O boskim doznaniu (erotycznym), anielskich przeżyciach (seksualnych) i świętym zakazie (pracy po godzinach) – z zagadnień profanizacji słownictwa religijnego

• Authors: Pacuła Jarosław

Title variants

EN

About divine/ heavenly experience (erotic), angelic/ heavenly experiences (sexual) and religious ban (of work after hours) – from issues profanation(desecration) of religious vocabulary

• Languages of publication: PL

Abstracts

EN

The article is regarding the process of passing the sacred vocabulary to the colloquial Polish. Date „profanation” („secularization”) was used for indicating secularizing, the gap with the sacred (of desacralization), the exempting the language from stiff religious-ethical norms. In the article secondary meanings and semantic functions of three adjectives were described: divine (boski), angelic (anielski), saint (święty). The historical-linguistic prospect allowed to notice the progressing debasement of senses of these lexemes. Notations appearing in general dictionaries of Polish are observed material (so historical, as well as contemporary) and individuals excerpted from press, literary texts and statements placed on internet forums. Such a scope of sources enables the wide inspection of the issue just enough, because corresponds to the theory of the popular style as the stylish centre of the Polish. The applied analysis method is referring to anthropological linguistics and the sociolinguistics.

Keywords

PL

doświadczenie boskie; profanizacja; desakralizacja; słownik religijny

EN

divine/ heavenly experience; profanation; desacration; religious vocabulary

• Publisher: Uniwersytet Bielsko-Bialski
• Journal: Świat i Słowo
• Year: 2014
• Volume: 12
• Issue: (2)23
• Pages: 285-312

Contributors

author

Pacuła Jarosław

• Akademia Techniczno-Humanistyczna w Bielsku-Białej, Wydział Humanistyczno-Społeczny, ul. Willowa 2, 43-300 Bielsko-Biała

References

• R. Grzegorczykowa, POKORA, PYCHA i pojęcia pokrewne, [w:] Nazwy wartości. Studia leksykalno-semantyczne, red. J. Bartmiński, M. Mazurkiewicz-Brzozowska, Lublin 1993, s. 23–39.
• D. Bieńkowska, MIŁOSIERDZIE, [w:] Nazwy wartości. Studia leksykalno-semantyczne…,
• J. Puzynina, Słownictwo eucharystyczne w historii języka polskiego, „Zeszyty Naukowe WSP w Opolu. Językoznawstwo”, t. 13: Onomastyka, historia języka, dialektologia”, Opole 1991.
• M. Karpluk, Słownictwo staropolskiej terminologii chrześcijańskiej, Kraków 2001.
• P. Mazurkiewicz, Sekularyzacja, [w:] Słownik społeczny, red. B. Szlachta, Kraków 2004.
• A. Nagórko, Semantyka a kultura masowa – procesy sekularyzacji w leksyce (polskiej, czeskiej, słowackiej i niemieckiej), [w:] Słowa – kładki, na których spotykają się ludzie różnych światów, red. I. Burkacka, R. Pawelec, D. Zdunkiewicz-Jedynak, Warszawa 2010.
• J. Sieradzan, Sacrum i profanum czy sacrofanum. Przemiany rozumienia sacrum we współczesnym świecie, „Lud” t. 9, 2009.
• A. Nagórko, Od antychryst do zbawić – sakralne i świeckie w leksyce, [w:] Słowa i ich opis. Na drogach współczesnej leksykologii, red. D. Zdunkiewicz-Jedynak, Warszawa 2012.
• D. Buttler, Rozwój semantyczny wyrazów polskich, Warszawa 1978.
• J. Apresjan, Semantyka leksykalna. Synonimiczne środki języka, Wrocław–Warszawa–Kraków 2000.
• R. Tokarski, Znaczenie słowa i jego modyfikacje w tekście, Lublin 1987.
• K. Kleszczowa, Verba dicendi w historii języka polskiego. Zmiany znaczeń, Katowice 1989.
• K. Długosz, Leksyka i frazeologia religijna w twórczości Bolesława Prusa, [w:] Język polski w perspektywie diachronicznej i synchronicznej, red. K. Maćkowiak, C. Piątkowski, Zielona Góra 2004.
• A. Nagórko, Procesy słowotwórcze a sekularyzacja, [в:] Відображення історії та культури народу в словотворенні, ред. Н.Ф. Клименко, Є.А. Карпіловська, Київ 2010.
• J. Bartmiński, Styl potoczny jako centrum systemu stylowego języka, [w:] Synteza w stylistyce słowiańskiej, red. S. Gajda, Opole 1991.
• A. Furdal, Klasyfikacja odmian współczesnego języka polskiego, Wrocław 1973.
• S. Grabias, Język w zachowaniach społecznych, Lublin 1994.
• D. Buttler, Miejsce języka potocznego wśród odmian współczesnej polszczyzny, [w:] Język literacki i jego warianty, red. S. Urbańczyk, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź 1982.
• A. Wilkoń, Typologia odmian językowych współczesnej polszczyzny, Katowice 1987.
• Inny słownik języka polskiego, red. M. Bańko, t. 1–2, Warszawa 2000.
• Narodowy Korpus Języka Polskiego, http://nkjp.pl.
• Nowy słownik języka polskiego, red. E. Sobol, Warszawa 2002; SDor – Słownik języka polskiego, red. W. Doroszewski, t. 1–11, Warszawa 1958–1969.
• Słownik frazeologiczny PWN, red. J. Bralczyk, E. Sobol, Warszawa 2008.
• Słownik frazeologiczny współczesnej polszczyzny, red. S. Bąba, J. Liberek, Warszawa 2001.
• Słownik staropolski, red. S. Urbańczyk, t. 1–11, Kraków 1953–2002.
• Słownik języka polskiego, red. M. Szymczak, t. 1–3, Warszawa 1978–1981.
• Słownik języka polskiego, red. J. Karłowicz, A.A. Kryński, W. Niedźwiedzki, t. 1–8, Warszawa 1900–1927.
• Słownik języka polskiego, red. A. Zdanowicz i in., Wilno 1861.
• Słownik polszczyzny XVI wieku, red. M.R. Mayenowa, F. Pepłowski, t. 1–34, Wrocław 1966–1994.
• Słownik języka polskiego XVII i 1. połowy XVIII wieku, Kraków 1996.
• Uniwersalny słownik języka polskiego, red. S. Dubisz, t. 1–4, Warszawa 2003.
• Wielki słownik języka polskiego PAN, red. P. Żmigrodzki, Kraków 2007.
• K. Długosz-Kurczabowa, Słownik etymologiczny języka polskiego, Warszawa 2009.
• Z. Klemensiewicz, Historia języka polskiego, Warszawa 2002.
• D. Buttler, Innowacje składniowe współczesnej polszczyzny. (Walencja wyrazów), Warszawa 1976.
• I. Bajerowa, Kilka problemów stylistyczno-leksykalnych współczesnego polskiego języka religijnego, [w:] O języku religijnym. Zagadnienia wybrane, red. M. Karpluk, J. Sambor, Lublin 1988.
• M. Falk, Mit psychologiczny w starożytnych Indiach, tłum. I. Kania, Kraków 2011.
• A.M. Lewicki, Problemy metodologiczne wariantywności związków frazeologicznych, [w:] Stałość i zmienność związków frazeologicznych, red. A.M. Lewicki, Lublin 1982.
• E. Kozarzewska, Typy alternacji w związkach frazeologicznych, „Prace Filologiczne” XIX, 1969.
• S. Bąba, Innowacje frazeologiczne współczesnej polszczyzny, Poznań 1989.
• A. Jawór, Homo scribens i homo legens w polskim słownictwie i frazeologii, Katowice 2008.
• Katechizm Kościoła Katolickiego, Poznań 1994.
• M. Makuchowska, O statusie języka religijnego, [w:] Systematyzacja pojęć w stylistyce. Materiały z konferencji z 24–26 IX 1991, red. St. Gajda, Opole 1992.
• M.D. Nowak, Świadectwo religijne. Gatunek – język – styl, Lublin 2005.
• W. Przyczyna, G. Siwek, Język w Kościele, [w:] Polszczyzna 2000. Orędzie o stanie języka na przełomie tysiącleci, red. W. Pisarek, Kraków 1999.
• I. Bajerowa, Swoistość języka religijnego i niektóre problemy jego skuteczności, „Łódzkie Studia Teologiczne” t. 3, 1994.
• T. Węcławski, Wspólny świat religii, Kraków 1995.
• R. Rémond, A. Nevill, Religion and Society in Modern Europe, Malden 1999.
• Komunikat z badań CBOS: Wiara i religijność Polaków dwadzieścia lat po rozpoczęciu przemian ustrojowych, opr. R. Boguszewski, Warszawa 2009.
• R. Boguszewski, Religia i religijność Polaków w zmieniającym się społeczeństwie, [w:] Życie po zmianie. Warunki życia i satysfakcje Polaków, red. K. Zagórski, Warszawa 2009.
• Komunikat CBOS: Dwie dekady przemian religijności w Polsce, opr. R. Boguszewski, Warszawa 2009.
• Zasady pisowni słownictwa religijnego, red. R. Przybylska, W. Przyczyna, Tarnów 2005.
• Wielki słownik ortograficzny PWN, red. E. Polański, Warszawa 2012.
• L. von Pastor, The history of the popes, from the close of the middle ages : drawn from the secret Archives of the Vatican and other original sources, vol. XXIX.
• H. Misztal, Prawo kanonizacyjne – instytucje prawa materialnego, zarys historii, procedura, Lublin 2003.
• K. Kleszczowa, „Moralny” po staropolsku. Studium leksykalno-aksjologiczne, „Prace Językoznawcze” t. 26: Studia historycznojęzykowe, red. A. Kowalska, O. Wolińska, Katowice 2001.
• R. Tokarski, Derywacja semantyczna jako jedno ze źródeł polisemii wyrazowej, [w:] Pojęcie derywacji w lingwistyce, red. J. Bartmiński, Lublin 1981.
• A. Nagórko, Słowotwórczy potencjał sakronimów (w polskim, słowackim, czeskim i niemieckim), [в:] Творба речи и њени ресурси у словенским језицима. Зборник радова са четрнаесте међународне научне конференције Комисије за творбу речи при Међународном комитету слависта, уред. Р. Драгићевић, Београд 2012.
• A. Nagórko, Procesy słowotwórcze a sekularyzacja, [в:] Відображення історії та культури народу в словотворенні, ред. Н.Ф. Клименко, Є.А. Карпіловська, Київ 2010.
• M. Przygudzka, Gniazda słowotwórcze leksemów dotyczących kultu religijnego, „LingVaria” nr 2, 2007.
• Z. Leszczyński, Szkice o tabu językowym, Lublin 1988, s. 10; por. S. Widłak, Zjawisko tabu językowego, „Lud” t. 52, 1968.
• Z. Leszczyński, Szkice o tabu językowym, Lublin 1988.
• A. Dąbrowska, Eufemizmy mowy potocznej, [w:] Język a Kultura, t. 5: Potoczność w języku i kulturze, red. J. Anusiewicz, F. Nieckula, Wrocław 1992.
• Z. Freud, Człowiek, religia, kultura, tłum. J. Prokopiuk, Warszawa 1967, s. 78.
• H. Górny, Nazwy własne w piśmiennictwie pamiętnikarskim XIX wieku. Perspektywa funkcjonalno-tekstologiczna, Kraków 2013.
• A. Krawczyk-Tyrpa, Tabu w dialektach polskich, Bydgoszcz 2001.
• A. Dąbrowska, Słownik eufemizmów polskich, czyli w rzeczy mocno w sposobie łagodnie, Warszawa 2005.
• N. Luhmann, Funkcja religii, tłum. D. Motak, Kraków 2007.
• G. Skąpska, Niklasa Luhmanna socjologia religii jako element ogólnej teorii systemu społecznego, [w:] N. Luhmann, Funkcja religii, Kraków 2007.