Odzyskanie dostępu do Bałtyku w 1920 roku i problem bezpieczeństwa morskiego Polski

• Authors: Będźmirowski Jerzy

Title variants

EN

Recovery of access to the Baltic Sea in 1920 and Poland’s national maritime security

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

W prezentowanym artykule, przedstawiono problematykę dotyczącą budowania bezpieczeństwa morskiego naszego państwa. Odzyskanie dostępu do morza, chociaż bardzo okrojonego, było bardzo ważnym wydarzeniem w dziejach Polski. Naród był dumny i nie szczędził sił, ani środków aby jak najszybciej zagospodarować wybrzeże. Gospodarka morska i handel morski miały w przyszłości umiejscowić Polskę wśród państw nadmorskich, z dynamicznym rozwojem gospodarki. Zdawano sobie sprawę, że otrzymany dostęp do morza, wymagał zapewnienia bezpieczeństwa żegludze na wodach terytorialnych oraz tzw. torach podejściowych do portu Gdynia. Trzeba było uruchomić punkty obserwacyjne, służbę hydrograficzną, a co najważniejsze stworzyć flotę wojenną. Zadań ogrom, środków finansowych brak, a sąsiedzi głośno mówią o wyeliminowaniu w przyszłości Polski z areny międzynarodowej. Poszukiwania sojuszników w obrębie Morza Bałtyckiego nie powiodło się, a Wielka Brytania i Francja, dbały tylko o swoje partykularne interesy. Niestety zagrożeniem dla budowania bezpieczeństwa morskiego państwa, również okazali się decydenci zarówno w ówczesnym rządzie, jak i Ministerstwie Spraw Wojskowych. Chociaż mocno „sypano piaskiem po oczach” ówczesnemu Kierownictwu Marynarki Wojennej, to ono konsekwentnie starało się realizować zadania związane z bezpieczeństwem morskim państwa. Były to ciężkie lata. Wojna w 1939 r., obnażyła efekty złej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa realizowanej przez ówczesnych polityków. Artykuł ten powstał w oparciu o materiały archiwalne (Centralne Archiwum Wojskowe, Archiwum Akt Nowych, Archiwum Marynarki Wojennej ) oraz bogatą literaturę.

EN

The following paper discusses the matter of building the maritime security of our country. Regaining the access to the sea, although limited greatly in scope, was a very important event in the history of Poland. The nation was proud and spared neither strength nor resources to develop the coastline as soon as possible. The maritime economy and maritime trade were meant to place Poland among the coastal states with a dynamic economy. Obviously, the regained access to the sea required that the safety of navigation in the territorial waters and the so-called “approach fairways” to the port of Gdynia be ensured. It was necessary to set up observation posts, hydrographic service and, most importantly, to create a war fleet. The tasks were immense, there were no financial means, and the neighbors were vocal in their talk of ejecting Poland from the international arena in the future. The quest for allies within the Baltic Sea proved unsuccessful, and Great Britain and France would only take care of their particular interests. Unfortunately, the decision-makers both in the then government and in the Ministry of Military Affairs also proved to be a threat to fostering the state's maritime security. Although time and again a spanner was thrown in the works of the then Naval Directorate, it consistently tried to carry out tasks related to the maritime security of the state. Those were some hard years. The war in 1939 exposed the effects of bad foreign and security policy pursued by the politicians of the time. The paper was based on archival materials (Central Military Archive, Archive of New Files, Naval Archive) and rich literature.

Keywords

PL

Polska Marynarka Wojenna; bezpieczeństwo morskie państwa; sytuacja polityczno-militarna w okresie międzywojennym

EN

Polish Navy; maritime security of a state; political and military situation of Poland in the interwar period

• Publisher: Polskie Towarzystwo Geopolityczne
• Journal: Przegląd Geopolityczny
• Year: 2020
• Volume: 32
• Pages: 9-34

Contributors

author

Będźmirowski Jerzy

• Akademia Marynarki Wojennej w Gdyni

References

• All the World’s Fighting Ships 1906-1921, London 1992.
• All the World’s Fighting Ships 1922-1946, London 1995.
• AAN, Ataszaty wojskowe RP, sygn. A/II/117, Informacje z ambasad polskich.
• AAN, Ambasada RP w Londynie, sygn. 211/II/27, Pismo Kazimierza Porębskiego do MSZ z dnia 19.III.1919.
• AMMW, Archiwum Muzeum Marynarki Wojennej, A. Potyrała, Wspomnienia dotyczące spraw Marynarki Wojennej, sygn. 13.
• AMW, Akta KMW, sygn. 6/49/11 Dziennik zarządzeń nr 7, sprzęt radiotelegraficzny na okrętach floty.
• CAW, sygn. I.300.1.723, Gabinet ministra Spraw Wojskowych, Sprawy organizacyjne MSWojsk.
• CAW, sygn. I.300.21.42, Akta KMW, Memoriał o zadaniach i pracach DSM, 1.11.1919.
• CAW, sygn. I.300.21.125 Akta Kierownictwa Marynarki Wojennej [dalej KMW],
• Memoriał w sprawie polityki polskiej na Bałtyku. CAW, Akta GISZ, sygn. I.300.24.193, Wytyczne do badania zagadnień specjalnych.
• CAW, Akta GISZ, sygn. 302.4. 1934. Wytyczne do badania zagadnień specjalnych z 5.6.1928 r.
• Walki pomorskiej dywizji Landwehry / Landwehrdivision / o Gdynię i Hel we wrześniu 1939 roku, na podstawie materiałów kapitana dyplomowanego Huberta Rechlina, szefa sztabu tej dywizji.
• Batowski, H., 2001, Między dwiema wojnami 1919-1939. Zarys historii dyplomatycznej, Kraków.
• Będźmirowski, J., 2001, Łączność i obserwacja w Polskiej Marynarce Wojennej 1918- 1989, Gdynia.
• Będźmirowski, J., 2012, Marynarka Wojenna w polskiej polityce zagranicznej w latach 1918-1947, Gdańsk.
• Będźmirowski, J., 2014, Międzynarodowe uwarunkowania bezpieczeństwa morskiego Polski w okresie międzywojennym. Próba usystematyzowania, Rocznik Bezpieczeństwa Międzynarodowego, 8, 2.
• Będźmirowski, J., 2018, Brytyjska polityka zagraniczna i bezpieczeństwa wobec nowych państw nadbałtyckich w latach międzywojennych, Przedsiębiorczość i
• Zarządzanie, Bezpieczeństwo zintegrowane współczesnej Polski, pod red. A. Stępień, P. Stawicki, t. XIX, z. 2, cz. III, Społeczna Akademia Nauk, Łódź-Warszawa.
• Bukar-Wałdowa, M., 1959, Szkoła Morska w Tczewie (1920-1927) i statek szkolny „Lwów” (1920-1929), 40-lecie Polski na morzu, z. 3,
• Chołoniewski, A., 1920, Gdańsk i Pomorze Gdańskie. Uzasadnienie naszych praw do Bałtyku, Kraków.
• Ciałowicz, J., 1970, Polsko-francuski sojusz wojskowy 1921-1939, Warszawa.
• Ciechanowski, J., 2008, Wielka Brytania i Polska. Od Wersalu do Jałty, Pułtusk.
• Ciesielski, Cz., 1985, Polska flota wojenna na Bałtyku w latach 1920-1939 na tle bałtyckich flot wojennych, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Gdańskiego, Rozprawy i Monografie nr 58.
• Ciesielski, Cz. Pater, W., Przybylski, J., 1992, Polska Marynarka Wojenna 1918- 1980, Warszawa.
• Czechowski, J., 2009, Polska i Finlandia. Stosunki dwustronne w latach 1918-1939, Toruń.
• Czeczott, R., 1931,Obrona wybrzeża, Warszawa.
• Dębski, S., 2007, Między Berlinem a Moskwą. Stosunki niemiecko-sowieckie 1939-1941, Warszawa.
• Drzewiecki, A., 2009, Meandry polskiej polityki bałtyckiej, [w:] Półwysep Helski. Historia orężem pisana, pod red. A. Drzewieckiego, M. Kardasa, Gdynia.
• Dyskant, J., 1983, Zbrojenia i konflikty morskie 1918-1939, Gdańsk.
• Feldman, J., 1934, Antagonizm polsko-niemiecki w dziejach, Toruń.
• Garlicki, A., 1978, Przewrót majowy, Warszawa.
• Gozdawa – Gołębiowski, J., 1973, Pierwsza wojna światowa na morzu, Gdańsk.
• Górski, T., 1989, Flota Jagiellonów i Wazów, Gdańsk.
• Grygajtis, K., 2006, Sowiecka strategia geopolityczna w Europie a Polska 1923-1943, Warszawa.
• Graczyk, M., 2007, Admirał Świrski, Gdańsk.
• Karski, J., 1999, Wielkie mocarstwa wobec Polski 1919-1945. Od Wersalu do Jałty, Lublin.
• Kitchen, M., 2009, Historia Europy 1919-1939, Wrocław.
• Koczorowski, E., 1959, Nasze prawo do Bałtyku, Tygodnik Morski, 40.
• Konopczyński, W., 2014, Kwestia Bałtycka, Kraków-Warszawa.
• Krynicki, M., 1954, Nasze morza, Warszawa.
• Krzywiec, B., 1929, Jak należy traktować w Polsce sprawę marynarki wojennej. Studium porównawcze na tle rozbudowy marynarek wojennych innych państw oraz potrzeb obronnych kraju, Wilno.
• Krzywiec, B., 1931, Sprawa obrony morskiej w Polsce w przeszłości i obecnie, Warszawa.
• Krzyżanowski, K., 1976, Wydatki wojskowe Polski w latach 1918-1939, Warszawa.
• Kuźmiński, T., 1963, Polska, Francja, Niemcy 1933-1935. Z dziejów sojuszu polskofrancuskiego, Warszawa.
• Leczyk, M., 1966, Komitet Narodowy Polski a Ententa i Stany Zjednoczono 1917-1919, Warszawa.
• Leczyk, M., 1997, Polska i sąsiedzi. Stosunki wojskowe 1921-1939, Białystok.
• Lewandowski, J., 2001, Estonia, Warszawa.
• Łossowski, P., 1982, Stosunki polsko-estońskie 1918-1939, Gdańsk.
• Łysejko, A., 1990, 70-lecie hydrografii w Polsce, Przegląd Morski, 2.
• Mąka, H., 2008, Sarmaci na morzach. Morskie Milenium Rzeczypospolitej, Warszawa.
• Mickiewicz, P., 2019, Marynarka wojenna jako środek realizacji interesu narodowego, Przegląd Geopolityczny, 28, s. 122-140.
• Mikos, S., 1971, Działalność Komisariatu Generalnego Rzeczypospolitej Polskiej w Wolnym Mieście Gdańsku 1920-1939, Warszawa.
• Nowakowski, J., 1921, Odrodzenie Floty Rzeczypospolitej Polskiej, Flota Polska, Warszawa.
• Ordon, S., 1966, Polska marynarka wojenna w latach 1918-1939. Problemy prawne i ekonomiczne, Gdynia.
• Orlicz-Dreszer G., 1936, W rocznicę dekretu o utworzeniu Sekcji Marynarki, Morze.
• Orzechowski, M., 1970, Problem dostępu do morza w polskiej myśli politycznej 1920- 1945, Komunikat Instytutu Bałtyckiego, 12.
• Pasztor, M., 1999, Polska w oczach francuskich kół rządzących w latach 1924-1939, Warszawa.
• Pobóg-Malinowski, W., 1956, Najnowsza historia Polski 1864-1945, Tom II, cz. 1. Londyn.
• Przybylski, J., 1997, Marynarka wojenna w walce o granice i niepodległość Polski (1918- 1920), Gdynia.
• Pullat, R., 1998, Stosunki polsko-fińskie w okresie międzywojennym, Warszawa.
• Rezmer, W., 2011, Estońska Marynarka Wojenna 1920-2010, [w:] Morze nasze i nie nasze. Zbiór studiów, pod red. P. Kurpiewskiego, T. Stegnera, Gdańsk. Rokiciński, K., 1993, Siły morskie Estonii, Litwy i Łotwy 1919-1940, Okręty Wojenne, 3.
• Rummel, J., 1925, Państwo a morze, Poznań.
• Rzepniewski, A., 1970, Obrona Wybrzeża w 1939 r. na tle rozwoju Marynarki Wojennej Polski i Niemiec, Warszawa.
• Skinder-Suchcitz, T., 1997, Rok 1939. Polsko- brytyjska polityka morska, WarszawaLondyn.
• Skrzypek, A., 1972, Związek Bałtycki. Litwa, Łotwa, Estonia i Finlandia w polityce Polski i ZSRR w latach 1919-1925, Warszawa.
• Stawecki, P., 1981, Polityka wojskowa Polski 1921-1926, Warszawa.
• Strasburger, H., 1939, Dlaczego polska nie może się dać odepchnąć od Bałtyku, Warszawa.
• Śląski, B., 1936, Rys dziejów marynarki wojennej polskiej, Kępno.
• Tym, W., Rzepniewski, A., 1985, Kępa Oksywska 1939, relacje uczestników walk lądowych, Gdańsk.
• Tymiński, J., 2018, Administracja morska w Gdyni w okresie Drugiej Rzeczypospolitej. Organizacja, kadry, działalność, rozprawa doktorska w posiadaniu autora, Słupsk.
• Vaičcenonis, J., 2002, Problemy obrony wybrzeża Bałtyku w ramach planów modernizacji litewskiego wojska (1934-1940), [w:] Polityczne i militarne aspekty bezpieczeństwa w regionie Morza Bałtyckiego. Materiały z konferencji organizowanej w Akademii Marynarki Wojennej w 2001r., red. J. Przybylski i B. Zalewski, Gdynia.
• Wapiński, R., 1997,Historia polskiej myśli politycznej XIX i XX wieku, Gdańsk.
• Wapiński, R., 1999, Mit morza i Pomorza w XX wieku, [w:] Polska Marynarka Wojenna i jej miejsce na bałtyckim teatrze działań wojennych, pod red. J. Przybylskiego i B. Zalewskiego, Gdynia.
• Wieczorkiewicz, P., 2005, Historia polityczna Polski 1935-1945, Warszawa.
• Wilczyński, W., 2018, Odzyskanie niepodległości przez Polskę w perspektywie geopolitycznej. Część II: Bilans okresu zaborów i reakcja mocarstw ościennych, Przegląd Geopolityczny, 26, s. 155-196.
• Wojciechowski, Z., 1998, Puck pierwszym morskim portem wojennym II Rzeczypospolitej, Przegląd Morski, 2.
• Wragg, D., 2011, Wojna brytyjsko-francuska 1940. Zatopić Francuzów!, Warszawa.
• Zalewski, B., 2000, Polska morska myśl wojskowa 1918-1989, Zeszyty Naukowe Akademii Marynarki Wojennej, nr 141A.
• Żarnowski, J. (red.), 1977, Przyjaźnie i antagonizmy. Stosunki Polski z państwami sąsiednimi w latach 1918-1939, Warszawa.