Kategorie istotne w przygotowaniu się osób w średniej dorosłości do zmian związanych z wiekiem w perspektywie geragogiki – szkic teoretyczny

• Authors: Leszczyńska-Rejchert Anna

Title variants

EN

Categories important in the preparation of people in middle adulthood for age-related changes in the perspective of geragogy – theoretical sketch

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Przygotowanie do zmian związanych z wiekiem, określane też jako przygotowanie do starości, stanowi obecnie bardzo ważny obszar zainteresowań różnych nauk. Prym w tym zakresie wiedzie gerontologia (a w niej zwłaszcza geragogika) oraz polityka społeczna (przede wszystkim polityka senioralna). Zainteresowanie to wynika z intensywnego tempa starzenia się współczesnych społeczeństw i konieczności pilnego podjęcia stosownych działań m.in. w obszarze ochrony zdrowia oraz pomocy społecznej. Przygotowanie do starości ma walory jednostkowe i społeczne. Niestety, większość osób dorosłych nie podejmuje działań z tego zakresu. Celem artykułu jest wskazanie sposobów przygotowania się osób w średniej dorosłości do zmian związanych z wiekiem, które zostały omówione w kontekście kategorii istotnych z perspektywy geragogiki jako nauki. Jednocześnie w analizach wykorzystano założenia holistycznego modelu zdrowia w aspekcie jednostkowym. W związku z tym ustalono, że w przygotowaniu się osób w fazie średniej dorosłości do zmian związanych z wiekiem podstawę stanowić powinny trzy kategorie, a mianowicie: zdrowie, edukacja oraz troska o siebie. Podjęcie działań wpisujących się w wyodrębnione kategorie ułatwi niewątpliwie utrzymanie lub osiągnięcie samodzielności i sprawstwa, które są niezwykle istotne w życiu osób dorosłych, bez względu na fazę dorosłości, w jakiej się one znajdują.

Keywords

PL

geragogika; polityka senioralna; średnia dorosłość; przygotowanie do zmian związanych z wiekiem; przygotowanie do starości; wychowanie do starości

• Publisher: Wydawnictwo Naukowe Akademii WSB
• Journal: EXLIBRIS Biblioteka Gerontologii Społecznej
• Year: 2024
• Issue: 2(27) /2024 Exlibis. Biblioteka Gerontologii Społecznej
• Pages: 103-120

Dates

published

2025-01-31

Contributors

author

Leszczyńska-Rejchert Anna

• Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie

References

• Baltes, P. B., Smith, J. (2003). New frontiers in the future of aging: from successful aging of the young old to the dilemmas of the fourth age. Gerontology, 49, 123–145.
• Chabior, A. (2000). Rola aktywności kulturalno-oświatowej w adaptacji do starości. Instytut Technologii Eksploatacji. Ośrodek Kształcenia i Doskonalenia Kadr.
• Chopra, D. (1995). Życie bez starości. Młode ciało. Ponadczasowy umysł. Wydawnictwo Książka i Wiedza.
• Dubas, E. (2005). Geragogika – dyscyplina pedagogiczna o edukacji w starości i do starości. W: A. Fabiś (red.), Seniorzy w rodzinie, instytucji i społeczeństwie. Wybrane zagadnienia współczesnej gerontologii (ss. 143–155). Wydawnictwo Wyższej Szkoły Zarządzania i Marketingu.
• Dubas, E. (2008). Estetyzacja starości w kontekście pomyślnego starzenia się. W: J. T. Kowaleski i P. Szukalski (red.), Pomyślne starzenie się w perspektywie nauk społecznych i humanistycznych (ss. 111–124). Zakład Demografii i Gerontologii Społecznej UŁ.
• Dubas, E. (2013). Starość znana i nieznana – wybrane refleksje nad współczesną starością. Rocznik Andragogiczny, 20, 135–152.
• Dubas, E. (2024). Humanistyczny obraz starości. Przesłanki dla gerontologii humanistycznej. Refleksje nad starością, tom 3. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
• Frechman, E., Dietrich, M. S., Buck, H. G., Rhoten, B. A., & Maxwell, C. A. (2022). PLAN. Preparing and Living for Aging Now; A descriptive study investigating older adults’ readiness to plan for aging and frailty. Geriatric Nursing, 47, 164–170.
• Hajek, A., Lehnert, T., Wegener, A., Riedel-Heller, S. G., & König, H. H. (2018). Do individuals in old age prepare for the risk of long-term care? Results of a population-based survey in Germany. International Journal of Environmental Research and Public Health, 15(10), 2189.
• Halicki, J. (2010). Obrazy starości rysowane przeżyciami seniorów. Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku.
• Hill, R. D. (2009). Pozytywne starzenie się. Młodzi duchem w jesieni życia. MT Biznes Sp. z.o.o.
• Kamiński, A. (1971). Wychowanie do starości. Zdrowie Psychiczne, 1–2, 93–102.
• Kamiński, A. (1975). Pedagogika w służbie gerontologii społecznej. Człowiek w Pracy i w Osiedlu, 4, 9–26.
• Kamiński, A. (1978). Studia i szkice pedagogiczne. Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Kamiński, A. (1982). Funkcje pedagogiki społecznej. Praca socjalna i kulturalna. Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Kamiński, A. (1986). Pedagogika w służbie starości. W: Encyklopedia Seniora (ss. 115–117). Wiedza Powszechna.
• Komatsu, H., Yagasaki, K., Kida, H., Eguchi, Y., & Niimura, H. (2018). Preparing for a paradigm shift in aging populations: listen to the oldest old. International Journal of Qualitative Studies on Health and Well-being, 13(1), 1511768.
• Konieczna-Woźniak, R. (2013). Uczenie się jako strategia pozytywnego starzenia się. Rocznik Andragogiczny, 185–200.
• Kuchcińska, M. (2004). Edukacja do i w starości w kontekście kamieni milowych na drodze życia seniorów. W: M. Kuchcińska (red.), Zdrowie człowieka i jego edukacja gerontologiczna (ss. 145–159). Wydawnictwo Akademii Bydgoskiej im. K. Wielkiego.
• Leszczyńska-Rejchert, A. (2010). Człowiek starszy i jego wspomaganie – w stronę pedagogiki starości. Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie.
• Leszczyńska-Rejchert, A. (2019). Wbrew stereotypom – pomyślna starość „wyjątkowych" seniorów. Studium z pedagogiki społecznej. Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko- Mazurskiego w Olsztynie.
• Leszczyńska-Rejchert, A. (2021). Wyzwania i zadania geragogiki. Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie.
• Levinson, D. J. (1986). A concepion of adult development. American Psychologist, 41, 3–13.
• Lipman, F. (2016). Wiek to nie wyrok. 10 sekretów długowieczności. Wydawnictwo Vital.
• Neville, S., Napier, S., Adams, J., Shannon, K., & Wright-St Clair, V. (2021). Older people’s views about ageing well in a rural community. Ageing & Society, 41(11), 2540–2557.
• Park, J., Fung, H. H., Rothermund, K., & Hess, T. M. (2020). The impact of perceived control and future-self views on preparing for the old age: Moderating influences of age, culture, and context. The Journals of Gerontology: Series B, 75(5), e18-e28.
• Sadler E., Biggs S. (2006). Exploring the links between spirituality and „successful aging”. Journal of Social Work Practice, 20, 267–280.
• Semków, J. (2010). Poczucie bezpieczeństwa ludzi starych jako warunek konieczny ich dobrej kondycji psychofizycznej. W: M. Halicki, J. Halicki, K. Czykier (red.), Zagrożenia w starości i na jej przedpolu (ss. 121–130). Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku.
• Skowrońska, D. (2009). Edukacja i samorealizacja w procesie przygotowania do starości i wizji starości osób w wieku średnim – sprawozdanie z badań. Chowanna, 2, 63–75.
• Solhi, M., Pirouzeh, R., & Zanjari, N. (2022). Middle-aged preparation for healthy aging: A qualitative study. BMC Public Health, 22(1), 274.
• Straś-Romanowska, M. (2000). Paradoksy rozwoju człowieka w drugiej połowie życia a psychoprofilaktyka starości. W: B. Kaja (red.), Wspomaganie rozwoju. Psychostymulacja i psychokorekcja. Tom 2 (ss. 44–55). Wydawnictwo Uczelniane WSP.
• Sto sposobów na dobrą jakość życia seniora. Na Temat, czerwiec 2005, 2.
• Sulik, M. (2023). Kategorie pedagogiczne w perspektywie gerontologiczno-biograficznej (refleksje z badań). Edukacja Dorosłych, 89(2), 43–65.
• Szarota, Z. (2004). Gerontologia społeczna i oświatowa. Zarys problematyki. Wydawnictwo Naukowe Akademii Pedagogicznej.
• Szarota, Z. (2010). Starzenie się i starość w wymiarze instytucjonalnego wsparcia na przykładzie Krakowa. Wydawnictwo Uniwersytetu Pedagogicznego.
• Szarota, Z. (2015). Uczenie się starości. Edukacja Dorosłych, 72(1), 23–35.
• Szatur-Jaworska, B. (2006). Faza starości w cyklu życia człowieka – ogólna charakterystyka. W: B. Szatur-Jaworska, P. Błędowski, M. Dzięgielewska, Podstawy gerontologii społecznej (ss. 35–61). Oficyna Wydawnicza Aspra-JR.
• Szukalski, P. (2009). Podsumowanie. Wnioski i rekomendacje. W: P. Szukalski (red.), Przygotowanie do starości. Polacy wobec starzenia się (ss. 231–236). Fundacja Instytut Spraw Publicznych.
• Uchwała nr 161 Rady Ministrów z dnia 26 października 2018 r. w sprawie przyjęcia dokumentu „Polityka społeczna wobec osób starszych 2030. Bezpieczeństwo – Uczestnictwo – Solidarność” (MP, 2018, poz. 1169).
• Uchwała nr 238 Rady Ministrów z dnia 24 grudnia 2013 r. w sprawie przyjęcia dokumentu „Założenia Długofalowej Polityki Senioralnej w Polsce na lata 2014–2020” (M.P. 2014, poz. 118).
• Uzar K. (2011). Wychowanie w perspektywie starości. Personalistyczne podstawy geragogiki. Wydawnictwo KUL.
• Woynarowska, B., Kowalewska, A., & Izdebski, Z. (2021). Biomedyczne podstawy rozwoju i edukacji. Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Zych, A. A. (2011). Profilaktyka gerontologiczna a normalne i optymalne starzenie się. Wspólne Tematy, 1, 15–25.
• Netografia
• WHO, Active ageing: a policy framework, Geneva 2002, http://whqlibdoc.who.int/hq/2002/, [dostęp: 30.10.2024]

Identifiers

DOI

10.57655/EXLIBRIS_2_2024_6