Wybrane aspekty kultu Matki Bożej w Prawosławiu

• Authors: Jarosław Charkiewicz

Title variants

EN

Some Aspects of the Veneration of the Mother of God in Orthodoxy

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Matka Boża jest szczytem ludzkiej świętości. Stoi ona na czele wszystkich świętych, którym Kościół prawosławny oddaje cześć. W artykule omawianych jest kilka aspektów kultu Bogurodzicy: narodziny jej kultu, tytuły używane w prawosławiu wobec Matki Bożej, jej natura oraz różne sfery kultu. Kult Bogurodzicy, istniejący od początku istnienia Kościoła, zakorzeniony jest w Piśmie Świętym oraz Tradycji, a bazuje na jej relacjach z Synem, Bogoczłowiekiem Jezusem Chrystusem. Chociaż Bogurodzica jest najdoskonalszym człowiekiem i swą świętością przewyższa cały świat anielski, to cześć jej oddawana zdecydowanie różni się od chwały należnej wyłączenie Trójjedynemu Bogu. Kult Bogurodzicy nie służy umniejszaniu chwały oddawanej Chrystusowi, będącego źródłem wszelkiej świętości, w tym Swojej Matki, lecz potęgowaniu tej chwały. Dlatego też w Kościele prawosławnym Matka Boża jest zawsze wychwalana i przedstawiana z Chrystusem i pośród innych świętych, jako wyraz wspólnoty celebrującej i modlitewnej, a oddawanie czci Bogurodzicy związane jest ze stawianiem jej za najwyższy z możliwych wzór do naśladowania dla ludzi wierzących.

EN

The Mother of God is the best example of human holiness. She stands at the head of all the saints venerated by the Orthodox Church. This article discusses several aspects of the cult of the Mother of God: the birth of her cult, titles of the Mother of God used in the Orthodox Church, her nature and the various ways of veneration. The cult of the Mother of God, which has existed since the beginning of the Church, is rooted in Scripture and Tradition. It is based on her relationship with her Son, the God-Man Jesus Christ. Although the Mother of God is the most perfect human and her holiness exceeds the angelic world, this cult is very different from the glory that is given exclusively to the Triune God. The cult of the Mother of God is not isolated from the glory given to Jesus Christ. It is based not only from her personal virtues, but above all on her unique role in the economy of salvation. The cult of the Mother of God does not decrease the glory given to Christ, Who is the source of all holiness, including His Mother, but increases that glory. Therefore, in the Orthodox Church, the Theotokos is always praised and represented with Jesus Christ and among other saints, as an expression of the community of celebration and prayer. The veneration of the Mother of God is also closely associated with presenting her as the highest possible model of life for all believers.

Keywords

PL

Matka Boża; prawosławie; kult; Theotokos; Dziewica; Najświętsza; modlitwa

EN

Mother of God; Orthodox Christianity; worship; Theotokos; Virgin; All-Holy; prayer

• Publisher: Uniwersytet w Białymstoku. Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku
• Journal: ELPIS
• Year: 2014
• Volume: 16
• Pages: 23-31

Contributors

author

Jarosław Charkiewicz

References

• I. Aksionow, ks., Bogosłowskije osnowanija poczitanija Preswjatoj Bogorodicy, www.bogoslov.ru/text/print/2227674.html [dostęp4.10.2013].
• P. Allard, Rome souterraine, Paryż 1874.
• A. Bloom, Wprowadzenie Matki Bożej do świątyni, przekł. M. Klinger, [w:] Teksty o Matce Bożej. Prawosławie, cz. 2, wybór, wstęp i oprac. ks. H. Paprocki, Niepokalanów 1991.
• A. Bober, Światła Ekumeny. Antologia patrystyczna, Kraków 1995.
• Boska Liturgia świętego ojca naszego Jana Chryzostoma, Warszawa 2001.
• E. Behr-Sigel, Maryja, Matka Boga, przekł. M. Szczaniecka, [w:] Teksty o Matce Bożej. Prawosławie, cz. 2, wybór, wstęp i oprac. ks. H. Paprocki, Niepokalanów 1991.
• S. Bułgakow, Bezgrzeszność Maryi, przekł. ks. H. Paprocki, [w:] Teksty o Matce Bożej. Prawosławie, cz. 1, wybór, wstęp i oprac. ks. H. Paprocki, Niepokalanów 1991.
• S. Bułgakow, Mariologia czwartej Ewangelii, przekł. ks. H. Paprocki,[w:] Teksty o Matce Bożej. Prawosławie, cz. 1, wybór, wstęp i oprac. ks. H. Paprocki, Niepokalanów 1991.
• S. Bułgakow, Prawosławie. Zarys nauki Kościoła prawosławnego, przekł. ks. H. Paprocki, Białystok – Warszawa 1992.
• J. Charkiewicz, Tobą raduje się całe stworzenie. Ikony Bogarodzicy w Prawosławiu, Warszawa 2009.
• J. Charkiewicz, Wielkie święta prawosławne. Zarys historii i ikonografii,
• Warszawa 2013.
• Św. Cyryl Aleksandryjski, Wykład prawdziwej wiary. W obronie tytułu Bogarodzica. Homilia Efezkie, przekł. ks. W. Kania, wstęp ks. E. Stanula, oprac. ks. E. Stanula i S. Kalinkowski, Warszawa 1980.
• Dokumenty Soborów Powszechnych, t. 1, układ i oprac. ks. A. Baron, ks. H. Pietras SJ, Kraków 2007.
• P. Evdokimov, Duch Święty i Matka Boża, przekł. ks. H. Paprocki, [w:] Teksty o Matce Bożej. Prawosławie, cz. 2, wybór, wstęp i oprac. ks. H. Paprocki, Niepokalanów 1991.
• P. Evdokimov, Ikona Matki Bożej Włodzimierskiej, przekł. M. Klinger, [w:] Teksty o Matce Bożej. Prawosławie, cz. 1, wybór, wstęp i oprac. ks. H. Paprocki, Niepokalanów 1991.
• P. Evdokimov, Kult „Theotokos” – Matki Boga, przekł. M. Klinger, [w:] Teksty o Matce Bożej. Prawosławie, cz. II, wybór, wstęp i oprac. ks. H. Paprocki, Niepokalanów 1991.
• M. Fassler, The First Marian Feast in Constantinople and Jerusalem: Chant texts, Reading and Homiletic Literature, [w:] The Study of Medieval Chant. Paths and Bridges, East and West, Woodbridge 2000.
• P. Florenski, Ziemska droga Matki Bożej, przekł. ks. H. Paprocki, [w:] Teksty o Matce Bożej. Prawosławie, cz. 1, wybór, wstęp i oprac. ks. H. Paprocki, Niepokalanów 1991.
• J. Florowskij, Matka Boża – zawsze Dziewica, przekł. J. Prokopiuk, [w:] Teksty o Matce Bożej. Prawosławie, cz. 1, wybór, wstęp i oprac. ks. H. Paprocki, Niepokalanów 1991.
• Św. Grzegorz Palamas, Homilia na uroczystość Zaśnięcia Najświętszej Maryi Panny, przekł. ks. H. Paprocki, [w:] Teksty o Matce Bożej. Prawosławie, cz. 1, wybór, wstęp i oprac. ks. H. Paprocki, Niepokalanów 1991.
• Św. Grzegorz Palamas, Homilia na święto Wprowadzenia Nieskalanej Pani naszej Bogurodzicy do Świętego Świętych, przekł. ks. H. Paprocki, [w:] Teksty o Matce Bożej. Prawosławie, cz. 2, wybór, wstęp i oprac. ks. H. Paprocki, Niepokalanów 1991.
• Św. Hieronim ze Strydonu, Przeciw Helwidiuszowi o wiecznym dziewictwie błogosławionej Marii, [w:] Teksty o Matce Bożej: Ojcowie Kościoła łacińscy, tłum. W. Eborowicz, W. Kania, Niepokalanów 1981.
• Biskup Hilarion (Ałfiejew), Prawosławije, t. 1, Moskwa 2008.
• Św. Jan Damasceński, Wykład wiary prawdziwej, przekł. B. Wojkowski, Warszawa 1969.
• Św. Jan Damasceński, III mowa obronna przeciw tym, którzy odrzucają święte obrazy, przeł. M. Dylewska, „Vox Patrum” 29 (2009), t. 53-54.
• Św. Justyn Popović, Sobranije tworenij prepodobnogo Iustina (Popovića). Pnewmatologija. Eschatologia, t. 4, Moskwa 2007.
• M. Kabasilas, Homilia na uroczystość Zaśnięcia Najświętszej Marii Panny, [w:] Teksty o Matce Bożej. Prawosławie, cz. 1, wybór, wstęp i oprac. ks. H. Paprocki, Niepokalanów 1991.
• M. Kabasilas, Homilia na uroczystość Zwiastowania Najświętszej Maryi Pannie, [w:] Teksty o Matce Bożej. Prawosławie, cz. 1, wybór, wstęp i oprac. ks. H. Paprocki, Niepokalanów 1991.
• J. Klinger, Zarys prawosławnej mariologii, [w:] Teksty o Matce Bożej. Prawosławie, cz. 1, wybór, wstęp i oprac. ks. H. Paprocki, Niepokalanów 1991.
• A. Kniazeff, Mariologia biblijna i liturgia bizantyjska, przekł. ks. H. Paprocki, [w:] Teksty o Matce Bożej. Prawosławie, cz. 2, wybór, wstęp i oprac. ks. H. Paprocki, Niepokalanów 1991.
• A. Kniazeff, Matka Boża w Kościele prawosławnym, przekł. ks. H. Paprocki, Warszawa 1996.
• A. Kniazeff, Miejsce Maryi w pobożności prawosławnej, przekł. M. Klinger, [w:] Teksty o Matce Bożej. Prawosławie, cz. 1, wybór, wstęp i oprac. ks. H. Paprocki, Niepokalanów 1991.
• A. Kniazeff, Obecność Matki Bożej w liturgii, przekł. ks. H. Paprocki, [w:] Teksty o Matce Bożej. Prawosławie, cz. 2 wybór, wstęp i oprac. ks. H. Paprocki, Niepokalanów 1991.
• A. Kniazeff, The Great Sign of the Heavenly Kingdom, «St. Vladimir’s Theological Quarterly» 1969, nr 13, z. 1 i 2.
• N.W. Kwliwidze, Ikonografija Bogorodicy, [w:] Prawosławnaja Encikłopiedija, t. 5, Moskwa 2002.
• J. Ledit, Marie dans la liturgie byzantine, Paryż 1976.
• W. Łosski, Najświętsza, przekł. ks. H. Paprocki, [w:] Teksty o Matce Bożej. Prawosławie, cz. 1, wybór, wstęp i oprac. ks. H. Paprocki, Niepokalanów 1991.
• W. Łosski, Wsieswjataja, [w:] Bogosłowije i Bogowidenije, zbiór artykułów, Moskwa 2000.
• Mnich Kościoła Wschodniego, L’an de grâce du Seigneur, I i II, Bejrut 1972-1973.
• J. Morris, ks., The Holy Tradition and the Veneration of Mary and other Saints in the Orthodox Church, “The Word” 2007, nr 7.
• D. Nellas, Nicolas Cabasylas: Theometer, Ateny 1968.
• N. Nissiotis, Maryja w teologii prawosławnej, przekł. B. Górska- Kozłowska, [w:] Teksty o Matce Bożej. Prawosławie, cz. 2, wybór, wstęp i oprac. ks. H. Paprocki, Niepokalanów 1991.
• Ojcowie Wspólnej Wiary. Teksty o Matce Bożej (w. VIII-XI), przekł. i wstęp ks. W. Kania, Niepokalanów 1986.
• Przedziwny Bóg w świętych swoich. O świętości i o świętych z o. Szczepanem T. Kraśkiewiczem OCD rozmawia Kajetan Rajski, Kraków 2011.
• S. Salaville, Marie dans la liturgie byzantine ou gréco-slave, [w:] Maria 1, Paryż 1949.
• W. Saryczew, O kulcie Matki Bożej, przekł. Z. Kozłowska, [w:] Teksty o Matce Bożej. Prawosławie, cz. 2, wybór, wstęp i oprac. ks. H. Paprocki, Niepokalanów 1991.
• A. Schmemann, Droga prawosławia w historii, przekł. ks. H. Paprocki, Białystok 2001.
• A. Schmemann, Maryja w liturgii wschodniej, przekł. J. Prokopiuk, [w:] Teksty o Matce Bożej. Prawosławie, cz. 2, wybór, wstęp i oprac. ks. H. Paprocki, Niepokalanów 1991.
• Sokrates Scholastyk, Historia Kościoła, przekł. S. Kazikowski, Warszawa 1986.
• T. Špidlík, Molitwa sogłasno predaniju Wostocznoj Cerkwi, www. bogoslov.ru/text/print/2485575/html [dostęp 24.10.2013].
• K. Ware, Kościół prawosławny, przekł. ks. W. Misijuk, Białystok 2002.
• K. Ware, Mary Theotokos in the Orthodox Tradition, “Marianum”, LII, Roma 1990.