Odkrywanie na nowo dobra wspólnego

• Authors: Małgorzata Słodowa-Hełpa

Title variants

EN

Rediscovery of the Common Good

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

O tytule, zakresie i charakterze artykułu zadecydowały przesłanki wyeksponowane w pierwszej części tekstu, sprawiające, że dobro wspólne jest na nowo odkrywane, stając się obiektem licznych dyskusji oraz polemik na różnych poziomach. Rosnącą rangę oraz wyjątkową aktualność podjętej tematyki obrazują wyzwania stojące nie tylko przed ekonomistami, zarówno na płaszczyźnie teoretycznej, jak i praktycznej. Zostały one przedstawione w postaci pięciu grup zasadniczych pytań uwzględniających także dylematy z nimi związane. W kolejnej części artykułu zaprezentowana została istota dobra wspólnego oraz jego nowe właściwości związane z możliwościami tworzenia cennych zasobów współdzielonej wiedzy i przedmiotów przy wykorzystaniu technologii cyfrowych. W kontekście dość często popełnianych błędów i utożsamiania dobra wspólnego z rzeczami lub innymi zasobami, zasadne wydawało się wyeksponowanie tego, co w sferze praktycznej je konstytuuje, czyli decyzji o wprowadzeniu do praktyki społecznej zarządzania wspólnym zasobem dla wspólnych korzyści, a także trzech elementów składających się na dobro wspólne, tworzących zintegrowaną, współzależną całość: zaso-bów, społeczności oraz zestawu zasad, wartości i norm. Następnie, na tle dziedzictwa E. Ostrom, nakreślone zostały sformułowane przez nią warunki skutecznego działania wspólnot eksploatujących dobro wspólne.

EN

About the title, scope and nature of the article decisive evidence exposed in the first part of the text, that makes the common good is being rediscovered, becoming the subject of numerous discussions and polemics on various levels. The growing importance and exceptional topicality of the subject matter reflect the challenges not only from economists, both the theoretical as well as practical. They were presented in the form of five groups of key questions which also include the dilemmas associated with them. In the next part of this article was presented the essence of the common good and its new features associated with the potential to create valuable shared resource of knowledge and objects using digital technologies. In the context of quite often mistakes and identify the common good of “things" or "resources", it seemed reasonable to expose what constitutes them in the practical field, namely the decision to introduce a common social practice management resource for the common benefit, as well as three elements make up the common good, creating an integrated, interdependent whole: resources, communities and a set of principles, values and norms. Then, on the background of the heritage of E. Ostrom, have been formulated outlined its con-ditions for the effective operation of communities exploiting the common good.

Keywords

PL

rozwój zintegrowany; nauczanie społeczne Kościoła; tragedia wspólnych zasobów; zarządzanie dobrami wspólnymi; bilans dobra wspólnego

EN

integrated development; social teaching of the Church; tragedy of commons; common pool resources governance; common good balance sheet

• Publisher: Uniwersytet Rzeszowski. Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego
• Journal: Nierówności społeczne a wzrost gospodarczy
• Year: 2015
• Issue: 43
• Pages: 7-24

Contributors

author

Małgorzata Słodowa-Hełpa

• Katedra Makroekonomii i Badań nad Rozwojem Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu

References

• Aleksandrowicz P., Pod prąd ekonomii konwencjonalnej, www.obserwatorfinansowy.pl (dostęp: 13.09.2014 r.).
• Allen B., 2013, An Update on “Actual World, Possible Future – A Documentary about Elinor and Vincent Ostrom”, Vol. 19, No. 1, s. 3.
• Allen B., About the Project, http://ostromsthemovie.tumblr.com/about (dostęp: 28.12.2014 r.).
• Arystoteles, 2004, Polityka, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
• Balcerowicz L., 2013, Wstęp do wydania polskiego [w:] E. Ostrom, Dysponowanie wspólnymi zasobami, Wolters Kluwer Polska, Warszawa, s. XI–XXVI.
• Bal-Woźniak T., 2012, Innowacyjność w ujęciu podmiotowym. Uwarunkowania instytucjonalne, PWE, Warszawa.
• Bal-Woźniak T., 2013, O potrzebie wykorzystania nowych form koordynacji współpracy w zarządzaniu innowacyjnością, „Nierówności Społeczne a Wzrost Gospodarczy”, z. 30, red. M.G. Woźniak, Wydawnictwo UR, Rzeszów.
• Barcik A., 2009, Ekonomia a ład moralny, „Sympozjum”, Rok XIII, nr 1 (18): Kościół polski i świat biznesu – wyzwania i zadania społeczne, s. 25–35.
• Benedykt XVI, 2009, Caritas in veritate, Encyklika, Watykan.
• Biejat M., Dobro wspólne a tragedia wspólnego pastwiska wg G. Hardina i teorii działania zbiorowego wg E. Ostrom, http://lokalnepartnerstwa.org.pl (dostęp: 12.12. 2014 r.).
• Bollier D., 2012, Dobro wspólne jako stary/nowy paradygmat rządzenia się, gospodarki i polityki, referat w Commons Strategies Group for American Academy in Berlin, opublikowany przez P2P Foundation na licencji CC-BY-SA, http://p2pfoundation.net/Commons_as_a_New Paradigm _for_Governance,_ Eco-nomics_ and_ Policy, spolszczony i opatrzony przypisami przez http://FreeLab.Org.pl (dostęp: 14.11.2014 r.).
• Bollier D., 2014, The Commons. Dobro wspólne dla każdego, Faktoria.
• Droba, 2014, Krytyka neoliberalizmu w kontekście rozwoju zrównoważonego, „Nierówności Społeczne a Wzrost Gospodarczy”, z. 39: W kierunku zintegrowanego rozwju, red. M.G. Woźniak, Wydawnictwo UR, Rzeszów.
• Erste hochschule in Deutschland erstellt die gemeinwohl-bilanz, Bremen,15. dezember 2014, https://www.ecogood.org (dostęp: 16.12.2014 r.).
• Felber Ch., 2014, Gospodarka dobra wspólnego. Model ekonomii przyszłości, Wydawnictwo Biały Wiatr, Rzeszów.
• Furmankiewicz M., 2013, Współrządzenie czy ukryta dominacja sektora publicznego? Koncepcja governance w praktyce lokalnych grup działania LEADER, „Studia Re-gionalne i Lokalne” nr 1.
• Gadziński M., „Duch demokratycznego kapitalizmu” Michaela Novaka w świetle społecznego nauczania Kościoła, http://www.mojeopinie.pl (dostęp: 20.12.2014 r.).
• Giełżyński W., 2006, Inne światy, inne drogi, Oficyna Wydawnicza „Branta”, Bydgoszcz.
• Gocko J., SDB, 2012, Od sollicitudo rei socialis do caritas in veritate. Solidarność kluczem do kwestii społecznej? „Roczniki Teologii Moralnej”, t. 4(59).
• Grabowska B., 2010, Dobro wspólne w perspektywie liberalnej [w:] Dobro wspólne, red. D. Probucka, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego, Kraków 2010.
• Grzelak J., 2014, Dobro wspólne – dobro własne [w:] Czy konflikt może być dobrem wspólnym?, red. J. Szomburg, M. Skrzypek, Instytut Badań nad Gospodarką Ryn-kową, Gdańsk.
• Grzybek D., 2012, Przeciw tezom o niemożności – Elinor Ostrom o działaniu zbiorowym i zarządzaniu wspólnymi zasobami, „Współczesne Zarządzanie”, nr 1.
• Guzek M., 2011, Makroekonomia i polityka po neoliberalizmie. Eseje i polemiki, Oficyna Wydawnicza Uczelni Łazarskiego, Warszawa.
• Guzek M., 2014, Kapitalizm na krawędzi, Oficyna Wydawnicza Uczelni Łazarskiego, Warszawa.
• Hardt M., Negri A., 2012, Rzecz-pospolita. Poza własność prywatną i dobro publiczne, seria: Linia Radykalna.
• Hofmokl J., 2009, Internet jako nowe dobro wspólne, Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne, Warszawa.
• Jamka B., 2014, Ekonomia dobra wspólnego – budowa nowego paradygmatu, referat, Konferencja naukowa Ekonomia Dobra Wspólnego, Uczelnia Łazarskiego, War-szawa, 25 września.
• Jan Paweł II, 1981, Encyklika Laborem exercens, Castelgandolfo.
• Jan Paweł II, 1996, Sollicitudo rei socialis, nr 38 [w:] Encykliki Ojca Świętego Jana Pawła II, t. 1, Wyd. WAK, Kraków.
• Jan XXIII, 1963, Mater et Magistra, O współczesnych przemianach społecznych w świetle nauki chrześcijańskiej, Wyd. Société d'Éditions Internationales (SEI), Paryż.
• Kapel A., Drugie (nie takie nowe) życie idei dobra wspólnego, www.filantropia.org.pl (dostęp: 26.12.2014 r.).
• Konopelko A., 2011, Demokracja partycypacyjna w samorządzie lokalnym, „Samorząd Terytorialny”, nr 12.
• Łętocha R., 2010, O dobro wspólne. Szkice z katolicyzmu społecznego, Wydawnictwo LIBRON, Kraków.
• Łętocha R., 2012, Benedykt XVI wobec współczesnych wyzwań społeczno-gospodarczych, „Politeja”, nr 1, s. 169–182.
• Michalski M. A., 2013, Na dobre czy na złe? Wspólny kryzys a dobro wspólne, „Annales. Etyka w życiu gospodarczym”, vol. 16, s. 51–62.
• Nawratek K., 2008, Miasto jako idea polityczna, Korporacja Ha!art, Kraków.
• Nawratek K., 2011, Dziury w całym. Wstęp do miejskich rewolucji, Wydawnictwo Krytyka Polityczna, Warszawa.
• Noga A., Bogactwo instytucjonalne gospodarki, Nobel w ekonomii 2009, www.adam-noga.pl
• Novak M., 1998, Wolne osoby i dobro wspólne, przeł. G. Łuczkiewicz, Znak, Kraków.
• Novak M., 2001, Duch demokratycznego kapitalizmu, tłum. T. Stanek, Wyd. W drodze, Poznań.
• Ostolski A., 2014, Powrót dobra wspólnego, http://magazynkontakt.pl (dostęp: 12.11.2014 r.).
• Ostrom E., 1990, Governing the Commons: The Evolution of Institutions for Collective Action, Cambridge University Press, Cambridge, http://dx.doi.org/10.1017/CBO9780511807763.
• Ostrom E., 2013, Dysponowanie wspólnymi zasobami, Wolters Kluwer Polska, Warszawa.
• Ostrom E., Sustainable development and the tragedy of commons, Stockholm white-board seminars: Elinor Ostrom explains how people can use natural resources in a sustainable way based on the diversity that exists in the world Stockholm Resilience Centre TV, https://www.youtube.com/watch?v=ByXM47Ri1Kc
• Ostrom Workshop in Political Theory and Policy Analysis, http://www.indiana.edu/~workshop (dostęp: 21.12.2014 r.).
• Ożóg K., Stanisław ze Skarbimierza – uczony w służbie Królestwa Polskiego, web.archive.org/web/20070203085314/http://www.lokietek.pl/wislica_ozog.html (dostęp: 20.11.2014 r.).
• Paweł VI, 1967, Encyklika Populorum progressio.
• Piechowiak M., 2003, Filozoficzne podstawy rozumienia dobra wspólnego, „Kwartalnik Filozoficzny”, t. XXXI, z. 2.
• Piechowiak M., 2012, Dobro wspólne jako fundament polskiego porządku konstytucyjnego, Studia i Materiały Trybunału Konstytucyjnego, tom XL, Monografie Konsty-tucyjne nr 2, Biuro Trybunału Konstytucyjnego, Warszawa.
• Piechowiak M., 2013, Prawne a pozaprawne pojęcia dobra wspólnego [w:] Dobro wspólne. Teoria i praktyka, red. W. Arndt, ks. F. Longchamps de Bérier, K. Szczuc-ki, Wydawnictwo Sejmowe, Fundacja „Utriusque Iuris”, Warszawa, s. 23–45.
• Rybka R. OP, 1998, Dobro wspólne – relikt przeszłości, „Teofil” nr 2, www.teofil.dominikanie.pl
• Sadowski M., 2010, Godność człowieka i dobro wspólne w papieskim nauczaniu społecznym (1878–2005), Uniwersytet Wrocławski, Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii, Wrocław.
• Słodowa-Hełpa M., 2013, Rozwój zintegrowany. Warunki, wymiary, wyzwania, CeDe-Wu, Warszawa.
• Słodowa-Hełpa M., 2015, Interdyscyplinarna natura paradygmatu rozwoju – uwarunkowania i propozycje usprawnienia dialogu, „Nierówności Społeczne a Wzrost Gospodarczy”, z. 41: Gospodarka Polski 1990–2014. Nadzieje i obawy o perspektywy zintegrowanego rozwoju, red. M.G. Woźniak, Wydawnictwo UR, Rzeszów.
• Stiglitz J.E., 2007, Wizja sprawiedliwej globalizacji. Propozycje usprawnień, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
• Strzelczyk K., 2009, Dobro wspólne jako naczelna zasada Konstytucji RP z dnia 2 kwietnia 1997 r., „Środkowoeuropejskie Studia Polityczne”, nr 1/2.
• Szomburg J., 2012, Wielkie przewartościowanie, „Rzeczpospolita” (dostęp: 16.07.2012 r.).
• Szomburg J., 2013, Wzmocnijmy fundamenty naszego rozwoju [w:] Dobro wspólne – lepsza jakość życia, red. J. Szomburg, Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową, Gdańsk.
• Szomburg J., Zbieranek P., 2013, Czas na dobro wspólne! [w:] Dobro wspólne – lepsza jakość życia, red. J. Szomburg, Wolność i Solidarność nr 51, Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową, Gdańsk.
• Śpiewak P., 1993, Dobro wspólne a liberalizm, „Przegląd Polityczny”, nr 19/20.
• The Wealth of the Commons: A World Beyond Market and State, 2012, red. D. Bollier, S. Helfrich, Levellers Press, www.wealthofthecommons.org, www.amazon.com/ The-Wealth-Commons-Beyond-Market/dp/1937146146.
• Wojtyła K., 1985, Osoba i czyn, wyd. II, Towarzystwo Naukowe KUL, Kraków.
• Woźniak M.G., 2011, Niespójności społeczno-ekonomiczne czasu transformacji, „Nierówności Społeczne a Wzrost Gospodarczy”, z. 21: Transformacja. Modernizacja. Spójność społeczno-ekonomiczna. Synteza, red. M.G. Woźniak, Wydawnictwo UR, Rzeszów.
• Woźniak M.G., 2013, Od gospodarki „ekonów” do zintegrowanego rozwoju, poprzez nową edukację ekonomiczną, referat na IX Kongres Ekonomistów Polskich, www.kongres.pte.pl (dostęp: 20.10.2013 r.).
• Woźniak M.G., 2014, Polska potrzebuje zintegrowanego rozwoju, „Nierówności Społeczne a Wzrost Gospodarczy”, z. 37: Gospodarka Polski 1990–2013. Nadzieje i obawy o perspektywę zintegrowanego rozwoju, red. M.G. Woźniak, Wydawnictwo UR, Rzeszów.
• Wójcik S., 2014, Ubóstwo i bogactwo w Polsce na początku XXI wieku. Ocena neoliberalizmu z punktu widzenia katolickiej nauki społecznej, „Środkowoeuropejskie Studia Polityczne”, nr 1.
• Wuwer A., Zasada dobra wspólnego, www.opoka.org.pl/biblioteka/i/ik/kns7.html (do-stęp: 02.12.2014 r.).
• Yunus M., 2013, Czas na przedsiębiorczość społeczną – solidarność na miarę XXI wieku, http://www.biznes.newseria.pl (dostęp: 26.02.2015 r.).