Kobiety w powstaniu styczniowym w świetle historiograi powstańczej 1863‒1918

• Authors: Wojciech Dutka

Title variants

EN

Women in the historiography of the January Uprising in 1863

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

W artykule dokonano analizy dyskusji w polskiej historiogra i powstańczej w latach 1864‒1918 nt. zaangażowania polskich kobiet w powstanie styczniowe. Większość uczestników dyskursu dostrzegała, że kobiety wpływały na formowanie ideologii patriotycznej w okresie przedpowstaniowym. Prezentowano je w stereotypowy sposób jako „Matki Polki”. Przykładem wyidealizowanej postaci jest Anna Henryka Pustowójtówna, córka carskiego generała, wychowana w polskim duchu przez matkę, a w czasie powstania (w marcu 1863 r.) adiutantka Mariana Langiewicza. Nieliczne krytyczne głosy pochodzą w przeważającej mierze ze środowiska ugodowego, bliskiego lojalizmowi.

EN

The text is a research proposal of the question how Polish historiography saw the problem of involvement of the Polish women in 1863 national uprising against Russia. The analysis is basically founded on the strong popular direction in the Polish historiography of that particular time. Most of the historians who participated in the discourse were not professional and that is why their opinions seemed to present the point of view of the ordinary people. The paper is analyzing the historiography in the context of popular mythology: Polish women were sacricing their own life and happiness for the love of the partitioned fatherland. Indeed, after analyzing the popular discourse most of the authors were looking at the problem in a mythological way (Stella-Sawicki, Bogusławska, Gawroński-Rawita), only few of them, from the loyalist option, like Przyborowski or Koźmian were very critical to the question of participation of women in the uprising. They agreed that women were very enthusiastic in the time of preparation of uprising, but their involvement only strengthened the negative consequences of it.

Keywords

PL

historia kobiet; historiografia polska; powstanie styczniowe 1863

EN

historiography of 19th century; history of Polish women; Polish 19th century independent movements

• Publisher: Gdańskie Seminarium Duchowne, Kuria Metropolitalna Gdańska
• Journal: Studia Gdańskie
• Year: 2012
• Issue: 31
• Pages: 265-276

Contributors

author

Wojciech Dutka

• Bielsko-Biała

References

• Bogusławska M., Pamiątka powstania 1863 roku na pięćdziesiątą jego rocznicę, Kraków 1913.
• Chołodecki-Białynia J., Księga pamiątkowa w czterdziestoletnią rocznicę powstania 1863‒1864, Lwów 1904.
• Giller A., Historia Powstania Narodu Polskiego 1861‒1864, Paryż 1867, t. 1.
• Koszczyc W., Zygmunt Sierakowski, naczelny wódz Żmudzi w roku 1863 roku, b.d.m.w.
• Koźmian S., Rzecz o roku 1863, Kraków 1894, t. 1‒3.
• Przyborowski W., Dzieje 1863 roku, Kraków 1891‒1896, t. 1‒5.
• Przyborowski W., Historya dwóch lat: 1861‒1862, Kraków 1889, t. 2.
• Stella-Sawicki J., Ludzie i wypadki z 1861‒1865. Obrazki z powstania 1863 roku, Kraków 1889.
• Stella-Sawicki J., Obrazki z powstania 1861‒1865, Lwów 1894, t. 1.
• Tokarz. W., Kraków w początkach powstania styczniowego i wyprawa na Miechów, Kraków 1914, t. 2.
• Wiercieński H., Polki 1863, Lublin 1916.
• Wrotnowski A., Porozbiorowe aspiracje narodu polskiego, Kraków 1898.
• Barańska A., Wpływ powstań na ewolucję społeczną ról polskich kobiet, w: Polskie powstania narodowe na tle przemian europejskich w XIX wieku, red. A. Barańska, W. Matwiejczyk, J. Ziółek, Lublin 2001.
• Barańska A., Kobiety w powstaniu listopadowym 1830‒1831, Lublin 1998.
• Bruchnalska M., Ciche bohaterki. Udział kobiet w powstaniu styczniowym, Miejsce Piastowe 1933, t. 1‒2.
• Caban W., Kobiety i powstanie styczniowe, w: Kobiety i świat polityki. Polska na tle porównawczym w XIX i początkach XX wieku, red. A. Żarnowska, A. Szwarc, Warszawa 1994.
• Górnicka-Boratyńska B., Stańmy się sobą. Cztery projekty emancypacji (1863‒1939), Izabelin 2001.
• Ho> J., Wzory obyczajowe dla kobiet w świetle kodeksów obyczajowych XIX i początków XX wieku, w: Kobieta i edukacja na ziemiach polskich w XIX i XX wieku, red. A. Żarnowska, A. Szwarc, Warszawa 1992, t. 2, cz. 1.
• Hoszowska M., Siła tradycji, presja życia. Kobiety w dawnych podręcznikach dziejów Polski (1795‒1918), Rzeszów 2005.
• Hoszowska M., Między przeszłością a współczesnością. Bohaterki dziejów Polski w podręcznikach XIX stulecia, w: Historia, Pamięć, Tożsamość. Postaci upamiętniane przez współczesnych mieszkańców Europy, red. M. Kujawska, B. Jewsiewicki, Poznań 2006.
• Kieniewicz S., Domańska-Nogajczyk M., Jan Stella-Sawicki (1831‒1911), w: Polski słownik biograficzny, red. A. Romanowski, Warszawa 2004, t. 43, z. 1.
• Kobieta i małżeństwo. Społeczno-kulturowe aspekty seksualności. Wiek XIX i XX, red. A. Żarnowska, A. Szwarc, Warszawa 2004.
• Kobieta i rewolucja obyczajowa. Społeczno-kulturowe aspekty seksualności. Wiek XIX i XX, red. A. Żarnowska, A. Szwarc, Warszawa 2006.
• Krawczyk B., Udział kobiet w powstaniu styczniowym, w: Tradycja powstania styczniowego w Ojcowie 1863‒2003, red. J. Partyka, Ojców 2003.
• Kusak A., O historii kobiet, w: Humanistyka i płeć, red. E. Pakszys, D. Sobczyńska, Poznań 1997.
• Lewicki K., Józef Chołodecki-Białynia, Polski słownik biograficzny, red W. Konopczyński, Kraków 1937, t. 3.
• Michalska-Bracha L., Powstanie styczniowe w zbiorowej pamięci społeczeństwa polskiego w okresie zaborów, Kielce 2001.
• Michalska-Bracha L., Syberyjskie doświadczenia Polek w świetle materiałów Marii Bruchnalskiej – zarys problematyki, w: Polacy w nauce, gospodarce i administracji na Syberii w XIX i na początku XX wieku, red. A. Kuczyński, Wrocław 2007.
• Prus A., „Cicha bohaterka”. Dzieło miłosierdzia i patriotyzmu Róży Dąbrowskiej, w: Powstanie styczniowe 1863‒1864. Walka i uczestnicy. Represje i wygnanie. Historiografia i tradycja, red. W. Caban, W. Śliwowska, Kielce 2005.
• Rawita-Gawroński F., Monografie z powstania styczniowego, Warszawa 1928.
• Wiejtko W., Udział kobiet w powstaniu 1863 roku w Wilnie i na Litwie, „Słowo”, z dn. 23 stycznia 1933 r.
• Złotorzycka M., O kobietach żołnierzach w powstaniu styczniowym, Warszawa 1972.