Religia a zdrowie – o zależności między zaangażowaniem religijnym a funkcjonowaniem ciała w starszym wieku

• Authors: Barbara Woźniak , Katarzyna Zawisza , Monika Brzyska

Title variants

EN

Religion and Health – on the Relationship between the Level of Religiousness and Body Functioning in Older Age

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Badania dotyczące zależności między zaangażowaniem religijnym a zdrowiem pokazują, że religijność może być źródłem wielu korzyści dla jednostki. Na pierwszym miejscu należy wymienić rolę zasobów religijnych w radzeniu sobie ze stresem. Korzyści te mogą mieć realne przełożenie na stan zdrowia, zarówno psychicznego, jak i somatycznego, szczególnie w starszym wieku. W przypadku zdrowia fizycznego wśród mechanizmów wyjaśniających obserwowaną zależność przytacza się nie tylko rolę religii w zmaganiu się z sytuacjami stresowymi, ale wskazuje się również na wpływ norm religijnych na styl życia czy stosunek do własnego ciała. W prezentowanej pracy autorki pokazują część badań przeprowadzonych w ramach projektu dotyczącego wpływu zaangażowania religijnego na zdrowie. Grupą badaną były osoby starsze, deklarujące wyznanie rzymskokatolickie, o różnym poziomie zaangażowania religijnego. Zarówno religijność, jak i zdrowie rozumiane były wielowymiarowo i ocenione kompleksowo na podstawie obszernego kwestionariusza ankiety. Wyniki analiz statystycznych wskazują na związek między niektórymi wymiarami religijności a ogólną percepcją zdrowia i samooceną funkcjonowania fizycznego. Jeśli w pewnych przypadkach to stan zdrowia wpływał na religijność (np. na częstotliwość praktyk wspólnotowych), a nie na odwrót, to w innych kierunek zależności nie jest tak oczywisty i wskazuje na możliwość zinterpretowania zaobserwowanych związków w kategoriach mechanizmów zależności szczegółowo opisanych we wstępie do artykułu.

EN

According to the research on the relationship between religiousness and health, religious involvement may have beneficial influence on individuals’ well-being, first of all serving as a potential source of religious coping responses. Due to their role in dealing with acute and day-to-day stressors religious resources can have a real impact on as well as physical health in older age. When it comes to physical health/functioning not only religious coping but also the role of religious norms in shaping healthy lifestyles and body practices is indicated as a potential mechanism of influence. This paper presents selected results of the research on the relationship between the level of religiousness and health/quality of life in older age. The sample population consisted of 367 randomly selected Roman Catholics aged 65 and over displaying various levels of religious involvement. Both religiousness and health were conceptualized as complex, multidimensional variables. Data was collected using a structured questionnaire. In the statistical analyses Hierarchical Cluster Analysis and regression analysis were performed. Significant relationship were observed between some of the analyzed dimensions of religiousness and general health perception as well as physical functioning of older respondents. While in some of the observed cases health status influenced the level of religious involvement (eg. the frequency of public religious practices) and not vice versa, in the other cases the direction of the relationship is not as clear and can be explained in the light of the theories and mechanisms described in detail in the introduction to the presented paper.

Keywords

PL

osoby starsze; religijność; radzenie sobie; zdrowie

EN

older people; religiousness; coping; health

• Publisher: Institute of Philosophy and Sociology, Polish Academy of Sciences
• Journal: Studia Socjologiczne
• Year: 2015
• Issue: 2(217)
• Pages: 215-239

Contributors

author

Barbara Woźniak

• Uniwersytet Jagielloński - Collegium Medicum, ul. Kopernika 7a, 31-034 Kraków

author

Katarzyna Zawisza

• Uniwersytet Jagielloński - Collegium Medicum, ul. Kopernika 7a, 31-034 Kraków

author

Monika Brzyska

• Uniwersytet Jagielloński - Collegium Medicum, ul. Kopernika 7a, 31-034 Kraków

References

• Arber, Sara i Eero Lahelma. 1993. Inequalities in Women’s and Men’s Ill-health: Britain and Finland Compared. „Social Science and Medicine” 37 (8): 1055–1068.
• Arber, Sara. 1997. Comparing Inequalities in Women and Men Health: Britain in the 1990s. „Social Science and Medicine” 44 (6): 773–787.
• Benson, Herbert. 1996. Timeless Healing. New York: Simon and Schuster.
• Bono, Giacomo i Michael McCullough. 2004. Religion, Forgiveness and Adjustment in Older Adulthood. W: K. Schaie, N. Krause i A. Booth (red.). Religious Influences on Health and Well-being in the Elderly. New York: Springer Publishing Company, s. 163–186.
• Borowik, Irena. 2001. Religijność. W: I. Borowik i T. Doktór (red.). Pluralizm religijny i moralny w Polsce. Kraków: Nomos, s. 49–153.
• Borowik, Irena. 2009. Dlaczego religijność w Polsce nie ulega zmianom po 1989 roku? Pięć hipotez. W: G. Babiński i M. Kapiszewska (red.). Zrozumieć współczesność. Kraków: Oficyna Wydawnicza AFM, s. 439–450.
• Caplan, Gerald. 1981. Mastery and Stress: Psychosocial Aspects. „American Journal of Psychiatry” 138: 413–420.
• CBOS. 2013. Osoby niewierzące w Polsce – kim są oraz jakie uznają normy i wartości? (oprac.) R. Boguszewski (http://www.cbos.pl/SPISKOM.POL/2013/K_134_13.PDF).
• CBOS. 2009. Wiara i religijność Polaków dwadzieścia lat po rozpoczęciu przemian ustrojowych (oprac.) R. Boguszewski (http://www.cbos.pl/SPISKOM.PO- L/2009/K_034_09.PDF).
• CBOS. 2008. Polacy o swoich związkach z lokalną parafią (oprac.) B. Wciórka (http://www.cbos.pl/SPISKOM.POL/2008/K_148_08.PDF).
• Dyczewski, Leon. 1994. Ludzie starzy i starość w społeczeństwie i kulturze. Lublin: Redakcja Wydawnictw KUL.
• Ellison, Christopher. 1994. Religion, the Life Stress Paradigm, and the Study of Depression. W: J. Levin (red.). Religion in Aging and Health. Theoretical Foundations and Methodological Frontiers. Thousand Oaks, CA: A Sage Focus Edition, s. 78–124.
• Fetzer Institute/National Institute on Aging Working Group. 2003. Multidimensional Measurement of Religiousness/Spirituality for Use in Health Research. Kalama- zoo: John E. Fetzer Institute.
• Folkman, Susan i Richard Lazarus. 1980. An Analysis of Coping in a Middle-aged Community Sample. „Journal of Health and Social Behavior” 21 (3): 219–239.
• Folkman, Susan i Richard Lazarus. 1988. The Relationship between Coping and Emotion: Implications for Theory and Research. „Social Science & Medicine” 26 (3): 309–317.
• Glock, Charles i Rodney Stark. 1965. Religion and Society in Tension. Chicago: Rand McNally & Company.
• Halicka, Małgorzata i Jerzy Halicki. 2002. Integracja społeczna i aktywność ludzi starszych. W: B. Synak (red.). Polska starość. Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, s. 189–218.
• Halpern, David. 2008. Zdrowie i dobre samopoczucie. W: P. Sztompka i M. Bogunia-Borowska (red.). Socjologia codzienności. Kraków: Wydawnictwo Znak, s. 678–719.
• Hathaway, William i Kenneth Pargament. 1992. The Religious Dimension of Coping: Implications for Prevention and Promotion. W: K. Pargament, K. Maton i R. Hess (red.). Religion and Prevention in Mental Health, Research, Vision and Action. New York: The Haworth Press, s. 129–154.
• Herbert, Randy, Molly Jenckes, Daniel Ford, D R O’Connor i Lisa Cooper. 2001. Patient Perspectives on Spirituality and the Patient-physician Relationship. „Journal of General Internal Medicine” 16 (10): 685–692.
• Holmes, Thomas i Richard Rahe. 1967. The Social Readjustment Rating Scale. „Journal of Psychosomatic Research” 11 (2): 213–218.
• Idler, Ellen. 1994.Cohesiveness and Coherence. Religion and the Health of the Elderly. New York&London: Garland Publishing Inc.
• Idler, Ellen. 2003. Beliefs. W: Fetzer Institute/National Institute on Ageing Working Group: Multidimensional Measurement of Religiousness/Spirituality for Use in Health Research. Kalamazoo: John E. Fetzer Institute, s. 31–33.
• Johnson, Sara i Bernard Spilka. 1991. Coping with Breast Cancer: The Role of Clergy and Faith. „Journal of Religion and Health” 30: 21–33.
• Kawachi, Ichiro i Lisa Berkman. 2001. Social Ties and Mental Health. „Journal of Urban Health” 78 (3): 458–467.
• Koenig, Harald. 1994.Religion and Hope for the Disabled Elder. W: J. Levin (red.). Religion in Aging and Health. Theoretical Foundations and Methodological Fron tiers. Thousand Oaks, CA: A Sage Focus Edition, s. 18–51.
• Koenig, Harald, Michael McCullough i David Larson. 2012. Handbook of Religion and Health. Oxford: Oxford University Press.
• Krause, Neal i Elaine Borawski-Clark. 1994. Clarifying the Functions of Social Support. „Research on Aging” 16: 251–279.
• Krause, Neal. 2003a. Praying for Others, Financial Strain and Physical Health Status in Later Life. „Journal for the Scientific Study of Religion” 42: 377–391.
• Krause, Neal. 2003b. Religious Support. W: Fetzer Institute/National Institute on Ageing Working Group: Multidimensional Measurement of Religiousness/Spirituality for Use in Health Research. Kalamazoo: John E. Fetzer Institute, s. 57–63.
• Krause, Neal. 2006. Religion and Health in Later Life. W: J. Birren i K. Schaie (red.). Handbook of the Psychology of Aging. Burlington: Elsevier Academic Press, s. 499–518.
• Krause, Neal. 2008. Ageing in the Church. How Social Relationship Affect Health. West Conshohocken, Pennsylvania: Templeton Foundation Press.
• Levin, Jeffrey. 1994. Investigating the Epidemiologic Effects of Religious Experience: Findings, Explanations and Barriers. W: J. Levin (red.). Religion in Ageing and Health. Theoretical Foundations and Methodological Frontiers. Thousand Oaks, CA: A SAGE Focus Edition, s. 3–17.
• Levin, Jeffrey. 2001. God, Faith and Health. Exploring the Spirituality-healing Connection. New York: John Wiley&Sons Inc.
• Levin, Jeffrey. 2004. Prayer, Love and Transcendence: An Epidemiologic Perspective. W: K. Schaie, N. Krause i A. Booth (red.). Religious Influences on health and Well-being in the Elderly. New York: Springer Publishing Company, s. 69–95.
• Levin, Jeffrey i Harold Vanderpool. 1989. Is Religion Therapeutically Significant for Hypertension? „Social Science and Medicine” 29 (1): 69–78.
• Libiszowska-Żółtkowska, Maria. 2010. Religijność a zdrowie. W: E. Krajewska-Kułak, I. Wrońska i K. Kędziora-Kornatowska (red.). Problemy wielokulturowości w medycynie. Warszawa: PZWL, s. 148–156.
• Libiszowska-Żółtkowska, Maria. 1997. Zdrowie w religijnym systemie wartości i prozdrowotnej aktywności Kościoła katolickiego. Promocja Zdrowia. „Nauki Społeczne i Medycyna” 4 (12–13): 22–36.
• MacDowell, Ian i Claire Newell. 1996. Measuring Health. Oxford: Oxford University Press.
• Mariański, Janusz. 2004. Religijność społeczeństwa polskiego w perspektywie europejskiej. Próba syntezy socjologicznej. Kraków: Nomos.
• McEwen, Bruce. 1998. Stress, Adaptation, and Disease: Allostasis and Allostatic Load. „Annals of the New York Academy of Sciences” 840: 33–44.
• McEwen, Bruce i Eliot Stellar. 1993. Stress and the Individual – Mechanisms Leading to Disease. „Archives of Internal Medicine” 153: 2093–2101.
• Newby-Clark, Ian. 2004. Getting Ready for the Bad Times: Self-esteem and the Anticipatory Coping. „European Journal of Social Psychology” 34: 309–316.
• Oxman, Thomas, Daniel Freeman i Eric Manheimer. 1995. Lack of Social Participation or Religious Strength and Comfort as Risk Factor for Death After Cardiac Surgery in the Elderly. „Psychosomatic Medicine” 57: 5–15.
• Pargament, Kenneth. 1997. The Psychology of Religion and Coping. Theory, Research, Practice. New York: The Gilford Press.
• Pargament, Kenneth. 2003. Religious/Spiritual Coping. W: Fetzer Institute/National Institute on Ageing Working Group: Multidimensional Measurement of Religiousness/Spirituality for Use in Health Research. Kalamazoo: John E. Fetzer Insti- tute, s. 43–55.
• Pearlin, Leonard, Elizabeth Menaghan, Morton Lieberman i Joseph Mullan. 1981. The Stress Process. „Journal of Health and Social Behaviour” 22: 337–356.
• Reed, Gayle i Robert Enright. 2006. The Effects of Forgiveness Therapy on Depression, Anxiety and Posttraumatic Stress for Women after Spousal Emotional Abuse. „Journal of Consulting and Clinical Psychology” 74: 920–929.
• Ross, Catherine i Jay Sastry. 1999. The Sense of Personal Control: Social Structural Causes and Emotional Consequences. New York: Plenum.
• Spector, Rachel. 2003. Cultural Diversity in Health and Illness. New York: Prentice Hall.
• Stewart, Anita, Ron Hays i John Ware Jr. 1988. The MOS Short Form General Health Survey: Reliability and Validity in a Patient Population. „Medical Care” 26: 724–735.
• Straś-Romanowska, Maria. 2005. Późna dorosłość. Wiek starzenia się. W: B. Harwas-Napierała i J. Trempała (red.). Psychologia rozwoju człowieka. T. 2. Charaktery- styka okresów życia człowieka. Warszawa: WN PWN.
• Underwood, Lynn. 2003. Daily Spiritual Experience. W: Fetzer Institute/National Institute on Ageing Working Group: Multidimensional measurement of religiousness/spirituality for use in health research. Kalamazoo: John.E.Fetzer Institute, s. 11–18.
• Wade, Nathaniel, Everett Jr. Worthington i Julia Meyer. 2005. But do they Work? A Meta-analysis of Group Interventions to Promote Forgiveness. W: E. Worthington Jr. (red.). Handbook of Forgiveness. New York: Brunner-Routledge, s. 423–440.
• Wheaton, Blair. 1980. The Sociogenesis of Psychological Disorder. The Attributional Theory. „Journal of Health and Social Behaviour” 21 (2): 100–124.
• Williams, Redford. 1989. The Trusting Heart. New York: Times Books.
• Worthington, EverettJr. 2004. Unforgiveness, Forgiveness, Religion, and Health During Aging. W: K. Schaie, N. Krause i A. Booth (red.). Religious Influences on Health and Well-being in the Elderly. New York: Springer Publishing Company, s. 187–201.
• Worthington, Everett Jr., Jack Berry i Les Parrott III. 2004. Unforgiveness, Forgiveness, Religion and Health. W: K. Schaie, N. Krause i A. Booth (red.). Religious Influences on Health and Well-being in the Elderly. New York: Springer Publishing Company, s. 107–138.
• Woźniak, Barbara. 2015. Zaangażowanie religijne a zdrowie w starości. Mechanizmy zależności, wybrane wyniki badań. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
• Woźniak, Barbara i Katarzyna Zawisza. 2012. Kapitał społeczny związany z zaangażowaniem religijnym a zdrowie w wieku starszym. W: M. Gałuszka i M. Wieczorkowska (red.). Społeczne, kulturowe i polityczne uwarunkowania ryzyka zdrowotnego. Uniwersytet Medyczny w Łodzi, s. 279–309.