„Towarzystwo Ewangelickie Oświaty Ludowej” w Cieszynie (1881-1905) – stan badań

• Authors: Ewa Małgorzata Mrowiec

Title variants

EN

Evangelical Society of Popular Education in Cieszyn (1881-1905)

DE

Evangelische Gesellschaft für Volksbildung in Teschen (1881 – 1905)

RU

Евангелическое общество народного просвещения в Цешине (1881-1905)

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Przedmiotem artykułu była analiza źródeł poświęconych działalności Towarzystwa Ewangelickiego Oświaty Ludowej, organizacji założonej przez ks. Franciszka Michejdę (1848-1921), wybitnego działacza religijnego i narodowego na Śląsku Cieszyńskim. Celem organizacji było podnoszenie w społeczności luterańskiej (ewangelicko-augsburskiej) świadomości religijnej oraz narodowej. Materiały publikowane, podejmujące zagadnienie historii oraz aktywności Towarzystwa zostały omówione w czterech aspektach: 1. Historii organizacji (założenie, formy działalności), 2. Osobowości Towarzystwa, 3. Działalności wydawniczej, 4. Periodyków oraz prasy TEOL-u. Podejmowana w literaturze naukowej tematyka związana z Towarzystwem była sygnalizowana lub oceniana w kilku kontekstach: osobowym (m.in. wpływu działaczy TEOL-u na kształt organizacji), narodowym (miejscu jakie zajmowało rozwijanie świadomości narodowej i patriotyzmu), społecznym (integracji reprezentantów różnych środowisk), wydawniczym (tj. słowa pisanego jako podstawowego narzędzia walki o świadomość religijną i narodową), literacko-naukowym (kształtowaniu gustów czytelniczych oraz popularyzację literatury) i kulturalnym (krzewieniu szeroko rozumianej kultury w regionie). Przeprowadzona kwerenda potwierdziła potrzebę szczegółowego opracowania tematu, ze szczególnym uwzględnieniem źródeł archiwalnych.

EN

The main subject of the article was analysis of the sources devoted to the activity of Evangelical Society of Popular Education, the organization established by pastor Franciszek Michejda ( 1848-1921). The pastor was an outstanding religious and national activist in Cieszyn Silesia. The aim of the organization was the increase of the religious and national awareness among the Lutheran society. The pulished materials concerning the history of the Society activities were presented in four acpects: The history of the organization (establishment, the forms of activity) The subject matter of the Society Publishing activities Periodics and press publications The subject of the Society that was discussed in scientific publications was presented in a few contexts: personal (e.g the influence of the activists on the organization); national ( the importance of the society in shaping national awareness and patriotic feelings); social ( integrating various national groups); publishing ( written language as a tool of shaping the national and religious awareness); literary-scientific ( developing reading preferences and tastes in literature); finally cultural ( spreading culture in the region). Conducted query confirmed the necessity of carrying out detailed research of the subject including archival sources.

Keywords

PL

Ruchy społeczne Polska XIX-XX w.; działalność oświata; organizacje religijne; Ewangelicyzm augsburski; Śląsk Cieszyński; świadomość narodowa; Towarzystwo Ewangelickie Oświaty Ludowej; Cieszyn; Stan badań

EN

Social movements in Poland in the 19-20th centuries; Educational activity; Religious organizations; Protestantism of Augsburg Confession; Cieszyn Silesia; National awareness; Evangelical Society of Popular Education; Cieszyn; State of research

• Publisher: Wydawnictwo Naukowe Chrześcijańskiej Akademii Teologicznej w Warszawie
• Journal: Rocznik Teologiczny
• Year: 2013
• Volume: 55
• Issue: 1-2
• Pages: 139-159

Contributors

author

Ewa Małgorzata Mrowiec

• Szkoła Podstawowa Towarzystwa Ewangelickiego w Cieszynie

References

• Alabrudzińska E., Protestantyzm w Polsce w latach 1918-1939, Toruń 2004
• Bibliografia Historii Śląska za lata 1981-1985, Oprac. Helena Kułdo i in., Wrocław 1991
• Bibliografia województwa bielskiego za lata 1981-1986, Oprac. Zofia Bożek, Olga Czarnecka, Bielsko-Biała 2001
• Bogus M., Kotulowie i ich działania na Śląsku Cieszyńskim w XIX i XX wieku, Ostrava 2006
• Buzek A., Z Ziemi Piastowskiej (Wspomnienia pastora), Cieszyn 2009
• Chlebowczyk J., Wybory i świadomość społeczna na Śląsku Cieszyńskim w drugiej połowie XIX wieku. Przyczynek do badań nad kształtowaniem się świadomości i aktywności społecznej w okresie kapitalizmu, Katowice – Kraków 1966
• Czembor H., Towarzystwo Ewangelickie Oświaty Ludowej w latach 1881-1905, [w:] Rocznik Teologiczny ChAT, R. XXIII, Z. 1, 1981
• Czembor H., Dzieje Towarzystwa Ewangelickiego Oświaty Ludowej w Cieszynie, [w:] Z Problemów Reformacji, Red. M. Uglorz, T. 3-4, Warszawa 1981-1982
• Czembor H., Stan Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego na Śląsku Cieszyńskim, [w:] Kształtowanie tożsamości religijnej i kulturowej na Śląsku Cieszyńskim w latach działalności Książęco-Biskupiego Wikariatu Generalnego Księstwa Cieszyńskiego (1770-1925), red. J. Budniak, K. Mozor, Cieszyn 2004
• Czyż R., Od patentu do patentu. Polska, ewangelicka literatura religijna na Śląsku Cieszyńskim, [w:] Trzysta lat tolerancji na Śląsku Cieszyńskim. W trzystulecie założenia kościoła Jezusowego w Cieszynie, Red. R. Czyż, W. Gojniczek, D. Spratek, Cieszyn – Český Těšín 2010
• Dawid Ł., Życie kulturalne Cieszyna w latach 1848-1918, [w:] [w:] Cieszyn od Wiosny Ludów do III Rzeczypospolitej, M. Bogus i in., Cieszyn 2010
• Fazan M., Polskie życie kulturalne na Śląsku Cieszyńskim w latach 1842/48-1920, Warszawa [1991]
• Fonfara E., Z dziejów prasy wyznaniowej na Śląsku Cieszyńskim w XIX i XX wieku. Pilne rozmowy „Posła Ewangelickiego” (1910-1938) na tematy narodowe, polityczne, społeczne, gospodarcze i kościelne, [w:] Z dziejów książki i prasy na Śląsku w XIX i XX wieku. Wybrane zagadnienia, Red. K. Heska-Kwaśniewicz, Katowice 1999
• Gastpary W., Historia protestantyzmu w Polsce. Od połowy XVIII wieku do pierwszej wojny światowej, Warszawa 1977
• Golec J., Bojda S., Słownik biograficzny Ziemi Cieszyńskiej, T. 1, Cieszyn 1993
• Grochal E., Sosna W., Materiały bibliograficzne do historii protestantyzmu na Śląsku Cieszyńskim, Cieszyn 2011
• Historia Śląska, M. Czapliński i in., Wyd. 2 popr., Wrocław 2007
• Janik R., Znaczenie Patentu Tolerancyjnego dla odnowy życia religijno-kościelnego na Śląsku Cieszyńskim, [w:] Z Problemów Reformacji, Red. M. Uglorz, T. 3-4, Warszawa 1981-1982
• Kłaczkow J., Czasopiśmiennictwo protestanckie w Polsce w latach 1918-1939, Toruń 2003
• Kłaczkow J., Protestanckie wydawnictwa prasowe na ziemiach polskich w XIX i pierwszej połowie XX wieku, Toruń 2008
• Kubica-Heller G., Luteranie na Śląsku Cieszyńskim, Bielsko-Biała – Katowice 1996,
• Leszczyńska-Stąsiek H., Praca z książką polską na Śląsku Cieszyńskim w II połowie XIX i na początku XX wieku, Wrocław 1966 (Nadbitka z: Acta Universitatis Wratislaviensis, no 46, Bibliotekoznawstwo, 4, Wrocław 1966)
• Londzin J., Bibliografia druków polskich w Księstwie Cieszyńskiem od roku 1716 do roku 1904, Cieszyn 1904
• Londzin J., Uzupełnienia do "Bibliografii druków polskich w Księstwie Cieszyńskiem od roku 1716 do 1904”, jako też bibliografia nowszych druków aż do roku 1922, Cz. 1, Cieszyn 1922
• Londzin J., Uzupełnienia do "Bibliografii druków polskich w Księstwie Cieszyńskiem od roku 1716 do 1904", jakoteż bibliografia nowszych druków aż do roku 1922, Cz. 2, Cieszyn 1923
• Mendroch P., Szkolnictwo ewangelickie na Śląsku Cieszyńskim po Patencie Tolerancyjnym, [w:] Z Problemów Reformacji, Red. M. Uglorz, T. 3-4, Warszawa 1981-1982
• Michejda K., Dzieje kościoła ewangelickiego w Księstwie Cieszyńskim (od Reformacji do roku 1909), Wyd. 2, 1909
• O większą sprawę. Ks. Franciszek Michejda (1848-1921), Red. E. Maszewska, B. Michejda-Pinno, J. Michejda, Katowice 2003
• Panic I., Sytuacja religijna, [w:] Cieszyn od Wiosny Ludów do III Rzeczypospolitej, M. Bogus i in., Cieszyn 2010
• Pawłowicz M. , Książka polska i biblioteka na Śląsku Cieszyńskim w latach 1740-1920, Katowice 1986
• Pawłowicz M., Cieszyńskie druki religijne XIX wieku. Przegląd zagadnień w świetle dotychczasowych badań, [w:] Śląskie Miscellanea, Red. J. Malicki i K. Heska-Kwaśniewicz, T. 12, Katowice 1999
• Polski słownik biograficzny. Red. nacz. E. Rostworowski, T. 20, Wrocław i in. 1975
• Puczek J., Towarzystwo Ewangelickie. Historia a potrzeby wznowienia jego działalności. Referat wygłoszony na zebraniu założycielskim w dniu 20 VI 1991 i powtórzony na walnym zebraniu członków w dniu 9 XI 1991, (maszynopis powielony), Cieszyn 1992
• Sitek P., Duchowieństwo ewangelickie na Śląsku Cieszyńskim, [w:] Kształtowanie tożsamości religijnej i kulturowej na Śląsku Cieszyńskim w latach działalności Książęco-Biskupiego Wikariatu Generalnego Księstwa Cieszyńskiego (1770-1925), red. J. Budniak, K. Mozor, Cieszyn 2004
• Statut „Towarzystwa ewangelickiego oświaty ludowej” w Cieszynie, B.m. 1881
• Stegner T., Bóg, protestantyzm, Polska. Biografia pastora Leopolda Marcina Otto (1819-1882), Gdańsk 2000
• Stegner T., Ewangelicy ziem polskich XIX wieku. Sylwetki wybitnych postaci, Gdańsk 2012
• Szelong M., Bibliografia książki cieszyńskiej 1990-2001, Cieszyn 2002
• Szturc J., Ewangelicy w Polsce. Słownik biograficzny XVI-XX wieku, Bielsko-Biała 1998
• Szturc J., Stowarzyszenia społeczno-kulturalne w polskim ewangelicyzmie, Warszawa cop. 2006
• Sztwiertnia J., Historia parafii w Goleszowie, [w:] Z Problemów Reformacji, Red. M. Uglorz, T. 3-4, Warszawa 1981-1982
• Tokarczyk A., Ewangelicy polscy, Warszawa 1988
• Wagner O., Kościół macierzysty wielu krajów. Historia kościoła ewangelickiego w Księstwie Cieszyńskim w latach 1545-1918/20, Cieszyn – Bielsko-Biała 2008
• Z historii kościoła ewangelickiego na Śląsku Cieszyńskim, K. Michejda i in., Katowice 1992