STRES PSYCHOLOGICZNY W PARADYGMACIE BIOPSYCHOSPOŁECZNYM Z UWZGLĘDNIENIEM CHOROBY NADCIŚNIENIOWEJ

• Authors: Kowalczyk Jacek

Title variants

EN

PSYCHOLOGICAL STRESS IN THE BIOPSYCHOSOCAL PARADIGM INCLUDING HIPERTENSIVE HEART DISEASE

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Znaczenie psychologicznych aspektów chorób somatycznych jest coraz częściej dostrzegane w literaturze naukowej. Aktualność biopsychospołecznego modelu zdrowia i choroby sprawia, że zrozumienie etiologii choroby, sposób leczenia powinny być uwarunkowane wieloma czynnikami: psychologicznymi, środowiskowymi, a także społecznymi. Pierwsza część artykułu ma charakter przeglądowy. W drugiej części tekstu, na podstawie badań własnych, pokazano rolę stresu psychologicznego na przykładzie choroby kardiologicznej. Celem artykułu jest przybliżenie tematyki stresu psychologicznego, umiejscowienie go w biopsychospołecznym modelu zdrowia i choroby, ze szczególnym uwzględnieniem choroby nadciśnieniowej.

EN

The importance of psychological aspects of somatic diseases is increasingly discussed in the scientific literature. The current state of biopsychosocial model of the health and disease means that understanding the etiology of the disease, the treatment method should be conditioned by many factors: psychological, environmental and social. The first part of the work is a review. In the second part of the article, based on own research, author presented the role of psychological stress on the example of a cardiological disease. The aim of the article is to present the topic of psychological stress, place it in the biopsychosocial model of health and disease, with particular emphasis on hypertensive heart disease.

Keywords

PL

stres; model biopsychospołeczny; zdrowie; choroba nadciśnieniowa

EN

stress; biopsychosocial model; health; hypertension

• Publisher: Akademia Marynarki Wojennej (Polish Naval Academy), Gdynia, Poland
• Journal: Colloquium Wydziału Nauk Humanistycznych i Społecznych AMW
• Year: 2021
• Volume: 13
• Issue: 1
• Pages: 67-84

Contributors

author

Kowalczyk Jacek

• Akademia Pomorska w Słupsku

References

• Antonovsky, A. (1995). Rozwikłanie tajemnicy zdrowia, jak radzić sobie ze stresem i nie zachorować. Warszawa: Fundacja IPN.
• Ariff, F., Suthahar, A., Ramli, M. (2011). Coping styles and lifestyle factors among hypertensive and non-hypertensive subjects. Singapore Medicine Journal, 52(1), 29–34.
• Atroszko, P., Kowalczyk, J., Kowalczyk, W. (2012). Cechy osobowości związane z emocjami u pacjentów z nadciśnieniem tętniczym – badanie pilotażowe. Nadciśnienie tętnicze, 17(1), 30–37.
• Bernard, L.C., Krupat, E. (1994 ). Health Psychology: Biopsychosocial Factors in Health and Illness. New York: Harcourt Brace College Publishers.
• Blascovich, J., Mendes, W.B., Hunter, S.B., Lickel, B., Kowai-Bel, N. (2001). Perceiver threat in social interactions with stigmatized others. Journal of Personality and Social Psychology, 80(2), 253 –267. DOI: 10.1037/0022-3514.80.2.253
• Checkley, S. (1996). The neuroendocrinology of depression. International Review of Psychiatry, 8(4), 373–378. DOI: 10.3109/09540269609051552
• Dohrenwend, B.P. (2000). The role of adversity and stress in psychopathology: Some evidence and its implications for theory and research. Journal of Health and Social Behavior, 41(1), 1–19. DOI: 10.2307/2676357
• Engel, G. L. (1977). The need for a new medical model: A challenge for biomedicine. Science, 196(4286), 129–136. DOI: 10.1126/science.847460
• Eriksson, M., Lindström, B. (2007). Antonovsky’s Sense of Coherence Scale and It’s relation with quality of life: A systematic review. Journal of Epidemiology and Community Health, 61(11), 938–944. DOI: 10.1136/jech.2006.056028
• Fava, G.A., Sonino, N. (2008). The Biopsychosocial Model Thirty Years Later. Psychotherapy and Psychosomatics, 77(1), 1–2. DOI: 10.1159/000110052
• Friedman, H.S., Adler, N.E. (2007). The history and background of health psychology. W: H.S. Friedman, R.C. Silver (eds.), Foundations of health psychology (3–18). NY: Oxford University Press.
• Goh, Y.W., Sawang, S., Oei, T.P. (2010). The Revised Transactional Model (RTM) of occupational stress and coping: an improved process approach. Australian and New Zealand Journal of Organisational Psychology, 3, 13–20. DOI: 10.1375/ajop.3.1.13
• Góralska, K., Basińska, M. (2019). Resiliency as a predictor of flexibility in coping with stress of cardiac patients. Health Psychology Report, 7(3), 191–199. DOI: 10.5114/hpr.2019.85952
• Góralska, K., Basińska M. (2020). Zasoby osobiste a elastyczność w radzeniu sobie ze stresem u osób chorych kardiologicznie. Annales Universitatis Mariae Curie - Skłodowska, Sectio J, 33(2), 221–237. DOI: 10.17951/j.2020.33.2.221-237
• Heszen, I. (2002). Teoretyczne i kliniczne problemy radzenia sobie ze stresem. Poznań: Stowarzyszenie Psychologia i Architektura.
• Heszen, I. (2013). Psychologia stresu. Warszawa: PWN.
• Heszen-Niejodek, I. (2007). Psychologi a zdrowia jako dziedzina badań i zastosowań praktycznych. W: I. Heszen-Niejodek, H. Sęk (red.), Psychologia zdrowia (21–39). Warszawa: Wydawnictwo PWN.
• Hobfoll, S.E. (1989). Conservation of resources: A new attempt at conceptualizing stress. American Psychologist, 44(3), 513–524. DOI: 10.1037//0003–066x.44.3.513
• Holmes, S.D., Krantz, D. S., Rogers, H., Gottdiener, J., Contrada, R.J. (2006). Mental stress and coronary artery disease: A multidisciplinary guide. Progress in Cardiovascular Diseases, 49(2), 106–122. DOI: 10.1016/j.pcad.2006.08.013
• Holmes, T.H., Rahe, R.H. (1967). The social readjustment rating scale. Journal of Psychosomatic Research, 11(2), 213-218. DOI: 10.1016/0022-3999(67)90010-4
• Kamoei, K., Meschi, F. (2016). The relationship between perceived stress and coping styles with psychological wellbeing in cardiac patients. Health Sciences, 5(11), 707–711.
• Keefe, F.J., Blumenthal, J. (2004). Health Psychology: What Will the Future Bring? Health Psychology, 23(2), 156–157. DOI: 10.1037/0278-6133.2 3.2.156
• Keller, A., Litzelman, K., Wisk, L.E., Maddox, T., Cheng, E.R., Creswell, P.D., Witt, W.P. (2012). Does the perception that stress affects health matter? The association with health and mortality. Health Psychology, 31(5), 677–684. DOI: 10.1037/a0026743
• Kowalczyk, J. (2017). Psychologiczne korelaty stresu pacjentów z nadciśnieniem tętniczym i ich metody radzenia sobie (nieopublikowana rozprawa doktorska). Uniwersytet Gdański, Gdańsk.
• Kowalczyk, J. (2019). Psychologiczne korelaty stresu pacjentów z opornym nadciśnieniem tętniczym i ich metody radzenia sobie. Nadciśnienie tętnicze w praktyce, 5(2), 190–198.
• Kowalczyk, J., Wojciechowski, L., Atroszko, P. (2014). Lista możliwych czynników stresowych – badanie pacjentów kardiologi cznych. W: Reviewed Proceedings of the Interdisciplinary Scientific International Conference for PhD students and assistants Quaere 2014, International Interdisciplinary Scientific Conference for PhD Students and assistants, vol. 4 (916–924). Hradec Králové: Magnanimitas.
• Kurowska, K., Dąbrowska, A. (2008). Poczucie koherencji a style radzenia sobie z chorobą u osób z rozpoznanym nadciśnieniem tętniczym. Arterial Hypertension, 12(6), 432–438.
• Lazarus, R.S. (1991). Emotion and Adaptation. New York: Oxford University Press.
• Liu, M.Y., Li, N., Li, W.A., Khan, H. (2017). Association between psychosocial stress and hypertension: a systematic review and meta-analysis. Neurological Research, 39(6), 573–580. DOI: 10.1080/01616412.2017.1317904
• Machacova, H. (1999). Behavioural Prevention of Stress. Prague: Charles University in Praque, the Carolinum.
• Matlow, A.G., Wright J.G., Zimmerman, B., Thomson, K., Valente, M. (2006). How can the principles of complexity science be applied to improve the coordination of care for complex pediatric patients? Quality and Safety in Health Care Journal, 15(2), 85–88. DOI: 10.1136/qshc.2005.014605
• Mechanic, D. (1962 ). Students under stress: A study in the social psychology. New York: Free Press of Glenco.
• Mendes, W.B., Major, B., McCoy, S., Blascovich, J. (2008). How attributional ambiguity shapes physiological and emotional responses to social rejection and acceptance. Journal of Personality and Social Psychology, 94(2), 278–291. DOI: 10.1037/0022-3514.94.2.278
• Nielson, N.R., Kristensen, T.S., Schnohr, P., Grønbæk, M. (2008). Perceived stress and cause specific mortality among men and women: Results from a prospective cohort study. American Journal of Epidemiology, 168(5), 481–491. DOI: 10.1093/aje/kwn157
• Ogińska-Bulik, N. (2006). Czy osobowość sprzyja etiopatogenezie chorób? Nowe kierunki badań – osobowość typu D. Nowa Psychologia, 2, 5–22.
• Oleś, P. (1995). Kryzys połowy życia u mężczyzn a radzenie sobie ze stresem. Roczniki Filozoficzne, 43(4), 91–110.
• Oleś, P. (1995). Kryzys połowy życia u mężczyzn. Lublin: Redakcja Wydawnictw KUL.
• Opuchlik, K., Wrzesińska, M. Kocur, J. (2009). Ocena poziomu stylów radzenia sobie ze stresem i poczucia umiejscowienia kontroli zdrowia u osób z chorobą niedokrwienną serca i nadciśnieniem tętniczym. Psychiatria Polska, 43(2), 235–245.
• Ostrzyżek, A., Ostrzyżek, J.T. (2012). Biomedyczny versus holistyczny model zdrowia a teoria i praktyka kliniczna. Problemy Higieny i Epidemiologii, 93(4), 682–686.
• Park, C.L., Folkman, S. (1997). Meaning in the context of stress and co ping. General Review of Psychology, 1(2), 115–144. DOI: 10.1037/1089-2680.1.2.115
• Plopa, M., Makarowski, R. (2010). Kwestionariusz poczucia stresu. Warszawa: Vizja Press & IT.
• Quigley, K.S, Barrett , L.F., Wein stein, S. (2002). Cardiovascular patterns associated with threat and challenge appraisals: A within-subjects analysis. Psychophysiology, 39(3), 292–302. DOI: 10.1017/s0048577201393046
• Saylor, C. (2004). The circle of health: A health definition model. Journal of Holistic Nursing, 22(2) , 97–115. DOI: 10.1177/0898010104264775
• Scherer, K.R. (2001). Appraisal considered as a process of multi-level sequential checking. W: K.R. Scherer, A. Schorr, T. Johnstone (eds.), Appraisal processes in emotion: Theory, methods, research (92–120). New York: Oxford University Press.
• Schwarzer, R., Taubert, S. (1999). Radzenie sobie ze stresem: Wymiary i procesy. Promocja Zdrowia. Nauki Społeczne i Medycyna, 17, 72–92.
• Seery, M.D. (2011). Challenge or threat? Cardiovascular indexes of resilience and vulnerability to potential stress in humans. Neuroscience and Biobehavioral Reviews, 35(7), 1603–1610. DOI: 10.1016/j.neubiorev.2011.03.003
• Selye, H. (1960). Stres życia. Warszawa: PZWL.
• Terry, D.J. (1994). Determinants of coping: the role of stable and situational factors. Journal of Personality and Social Psychology, 66(5), 895–910. DOI: 10.1037/0022-3514.66.5.895
• Thoits, P. A. (1983). Dimensions of life events that in fluence psychological distress: An evaluation and synthesis of the literature. W: H.B. Kaplan (editor), Psychosocial stress: Trends in theory and research (33–103). New York: Academic Press. DOI: 10.1016/B978-0-12-397560-7.50007-6
• Tuszyńska-Bogucka, V. (2005). Komponent psychologiczny choroby. Stresdnia codziennego a ryzyko choroby na przykładzie modelu R. J. Allena. Annales Universitatis Mariae Curie - Skłodowska. Sectio D: Medicina, 16(6), 87–90.
• Vitaliano, P. P., Russo, J., Bailey, S. L., Young, H. M . (1993). Psychosocial factors associated with cardiovascular reactivity in older adults. Psychosomatic Medicine, 55(2), 164–177. DOI: 10.1097/00006842-199303000-00005
• Von Bertalanffy, L. (1975). Perspe ctives on General Systems Theory – scientific and philosophical studies. New York: George Brazzilier.
• Wisnivesky, J.P., Lorenzo, J., Feldman, J.M., Leventhal, H., Halm, E.A. (2010). The relationship between perceived stress and morbidity among adult inner-city asthmatics. Journal of Asthma, 47(1) , 100–104. DOI: 10.3109/02770900903426989
• Żychlińska, K, Stefańska, W. (2013). Poczucie koherencji a style radzenia sobie z chorobą przewlekłą u osób ze stwardnie niem rozsianym. Pielęgniarstwo Neurologiczne i Neurochirurgiczne , 2(5), 195–204.

Identifiers

DOI

http://doi.org/10.34813/05coll2021