Kościół bernardynów w Rzeszowie. Mistagogia przestrzeni prowadzącej do wnętrza świątyni

• Authors: Ryba Grażyna

Title variants

EN

The Bernardine church in Rzeszów. Mystagogy of the space leading into the church interior

• Languages of publication: PL EN

Abstracts

PL

W latach 1610–1629 z fundacji Mikołaja Spytka Ligęzy wzniesiono w Rzeszowie na miejscu objawień Matki Boskiej kościół, nad którym opiekę powierzono bernardynom. W związku z jubileuszem 500-lecia owych objawień, przypadającym w 2013 roku, w kościele dokonano szeregu prac renowacyjnych. W kruchcie, która zajmuje dolną kondygnację wieży, na osi na wprost prezbiterium odkryto wejście, zamurowane prawdopodobnie wkrótce po wybudowaniu kościoła, i przebito je ponownie, zgodnie z pierwotnym założeniem. Pomieszczenie kruchty w przyziemiu wieży zajmuje przestrzeń na planie zbliżonym do kwadratu, przykrytą sklepieniem krzyżowym. W każdej ścianie znajduje się otwór wejściowy wypełniający wnękę w grubości muru zamkniętą łukiem odcinkowym. Dwie pary dwuskrzydłowych drzwi z brązu, obustronnie rzeźbionych, prowadzą do wnętrza kruchty z zewnątrz, natomiast kolejne drzwi, również pokryte dekoracją rzeźbiarską, oddzielają to pomieszczenie od nawy. Ich częściowe przeszklenie sprawia, że w kształt pola obrazowego zostaje wpisane całe wnętrze bogatej, manierystyczno-barokowej budowli, tworząc przestrzenny układ scenograficzny, rozwijający się w głąb, aż do tabernakulum i ołtarza głównego w prezbiterium. Z natury rzeczy ruchomy układ skrzydeł pozwala tworzyć zmienne konfiguracje o zróżnicowanym przesłaniu, rozwijającym się w czasie i przestrzeni. Obrazy z historii lokalnego objawienia i postaci miejscowych świętych poprzez przedstawienia i cytaty biblijne stopniowo prowadzą widza do tajemnicy wcielenia. Przestrzeń kruchty, łącząca umiejętnie przekaz ikonograficzny z symboliką i ekspresją formy (m.in. symbolika światła i symbolika materiału) stanowi znaczący element, a zarazem metaforę wtajemniczenia mistagogicznego, dokonującego się podczas przekraczania granicy pomiędzy profanum a sacrum.

EN

In the years 1610–1629, a church founded by Mikołaj Spytko Ligęza was erected in Rzeszow on the site of apparitions of the Virgin Mary, and entrusted to the care of Bernardine monks. In connection with the jubilee of the 500th anniversary of the apparitions in 2013, a series of renovations were conducted in the church; and the porch, which occupies the bottom floor of the tower, built on the axis of the west facade of the building, was rebuilt. Currently, there are two pairs of double bronze doors, carved on both sides, which lead to the interior of the porch. Another door, also covered with sculptural decoration, separates the porch from the nave. Its partial glazing inscribes the entire interior of the rich Mannerist-Baroque building into its image field, creating a spatial stage design arrangement developing into the interior, towards the very tabernacle and the main altar in the chancel. Obviously, the moving wing system allows for creating variable configurations with varying messages, developing in time and space. Images of the history of the local apparition and the figures of the local saints gradually lead the viewer through biblical presentations and quotations to the mystery of the Incarnation. The space of the vestibule, skillfully combining the iconographic message with the symbolism and expression of the form (such as the symbolism of the light and the symbolism of the material), constitutes a significant element and, at the same time, a metaphor of mystagogical initiation, achieved when crossing the border between the profane and the sacred.

Keywords

PL

kościół bernardynów; Rzeszów; mistagogia; przestrzeń; wnętrze świątyni

EN

Bernardine church; Rzeszów; mystagogy; space; church interior

• Publisher: Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie
• Journal: Folia Historica Cracoviensia
• Year: 2016
• Volume: 22
• Pages: 399-418

Dates

published

2016-12-31

Contributors

author

Ryba Grażyna

• Uniwersytet Rzeszowski

References

• Broszkowski K. OP, Jedność parafii a celebracja Eucharystii w małych wspólnotach w parafii w świetle najnowszych dokumentów Kościoła, „Wrocławski Przegląd Teologiczny” 21 (2013) 2, s. 145–146.
• Bussagli M., Aniołowie: pochodzenie, historia, ikonografia istot niebieskich, tłum. A. Gogut, Warszawa 2011.
• Bystroń J., Polscy święci i błogosławieni wyniesieni na ołtarze przez Jana Pawła II, Pelplin 2004.
• Danielou J., Marrou H. I., Historia Kościoła od czasów najdawniejszych do roku 600, [w:] Historia Kościoła, t. 1, red. L. J. Rogier, tłum. M. Tarnowska, Warszawa 1986, s. 68–72.
• Duchet-Suchaut G., Pastoureau M., La Bible et les saints. Guide iconographique, Paris 1990.
• Filarska B., Początki architektury chrześcijańskiej, Lublin 1983.
• Fischinger A., Krakowski P., Kościół Bernardynów w Rzeszowie – mauzoleum Ligęzów, [w:] Studia renesansowe, t. 3, red. M. Walicki, Wrocław 1963, s. 150–202.
• Jagiela B., Gosztyła B., Restauracja ołtarza głównego w kościele OO. Bernardynów w Rzeszowie, „Wiadomości Konserwatorskie” 40 (2014), s. 7–13.
• Hennig W., Kościół oo. Bernardynów, [w:] Encyklopedia Rzeszowa, red. J. Draus i in., Rzeszów 2004, s. 246–249.
• Knapiński R., Titulus ecclesiae. Ikonografia wezwań współczesnych kościołów katedralnych w Polsce, Warszawa 1999.
• Majewski K., Z badań nad sztuką Rzeszowa, [w:] Dzieje Rzeszowa, t. 1, red. F. Kiryk, Rzeszów 1994, s. 411–413, 458–468, 487–508.
• Mąkosa P., Terminologiczne podstawy katechezy mistagogicznej, „Roczniki Pastoralno-Katechetyczne” 4 (2012) 59, s. 181–190.
• Kościoły, klasztory i parafie dawnego Rzeszowa. materiały z konferencji naukowej zorganizowanej dla uczczenia Wielkiego Jubileuszu Chrześcijaństwa, 15–16 XI 2000 r., red. M. Jarosińska, Rzeszów 2001.
• Kramiszewska A., Prawdziwie jest to dom Boga i brama do nieba! Opowieść etiologiczna miejsc świętych w zwierciadle sztuki, Lublin 2012.
• Ryba G., Katedra rzeszowska 1977–2002. Historia, sztuka, twórcy, idee, Kraków 2007.
• Samek J., Porta angusta i nagrobki portalowe w Polsce (zapomniana symbolika wejścia w sztuce), „Folia Historiae Artium” (1980) 16, s. 141–159.
• Tokarski W. P. OFM, Kurowska E., Bazylika Ojców Bernardynów w Rzeszowie. Przewodnik, Rzeszów 2009.
• Wyczawski E., Krótka historia Zakonu Braci Mniejszych, [w:] Klasztory bernardyńskie w Polsce, Kraków 1985, s. 619–631.
• Ziółkowski Z., Michał Archanioł w Piśmie Świętym i życiu Kościoła, Częstochowa 2011.
• Zaleski W. SDB, Święci na każdy dzień, Warszawa 1989.

Identifiers

ISSN

0867-8294

DOI

10.15633/fhc.2087

URI

http://czasopisma.upjp2.edu.pl/foliahistoricacracoviensia/article/view/2087