Rosja i Słowiańszczyzna w oglądzie Wacława Aleksandra Maciejowskiego (do połowy lat 40. XIX w.)

• Authors: Koprowski Piotr

Title variants

EN

Russia and Slavs in the View of Wacław Aleksander Maciejowski (until the 1840s)

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Wacław Aleksander Maciejowski (1792–1883) to ważna postać XIX-wiecz-nego polskiego i europejskiego życia naukowego oraz intelektualnego. Był on historykiem prawa, przedstawicielem szkoły historycznej w prawoznawstwie, założonej przez uczonych niemieckich Karla Friedricha Eichhorna i Friedricha Carla von Savigny’ego. Preferował badanie historii ustroju i prawa oraz ściśle z nią związaną historię kultury. Pozostawił po sobie również około 240 prac i artykułów z zakresu słowianoznawstwa. Tezy i opinie zawarte w slawistycznych pracach Maciejowskiego zdobyły znaczny rozgłos w świecie słowiańskim. W niniejszym artykule przybliżono poglądy uczonego na temat dawnej Rosji i Słowiańszczyzny, zawarte przezeń w najważniejszych dziełach powstałych w okresie do połowy lat 40. XIX wieku. Maciejowski żywił określoną sympatię do Rosji i podziw dla jej dokonań. Warto jednak podkreślić, że podobny stosunek widać u uczonego do Sło-wiańszczyzny w ogóle. Opowiadał się on za współpracą między narodami słowiańskimi. Realizację idei kulturalnej „wzajemności słowiańskiej” dostrzegał w bezpośrednich kontak-tach między Słowianami – przedstawicielami nauki i kultury. Sam miał rozległe kontakty naukowo-towarzyskie z uczonymi, z ludźmi pióra. W Rosji do grona jego intelektualnych dyskutantów i zarazem przyjaciół należeli m.in. Michaił Pogodin, Piotr Kiriejewski, Stie-pan Szewyriow. O ile w rzeczonym okresie Maciejowski jako rusofilizujący słowianofil był narażony na krytykę ze strony Polaków, o tyle w Rosji bardzo pozytywnie oceniano jego dzieła, predyspozycje naukowe oraz fakt, że jak podkreślił Szewyriow – „pracuje z samozaparciem i służy szlachetnej sprawie słowiańskiej”. Duża popularność polskiego uczonego w państwie rosyjskim wynikała z wymowy jego dzieł i nie chodzi tutaj tylko o takie ich fragmenty, które można było wyzyskać do celów doraźnych. Wskazywano przede wszystkim na bardziej uniwersalne walory prac Maciejowskiego: na akcentowanie pierwiastka ogólnosłowiańskiego (Historia prawodawstw słowiańskich) i na fakt zary-sowania prymatu żywiołu rosyjskiego w świecie słowiańskim (głównie w Pamiętnikach o dziejach, piśmiennictwie i prawodawstwie Słowian).

EN

Wacław Aleksander Maciejowski (1792–1883) was an important figure in nineteenth-century Polish and European scientific and intellectual life. He was a legal historian and representative of the historical school of jurisprudence founded by German scholars Karl Friedrich Eichhorn and Friedrich Carl von Savigny. He preferred the study of the legal history system and closely related cultural history and completed about 240 works and articles in the field of Slavic studies. The theses and opinions contained in Maciejowski’s Slavic works evoked a significant reaction in the Slavic world. This article introduces the scholar’s views on old Russia and Slavs contained in his most important works created in the mid-1840s. Maciejowski had a certain sympathy for Russia and admiration for its achievements. It is worth emphasizing, however, that a similar attitude can be seen in the scholar’s approach to Slavs in general. He was in favour of cooperation between the Slavic peoples. He noticed the implementation of the cultural idea of “Slavic reciprocity” in direct contacts between the Slavs – representatives of science and culture. He had extensive scientific and social contacts with scholars and writers. In Russia, his intellectual debaters and friends included Michaił Pogodin, Piotr Kiriejewski and Stiepan Shevryriov. In this period, Maciejowski, as a Russophilizing Slavophile, came under criticism from Poles, although in Russia his works, scientific predispositions and the fact that, as Shevryriov emphasized, “he works with self-denial and serves a noble Slavic cause” were very positively assessed. The great popularity of this Polish scholar in Russia resulted from the publication of his complete works and not merely fragments that could be used for short-term purposes. Above all, the more universal values of Maciejowski’s works were noted: the accent on the Slavic element (History of Slavic Legislation) and the fact that the primacy of the Russian element in the Slavic world was emphasized (mainly in Memoirs of History, Literature and Legislation of the Slavs).

Keywords

EN

Russia; Slavic; Poland; Slavs; Slavophile

• Publisher: Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie
• Journal: Acta Polono-Ruthenica
• Year: 2020
• Volume: Tom 4 Nr XXV
• Pages: 71-86

Dates

published

2020-12-30

Contributors

author

Koprowski Piotr

• Uniwersytet Gdański, Polska

References

• Bardach Juliusz. 1963. Historia praw słowiańskich. Przedmiot i metody badawcze. „Kwartalnik Historyczny” R. 70, nr 2: 256–285.
• Bardach Juliusz. 1971. Wacław Aleksander Maciejowski i jego współcześni.Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk: Ossolineum.
• Borowski Stanisław. 1959. Maciejowskiana. Materiały do biografii Wacława Aleksandra Maciejowskiego. Wrocław: Wydawnictwo Wrocławskiego Towarzystwa Naukowego.
• Golec Józef, Bojda Stefania. 1995. Słownik biograficzny ziemi cieszyńskiej. T. 2. Cieszyn: nakł. autorów.
• Janowski Jan Nepomucen. 1950. Notatki autobiograficzne 1803–1853.Wrocław: Wydawnictwo Zakładu Narodowego im. Ossolińskich.
• Klarnerówna Zofia. 1926. Słowianofilstwo w literaturze polskiej lat 1800 do 1848. Warszawa: Kasa im. J. Mianowskiego Instytutu Popierania Nauki.
• Kucharska Eugenia. 1962. Listy Wacława Aleksandra Maciejowskiego do Izmaiła Srezniewskiego.„Slavia Orientalis” nr 4: 476–489.
• Kucharska Eugenia. 1978. Michaiła Pogodina zainteresowania polskie. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Kucharzewski Jan. 1914. Epoka paskiewiczowska. Losy oświaty. Warszawa–Kraków: Wydawnictwo Inne.
• Kurczak Justyna. 2000. Historiozofia nadziei. Romantyczne słowianofilstwo polskie. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
• Maciejowski Wacław Aleksander. 1832–1835. Historia prawodawstw słowiańskich. Wyd. 1. T. 1–4. Warszawa–Lipsk: Księgarnia Brzeziny i Hinrichsa, Księgarnia Sennewalda i Hinrichsa.
• Maciejowski Wacław Aleksander. 1839. Pamiętniki o dziejach, piśmiennictwie i prawodawstwie Słowian.T. 1–2. Petersburg–Lipsk: W księgarniach Eggersa i Hinrichsa.
• Maciejowski Wacław Aleksander. 1842. Polska aż do pierwszej połowy XVII wieku pod względem obyczajów i zwyczajów w czterech częściach opisana. T. 1–4. Warszawa–Petersburg: W księgarniach Eggersa i Sennewalda.
• Maciejowski Wacław Aleksander. 1844a. Kilka wspomnień z przejażdżki odbytej do St. Petersburga w roku 1842. „Orędownik Naukowy” nr 26: 201–207
• Maciejowski Wacław Aleksander. 1844b. Kilka wspomnień pobytu mego w Moskwie w 1842 roku. „Orędownik Naukowy” nr 28: 221–222.
• Maternicki Jerzy. 1972. Wacław Aleksander Maciejowski i współcześni mu historycy warszawscy.„Przegląd Humanistyczny” nr 5: 153–169.
• Maternicki Jerzy. 1979. Kultura historyczna dawna i współczesna. Studia i szkice. Warszawa: PWN.
• Nowak Andrzej. 1994. Między carem a rewolucją. Studium politycznej wyobraźni i postaw Wielkiej Emigracji wobec Rosji 1831–1849. Warszawa: Warszawska Oficyna Wydawnicza „Gryf”, Instytut Historii PAN.
• Walicki Andrzej. 1991. Aleksander Hercen. Kwestia polska i geneza pewnych stereotypów. Warszawa: Instytut Studiów Politycznych Polskiej Akademii Nauk.
• Walicki Ryszard. 1967. Wacław Maciejowski i Zorian Dołęga-Chodakowski. Studium z dziejów słowianofilstwa polskiego. „Archiwum Historii Filozofii i Myśli Społecznej” t. 13: 271–301.
• Wierzbicki Andrzej. 2014. Poczet historyków polskich. Historiografia polska doby podzaborowej. Poznań: Nauka i Innowacje.
• Wilkońska Paulina. 1959. Moje wspomnienia o życiu towarzyskim w Warszawie. Warszawa: PIW.
• Zieliński Andrzej. 1969. Naród i narodowość w polskiej literaturze i publicystyce lat 1815–1830. Wrocław–Warszawa–Kraków: Wydawnictwo Zakładu Narodowego im. Ossolińskich.