„W tej Rzeczypospolitej prawo królem, prawo senatorem, prawo szlachcicem”. Idea nadrzędności prawa i jej praktyczne konsekwencje w realiach staropolskiej przedkonstytucyjnej monarchii „mieszanej” (X V I–X V III wiek)

• Authors: Kucharski Tomasz

Title variants

EN

“In this Commonwealth, the Law is a King, the Law is a Senator and the Law is a Nobleman”. The Rule of Law Principle and its Practical Consequences in the Reality of Old-Polish Pre-Constitutional Mixed Monarchy

• Languages of publication: PL EN

Abstracts

PL

Artykuł poświęcony jest problemowi używania współczesnej terminologii praw-nej w badaniach naukowych dotyczących przednowoczesnego i przekonstytucyjne-go systemu prawnego. Główny przedmiot analizy to istnienie zasady rządów prawa w Rzeczpospolitej Polsko-Litewskiej między XVI a XVIII w. Autor stara się usta-lić czy jest w ogóle usprawiedliwione odwoływanie się do współczesnej idei rządów prawa by opisać system rządów w Rzeczpospolitej? A jeśli tak, to jak tego dokonać by uniknąć prezentyzmu?Autor stara się sformułować zespół cech dotyczących zasady rządów prawa, któ-re można by odnieść do Rzeczpospolitej Obojga Narodów. Próbuje też ustalić zestaw warunków, które były konieczne do rozwoju idei rządów prawa w przednowoczesnej rzeczywistości.

EN

The presented article is devoted to using present-day legal terminology in scientific re-search on pre-modern and pre-constitutional states’ legal systems. The main focus of analysis is the rule of law principle existence between the 16th and 18th centuries in the Polish-Lithuanian Commonwealth. The author tries to establish whether this is even jus-tified to use the modern idea of the rule of law to describe the Polish-Lithuanian pre-par-titions political system? And, if so, how technically do that to avoid presentism?The author tries to formulate a set of features concerned with the rule of law prin-ciple applicable to the Polish-Lithuanian Commonwealth. He also tries to determine the set of conditions necessary for the rule of law principle to blossom in pre-mod-ern reality fully.

Keywords

PL

zasada rządów prawa; Rzeczpospolita Obojga Narodów; historia prawa; prezentyzm

• Publisher: Wydawnictwo Adam Marszałek
• Journal: Przegląd Prawa Konstytucyjnego
• Year: 2021
• Issue: 3 (61)
• Pages: 63-78

Dates

published

2021-06-30

Contributors

author

Kucharski Tomasz

• Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu

References

• Bobiatyński K., W walce o hegemonię. Rywalizacja polityczna w Wielkim Księstwie Litewskim w latach 1667–1674, Warszawa 2016.
• Dybaś B., Sejm pacyfikacyjny w 1699 r., Toruń 1991.
• Dziewanowski-Stefańczyk B., Pieniądz w służbie króla i Rzeczypospolitej, Polityka monetarne w dyskursie sejmowym w latach 1658–1668, Warszawa 2020.
• Ekes J., Trójpodział władzy i zgoda wszystkich. Naczelne zasady „ustroju mieszanego” w staropolskiej myśli politycznej, Siedlce 2001.
• Giaro T., Czy Rzymianie byli ludem prawa? Problemy porównań diachronicznych, [w:] Spo łeczeństwo a władza. Ustrój, prawo, idee, red. J. Przygodzki, M.J. Ptak, Wrocław 2010.
• Gierowski J.A., The Polish-Lithuanian Commonwealth. From Anarchy to Well-Organised State, Kraków 1996.
• Grześkowiak-Krwawicz A., Dyskurs polityczny Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Pojęcia i idee, Toruń 2018.
• Hundert Z., Mechanizm wyboru deputatów z województwa mazowieckiego do Trybunału Koronnego w 1688 r. Przyczynek do badań układów klientalnych na Mazowszu w dobie panowania Jana III, „Czasopismo Prawno Historyczne” 2020, t. 72, z. 1.
• Kempa T., Wobec kontrreformacji: protestanci i prawosławni w obronie swobód wyznaniowych w Rzeczypospolitej w końcu XVI iw pierwszej połowie XVII wieku, Toruń 2007.
• Kołodziej R., „Ostatni wolności naszej klejnot”. Sejm Rzeczypospolitej za panowania Jana III Sobieskiego, Poznań 2014.
• Konopczyński W., Liberum veto. Studium porównawczo-historyczne, Kraków 2002.
• Kucharski T., “Treasury settlements” accepted by the General Diet in the Polish-Lithua nian Commonwealth (1569–1791): a purely feudal institution or a great step towards modern parliamentary Control on the Implementation of the Budget by the Govern ment, „Giornale di Storia Costituzionale” 2019, t. 37.
• Kucharski T., Funkcja kontrolna sejmu walnego w Rzeczypospolitej Obojga Narodów (1572– 1764) w świetle jego własnych uchwał, [w:] Konstytucje państw nowożytnych: przegląd prawno-historyczny, red. M. Serowaniec, J. Zemła, M. Dorochowicz, Toruń 2019.
• Kucharski T., Instytucja egzorbitancji w systemie prawnoustrojowym Rzeczypospolitej Obojga Narodów, Toruń 2014.
• Kucharski T., Konstytucje „egzorbitancyjne” w Rzeczypospolitej w latach 1607–1648. Zarys problematyki, „Czasopismo Prawno Historyczne” 2012, t. 64, z. 2.
• Kucharski T., Naderwany” sejm konwokacyjny w 1696 r. Uwagi o nieodzowności historii prawa na marginesie pracy Ewy Gąsior, „Czasopismo Prawno Historyczne” 2019, t. 71, z. 1.
• Lewandowska-Malec I., Demokracje polskie. Tradycje – współczesność – oczekiwania, Kraków 2013.
• Lewandowska-Malec I., Tradycje odpowiedzialności prawnej monarchy w Polsce, „Państwo i Społeczeństwo” 2010, t. X, nr 4.
• Moniuszko A., Rejestry nieruchomości (księgi gruntowe) w dawnej Polsce – czy naprawdę istniały? O badaniach historycznoprawnych na tle artykułu Dariusza Felcenlobena „Rejestry nieruchomości w dawnej Polsce”, „Czasopismo Prawno Historyczne” 2014, t. 66, z. 1.
• Naworski Z., O prawie i sądach w dawnej Polsce. Refleksje nad monografią Adama Mo niuszki Mazowieckie sądy ziemskie (1588–1648). Organizacja – funkcjonowanie – postępowanie, wyd. Capidoglio, Warszawa 2013, ss. 364, „Czasopismo Prawno Historyczne” 2015, t. 67, z. 2.
• Naworski Z., Rozważania o statusie prawnym sędziów w dawnej Polsce, [w:] Potentia non est nisi da bonum, księga jubileuszowa dedykowana profesorowi Zbigniewowi Witkowskiemu, red. M. Serowaniec, A. Bień-Kacała, A. Kustra-Rogatka, Toruń 2018.
• Naworski Z., Szlachecki wymiar sprawiedliwości w Prusach Królewskich. Organizacja i funkcjonowania, Toruń 2004.
• Olszewski H., Doktryny prawno-ustrojowe czasów saskich (1697–1740), Warszawa 1961.
• Olszewski H., Państwo prawa. Doświadczenia przeszłości i wizja ustroju Polski, Szczecin 1996.
• Pawłowska-Kubik A., Rokosz sandomierski 1606–1609. Rzeczpospolita na politycznym rozdrożu, Toruń 2019.
• Pisma polityczne z czasów rokoszu Zebrzydowskiego, wyd. J. Czubek, t. III, Kraków 1916– 1918.
• Salmonowicz S., Fryderyk Wielki, Wrocław–Warszawa–Kraków 1996.
• Święcicka P., Uwagi o metodzie badań historycznoprawnych. W związku z rozprawą Jerzego Kolarzowskiego, Idea praw jednostki w pismach Braci Polskich. U narodzin nowożytnej koncepcji praw człowieka, Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2009, ss. 241, „Czasopismo Prawno Historyczne” 2012, t. 64, z. 1.
• Tracz-Tryniecki M., Republika versus monarchia. Myśl polityczna i prawna Andrzeja Maksymiliana Fredry, Łódź 2019.
• Uruszczak W., Historia Państwa i Prawa Polskiego, Warszawa 2013.
• Zakrzewski A., Czemu ma obecnie służyć historia prawa, co jej grozi?, „Miscellanea Historico- Iuridica” 2011, t. 10.
• Zakrzewski A., O niezbędności warsztatu historycznego. Na marginesie pracy Jana Majchrowskiego, Wojewoda w dawnej Polsce, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa 2019, ss. 224, il., „Czasopismo Prawno-Historyczne” 2020, t. 71, z. 1.

Identifiers

ISSN

2082-1212