XV do XVII wieku [w:] Na znak świetnego zwycięstwa. W sześćsetną rocznicę bitwy pod Grunwaldem, t. 1, Kraków 2010
• Jasiński T., Spory i konflikty miast z komturami krzyżackimi [w:] Zakon krzyżacki a społeczeństwo państwa w Prusach, red. Z. H. Nowak, Toruń 1995
• Joannis Dlugossi Annales seu cronicae incliti regni Poloniae, lib. X et XI: 1406–1412, ed. M. Plezia et al., Varsaviae 1997
• Johanns von Posilge, Officials von Pomesanien, Chronik des Landes Preussen (von 1360 an, fortgesetzt bis 1419) zugleich mit den auf Preussen bezüglichen Abschnitten aus der Chronik Detmar’s von Lübeck, wyd. E. Strehlke [w:] SRPr., Bd. 3
• Jóźwiak S., Szweda A., Przed „wielką wojną”. Polsko-krzyżacka rozgrywka dyplomatyczna w czerwcu-sierpniu 1409 roku, „Roczniki Historyczne”, R. 73, 2007, s. 139–162
• Kamińska S., Klasztory brygidek w Gdańsku, Elblągu i Lublinie, Gdańsk 1970
• Katalog dokumentów i listów królów polskich z Archiwum Państwowego w Gdańsku (do 1492 roku), oprac. M. Grulkowski, B. Możejko, S. Szybkowski, Gdańsk 2015
• Kodeks dyplomatyczny Litwy, wyd. E. Raczyński, Wrocław 1845
• Kodeks dyplomatyczny Wielkopolski, t. 5, wyd. F. Piekosiński, Poznań 1908
• Kolankowski L., Dzieje Wielkiego Księstwa Litewskiego za Jagiellonów (wyd. II), Oświęcim 2014
• Kopiariusz klasztoru norbertanek w Żukowie, wyd. A. Czacharowski, cz. 1, „Zapiski Historyczne”, t. 23, 1957, z. 4
• Krzyżaniakowa J., Ochmański J., Władysław II Jagiełło, Wrocław 2006 (wyd. II)
• Kuczyński S. M., Wielka wojna z Zakonem Krzyżackim w latach 1409–1411 (wyd. V), Warszawa 1987
• Kujot S., Pobożne fundacje i pamiątki bitwy, „Roczniki Towarzystwa Naukowego w Toruniu”, R. 17, 1910
• Kujot S., Rok 1410. Wojna, „Roczniki Towarzystwa Naukowego w Toruniu”, R. 17, 1910
• Kwiatkowski K., Książęta pomorscy wobec konfliktu Polski i Litwy z Zakonem Niemieckim w 1409/1410 roku (przyczynek do uwarunkowań aktywności władczej w późnym średniowieczu), „Zapiski Historyczne”, t. 79, 2014, z. 3, s. 7-35
• Kwiatkowski K., Pierwsze wrażenia w Prusach po porażce Zakonu Niemieckiego w bitwie grunwaldzkiej, „Zapiski Historyczne”, t. 75, 2010, z. 2
• Kwiatkowski K., Wyprawa letnia 1410 roku [w:] S. Jóźwiak, K. Kwiatkowski, A. Szweda, S. Szybkowski, Wojna Polski i Litwy z zakonem krzyżackim w latach 1409–1411, Malbork 2010
• Laskowski O., Odrębność staropolskiej sztuki wojennej, Warszawa 1935
• Lites ac res gestae inter Polonos Ordinemque Cruciferorum, editio prima, wyd. T. Działyński, t. 2, Poznań 1855
• Monumenta Poloniae Historica, t. 2, wyd. A. Bielowski, Lwów 1870
• Możejko B., Staszek (Stanisław) z Bolomina [w:] Słownik biograficzny Pomorza Nadwiślańskiego, red. Z. Nowak, t. 4, Gdańsk 1997, s. 259
• Nadolski A., Grunwald. Problemy wybrane, Wodzisław Śląski-Łódź 2010 (wyd. II)
• Niewiński A., Jeniectwo wojenne w późnym średniowieczu. Studia nad problematyką zjawiska w Polsce w kontekście zachodnioeuropejskim, Lublin 2015
• Nowa księga rachunkowa Starego Miasta Elbląga, cz. 1: 1404–1410, wyd. M. Pelech, Warszawa 1987
• Nowak Z. H., Współpraca polityczna państw unii polsko-litewskiej i unii kalmarskiej w latach 1411–1425, Toruń 1996
• Nyberg T., Pierwsze dokumenty Władysława Jagiełły dla polskiego klasztoru brygidek, „Zapiski Historyczne”, t. 39, 1974, z. 4
• Pelech M., Die Teilnahme der Altstadt Elbing am Großen Krieg (1409–1411) und ihre während des Krieges erlittenen Schäden, „Beiträge zur Geschichte Westpreußens“, Nr 10, 1987
• Pelech M., Heinrich von Plauen (9 XI 1410–9 X 1413) [w:] Die Hochmeister des Deutschen Ordens 1190–1994, hg. v. U. Arnold, Marburg 1998, s. 114–118
• Pociecha W., Geneza Hołdu Pruskiego (1467–1525), Gdynia 1937
• Potkowski E., Pismo i polityka. Początki publicystyki politycznej w Polsce XV w. [w:] Kultura, polityka, dyplomacja, red. A. Bartnicki i in., Warszawa 1990
• Prawa i przywileje Starego i Nowego Miasta Elbląga w średniowieczu, wyd. Z. H. Nowak, J. Tandecki, Gdańsk 1998
• Preussische und Pommerische Berichte. Urkunden, ed. E. Strehlke [w:] SRPr., Bd. 3
• Prochaska A., Dzieje Witolda wielkiego księcia Litwy (wyd. II), Kraków 2008
• Radoch M., Elbląskie rozmowy wielkiego mistrza Ulryka von Jungingen z posłami Władysława Jagiełły w czerwcu 1409 roku [w:] Od traktatu kaliskiego do pokoju oliwskiego. Polsko-krzyżacko-pruskie stosunki dyplomatyczne w latach 1343–1660, red. A. Bues i in., Warszawa 2014
• Rozbiór krytyczny Annalium Poloniae Jana Długosza z lat 1385-1480, t. 1 (1385–1444), red. J. Dąbrowski, Wrocław 1961
• Sarnowsky J., The Teutonic Order conforts Mongols and Turks [w:] tegoż, On the Military Orders in medieval Europe: Structures and Perceptions, Farnham 2011
• Schnippel E., Vom Streitplatz zum Tannenberge, „Prussia. Zeitschrift für Heimatkunde und Heimatschutz”, Bd. 31, 1935
• Simiński R., Od układu korczyńskiego do traktatu toruńskiego. Polityka księcia słupskiego Bogusława VIII wobec zakonu krzyżackiego w latach 1403–1411 [w:] Od traktatu kaliskiego do pokoju oliwskiego. Polsko-krzyżacko-pruskie stosunki dyplomatyczne w latach 1343–1660, red. A. Bues i in., Warszawa 2014
• Simon Grunau‘s preussische Chronik, hg. v. M. Perlbach [w:] Die preussischer Geschichtsschreiber des XVI. und XVII. Jahrhunderts, Bd. 1, Leipzig 1876
• Sochacka A., Powody lokalizacji w Lublinie grunwaldzkiego wotum Władysława Jagiełły, „Res Historica, t. 31, 2011, s. 21–35
• Sperka J., Beneficjenci wielkiej wojny wśród rycerstwa polskiego [w:] Bitwa pod Grunwaldem w historii i tradycji Polski i Litwy, red. J. Rajman, Kraków 2011 („Annales Academiae Paedagogicae Cracoviensis”, seria Historia, nr XI)
• Spieralski Z., Z dziejów Archiwum Koronnego Krakowskiego. Kopiariusz Jana Łaskiego (około 1505), cz. 1, „Studia Źródłoznawcze”, t. 24, 1979
• Sumowski M., Wir wellen bei ewch vnd ewirn orden bleiben… Biskupi pruscy wobec konfliktów Polski i Litwy z zakonem krzyżackim w XV wieku [w:] Prestiż i władza w średniowieczu, red. M. Mędrzejek, Kraków 2012
• Szweda A., Księstwo pomorskie i państwo krzyżackie (do 1466 roku) [w:] Dzieje ziemi i powiatu chojnickiego, t. 1: Przeszłość i teraźniejszość ziemi chojnickiej, red. J. Knopek, Chojnice 2013
• Szybkowski S., Polscy starostowie w Prusach po Grunwaldzie [w:] Conflictus magnus apud Grunwald 1410. Między historią a tradycją, red. K. Ożóg, J. Turpinda, Malbork 2013
• Szybkowski S., Rodzina Bolumińskich na Kujawach i w Wielkopolsce w XV wieku. Działalność, posiadłości, genealogia, heraldyka [w:] Heraldyka i okolice, red. A. Rachuba, S. Górzyński, H. Manikowska, Warszawa 2002
• Thunert F., Der Grosse Krieg zwischen Polen und dem Deutschen Orden 1410 bis 1. Februar 1411, „Zeitschrift des Westpreußischen Geschichtsverein“, H. 16, 1886
• Urkundenbuch des Bisthum Culm, Bd. 1, ed. C. P. Woelky, Danzig 1887
• Voigt J., Geschichte Preußens von den ältesten Zeiten bis zum Untergange der Herrschaft des Deutschen Ordens, Bd. 7, Königsberg 1836
• Werminghoff A., Ein Brief an Dietrich von Nieheim über die Schlacht bei Tannenberg, „Altpreußische Monatsschrift“, Bd. 48, H. 3, 1911
• Wiesiołowski J., Prace i projekty Pawła Włodkowica – Konstancja, zimą 1415 i 1416 roku, „Roczniki Historyczne”, R. 35, 1969
• Wojtkowski A., Tezy i argumenty w sporach terytorialnych z krzyżakami, cz. 2: (1454–1525), „Komunikaty Mazursko-Warmińskie”, nr 1–2, 1967
• Wróbel D., Doradcy na wojnie. Funkcjonowanie gremiów doradczych podczas kampanii wojennych w Polsce późnośredniowiecznej [w druku]
• Wróbel D., Zbigniew Oleśnicki a kwestia pruska i krzyżacka [w:] Zbigniew Oleśnicki. Książę Kościoła i Mąż Stanu, red. F. Kiryk, Z. Noga, Kraków 2006, s. 85–101
• Zapisy sądowe województwa sandomierskiego z lat 1395–1420, wyd. F. Piekosiński [w:] Archiwum Komisji Prawniczej, t. VIII, cz. 1, Kraków 1907
• Zdrenka J., Der Danziger Rat im Konflikt mit dem Deutschen Orden im Jahre 1411, „Beiträge zur Geschichte Westpreußens“, Nr 14, 1995
• Zonenberg S., Kronika Szymona Grunaua, Bydgoszcz 2009
• Związek Pruski i poddanie się Prus Polsce. Zbiór tekstów źródłowych, red. K. Górski, Poznań 1949