Działalność Państwowego Grona Konserwatorów Zabytków Prehistorycznych (1920–1928) na terenie województwa Działalność Państwowego Grona Konserwatorów Zabytków Prehistorycznych (1920–1928) na terenie województwa kieleckiego

• Authors: Ryszewska Katarzyna

Title variants

EN

Activities of the State Group of Prehistoric Monuments Conservators (1920–1928) in the Kielce Voivodeship

• Languages of publication: PL

Abstracts

EN

The times of the Second Polish Republic were a particularly important period in the development of Polish archeology, because after Poland regained independence, the first state institution was established to organize the protection of archaeological monuments throughout the country. It was the State Group of Prehistoric Monuments Conservators functioning in the years 1920–1928. Their activities in the Kielce voivodeship brought particularly interesting results. Conservators and delegates of the State Group of Prehistoric Monuments Conservators did a lot in the field of inventory and protection of archaeological monuments in the Kielce region, undertaking surface and excavation rescue research, as well as popularizing archeology among the inhabitants of the region. The result of their activities was the registration, discovery, and exploration of many archaeological sites, including such valuable ones as a complex of multicultural sites in Złota near Sandomierz and in Książnice Wielkie, and a unique complex of striped flint mines in Krzemionki near Ostrowiec. The sites discovered at that time in the Kielce voivodeship are still the subject of interest and research to Polish archaeologists.

Keywords

PL

historia archeologii; ochrona zabytków archeologicznych; II Rzeczypospolita Polska; województwo kieleckie

EN

history of archaeology; protection of archaeological heritage; the Second Republic of Poland; Kielce Voivodeship

• Publisher: Instytut Historii Nauki Polskiej Akademii Nauk
• Journal: Kwartalnik Historii Nauki i Techniki
• Year: 2020
• Volume: 65
• Issue: 1
• Pages: 47–68

Contributors

author

Ryszewska Katarzyna

• Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach

References

• Archiwum Muzeum Archeologicznego w Krakowie: Katalog stanowisk: Teczka Książnice Wielkie: Notatnik Józefa Żurowskiego; Pismo do W. Szan. Pana Władysława Waszkiewicza z dn. 17 X 1922 r.; Pismo do Ks. Dziekana Józefa Latera z dn. 17 X 1922 r.; Katalog stanowisk: Teczka Złota: G. Leńczyk, Dziennik prac badawczych 1927. Brulion Złota, pow. Sandomierz; Spuścizna Józefa Żurowskiego: Wykopalisko z Jakuszowic Małych na tle zabytków krajów ościennych [maszynopis]; Spuścizna Tadeusza Reymana: Przebieg życia [maszynopis].
• Zbiory cyfrowe Państwowego Muzeum Archeologicznego w Warszawie: Spuścizna Stefana Krukowskiego: Korespondencja, Maszynopis – kopia pisma Państwowego Grona Konserwatorów Zabytków Przedhistorycznych (nr 191/21) do Józefa Pietraszewskiego z informacją o mianowaniu go Delegatem PGKZP na terenie województwa kieleckiego. Warszawa 21 XII 1921 r., sygn. PL PMA 1-1-2-12-8; Korespondencja, Rękopis – brudnopis pisma Stefana Krukowskiego do Kierownika PGK streszczającego naukowe powody utworzenia rezerwatu w Krzemionkach (wersja druga), sygn. PL PMA 1-1-2-43-11; Korespondencja, Rękopis – brudnopis pisma Stefana Krukowskiego do Sekretarza Zarządu Sejmiku Powiatowego w Puławach z prośbą o wystawienie zaświadczenia o wygłoszeniu przez Krukowskiego odczytu „Co to jest archeologia przedhistoryczna i czego nas uczy?” w dniu 25 października 1025 r. w Puławach. Góra Puławska 15 XI [19]25 r. (nr pisma 36/25), sygn. PL PMA 1-1-2-12-28; Korespondencja, Rękopis pisma Stefana Krukowskiego do Prezydjum Państwowego Grona Konserwatorów Zabytków Przedhistorycznych, do Konferencyj Konserwatorów Okręgowych Zabytków Przedhistorycznych oraz do Wydziału Nauki Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego z odmową przeprowadzenia badań terenowych obiektów protohistorycznych (nr pisma KZPO Kiel. N 5/23), sygn. PL PMA 1-1-2-12-21; Prace naukowe, Rękopis – notatki Stefana Krukowskiego o różnych stanowiskach (Zbrza Wielka, Domaniewice, Złota, Działoszyn, okolice Ojcowa, Polany) oraz o znaleziskach zwierząt plejstoceńskich, sygn. PL PMA 1-1-1-62-45; Prace naukowe, Rękopis pracy prof. Stefana Krukowskiego pt.: „O stanowisku paleolitycznym w Górze Puławskiej”, sygn. PL PMA 1-1-1-1-17.
• Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 6 marca 1928 r. o opiece nad zabytkami, „Dziennik Ustaw RP” z 14 III 1928 r., nr 29, poz. 265.
• Instrukcja Ministra Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego z dnia 2 czerwca 1930 r. wydana w porozumieniu z Ministrem Spraw Wewnętrznych o prawach i obowiązkach konserwatorów, jako fachowych organów wojewódzkich władz administracji ogólnej, „Monitor Polski” z 9 VII 1930 r., nr 156, poz. 239.
• Abramowicz A., Historia archeologii polskiej. XIX i XX wiek, Warszawa-Łódź 1991.
• Balcer B., Stanowisko Pieczyska (Zbrza Wielka) w Zawichoście-Podgórzu, pow. Sandomierz w świetle pierwszych wykopalisk, „Wiadomości Archeologiczne” t. 32, 1967, s. 290–375.
• Bąbel J.T., Cmentarzyska społeczności kultury mierzanowickiej na Wyżynie Sandomierskiej. Część I. Obrządek pogrzebowy, Rzeszów 2013.
• Blombergowa M.M., Opieka nad zabytkami archeologicznymi w Polsce do roku 1928, [w:] Tadeusz Roman Żurowski i konserwatorstwo archeologiczne w Polsce XX wieku, red. J. Wysocki, Z. Kobyliński, Warszawa 1999, s. 115–131.
• Budziszewski J., Stan badań nad występowaniem i pradziejową eksploatacją krzemieni czekoladowych, [w:] Krzemień czekoladowy w pradziejach, red. W. Borkowski, J. Libera, B. Sałacińska, S. Sałaciński, Warszawa-Lublin 2008, s. 33–104.
• Burchard B., Ekier A., Osada kultury czasz lejowatych w Książnicach Wielkich, pow. Kazimierza Wielka, [w:] Studia i Materiały do badań nad neolitem Małopolski, red. S. Nosek, Wrocław 1964, s. 191–285
• Czarnowski S.J., Siedziba paleolityczna na Górze Puławskiej na lewym brzegu Wisły, Warszawa-Kraków 1911.
• Drewko M., Protokół VII Konferencji Konserwatorów Okręgowych Zabytków Prehistorycznych odbytej dn. 18 i 19 grudnia 1924 r. w Warszawie, „Wiadomości Archeologiczne” t. 10, 1929, s. 190–199.
• Jakimowicz R., Sprawozdanie z działalności państwowego konserwatora zabytków prehistorycznych okręgu warszawskiego za lata 1924–1926, „Wiadomości Archeologiczne” t. 10, 1929, s. 271–280.
• Jakimowicz R., Sprawozdanie z działalności Państwowego Muzeum Archeologicznego za 1927 rok, „Wiadomości Archeologiczne” t. 13, 1935, s. 213–232.
• Jakimowicz R., Sprawozdanie z działalności Państwowego Muzeum Archeologicznego za 1928 rok, „Wiadomości Archeologiczne” t. 13, 1935, s. 238–239.
• Jakimowicz R., Ś. p. Józef Żurowski, „Wiadomości Numizmatyczno-Archeologiczne” t. 17, 1935, s. 137–142.
• Jakimowiczowa Z., Groby zwierzęce w Złotej pod Sandomierzem, „Z Otchłani Wieków” t. 2, 1927, z. 3, s. 33–37.
• Janusz B., Sprawozdanie z działalności Państwowego Konserwatora Zabytków Przedhistorycznych na Okręg Lwowski, „Wiadomości Archeologiczne” t. 10, 1929, s. 255–270.
• Jaskanis J., Wspomnienie o Zygmuncie Szmicie (1895–1929) – asystencie Państwowego Muzeum Archeologicznego w Warszawie, „Światowit” t. 42, 1999, s. 88–91.
• Jura Ojcowska w pradziejach i początkach państwa polskiego, red. J. Lech, J. Partyka, Ojców 2006.
• Karczewski M., Państwowe Grono Konserwatorów Zabytków Archeologicznych i Państwowe Muzeum Archeologiczne i ich rola w ochronie zabytków archeologicznych, „Seminare” t. 36, 2015, nr 4, s. 183–197.
• Kołodziej B., Pochówki zwierzęce w neolicie na terenie ziem polskich, „Materiały i Sprawozdania Rzeszowskiego Ośrodka Archeologicznego” t. 32, 2011, s. 80–86.
• Kostrzewski J., Wspomnienie o doc. Józefie Żurowskim, „Z Otchłani Wieków” t. 27, 1961, s. 34–36.
• Kozłowski S.K., Muzeum, [w:] Stefan Krukowski i jego przygoda z PMA, red. S.K. Kozłowski, Warszawa-Łódź 2014, s. 19–57.
• Kozłowski S.K., Stefan Krukowski. Narodziny giganta, Warszawa 2007.
• Krukowski S., Kronika konserwatora zabytków przedhistorycznych za rok 1924, „Wiadomości Archeologiczne” t. 10, 1929, z. 3–4, s. 238–254.
• Krukowski S., Krzemionki Opatowskie, Warszawa 1939.
• Krukowski S., Paleolit, w: J. Kostrzewski, S. Krukowski, R. Jakimowicz, Prehistoria ziem polskich. Encyklopedia Polska, t. 4, cz. 1, Kraków 1939–1948, s. 1–117.
• Krukowski S., Pierwsza charakterystyka stanowiska kopalnianego Krzemionki na podstawie jego pozostałości naziemnych, „Wiadomości Archeologiczne” t. 11, 1932, s. 53–56.
• Krukowski S., Sprawozdanie z działalności Państwowego Urzędu Konserwatorskiego na Okręg Kielecki w r. 1922, „Wiadomości Archeologiczne” t. 8, 1923, z. 1, s. 64–83.
• Krukowski S., Sprawozdanie z działalności Państwowego Urzędu Konserwatorskiego na Okręg Warszawski-Południowy, „Wiadomości Archeologiczne” t. 6, 1921, s. 156–166.
• Krukowski S., Samsonowicz J., Stanowisko górnosolutrejskie z końca następowania ostatniego zlodowacenia w Polsce, „Sprawozdania Państwowego Instytutu Geologicznego” t. 1, 1922, z. 4–6, s. 405–444.
• Krzak Z., Cmentarzysko na Gajowiźnie pod względem archeologicznym, w: Cmentarzysko kultury amfor kulistych w Złotej Sandomierskiej, red. J. Kowalczyk, Wrocław 1977, s. 12–63.
• Lech J., Stefan Krukowski i początki badań nad pradziejowym górnictwem krzemienia w Polsce (1919–1939), [w:] Profesor Stefan Krukowski (1890-1982). Działalność archeologiczna i jej znaczenie dla nauki polskiej, red. J. Lech, J. Partyka, Ojców 1992, s. 129–161.
• Machnik J., Groby kultury ceramiki sznurowej w Książnicach Wielkich, pow. Kazimierza Wielka, w: Studia i Materiały do badań nad neolitem Małopolski, red. S. Nosek, Wrocław 1964, s. 339–341.
• Nosek S., Zarys historii badań archeologicznych w Małopolsce, Wrocław 1967.
• Nowak A., Materiały krzemienne z oryniackiego stanowiska w Górze Puławskiej, „Acta Universitatis Nicolai Copernici” t. 34, 2015, s. 84–104.
• Organizacja ochrony zabytków przedhistorycznych w Polsce, „Wiadomości Archeologiczne” t. 5, 1920, z. 1–2, s. 77.
• Patkowski A., Towarzystwo Krajoznawcze (1906–1931) na terenie województwa kieleckiego, [w:] Pamiętnik Świętokrzyski 1930, red. A. Patkowski, Kielce 1931, s. 383–395.
• Podkowińska Z., Pierwsza charakterystyka stanowiska eneolitycznego na polu Grodzisko I we wsi Złota, pow. Sandomierz, „Wiadomości Archeologiczne” t. 19, 1953, z. 1, s. 1–53.
• Podkowińska Z., Zbiór wykopalisk Muzeum Ziemi Sandomierskiej Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego w Sandomierzu, „Wiadomości Archeologiczne” t. 8, 1923, z. 1, s. 28–48.
• Projekt rozporządzenia ministra w sprawie utworzenia Państwowego Grona Konserwatorów Zabytków Prehistorycznych, „Wiadomości Archeologiczne” t. 5, 1920, z. 1–2, s. 78–81.
• Radwan M., Przedhistoryczne kopalnie krzemienia w pow. opatowskim, „Ziemia” t. 11, 1926, nr 5, s. 69–72.
• Ryszewska K., Badania archeologiczne Zdzisława Lenartowicza w międzyrzeczu Wisły i Pilicy na przełomie XIX i XX wieku, „Kwartalnik Historii Nauki i Techniki” t. 62, 2017, nr 1, s. 29–47.
• Ryszewska K., Historia badań archeologicznych na obszarze międzyrzecza Wisły i Pilicy w XIX i na początku wieku, Kielce 2013.
• Sałacińska B., Zakościelna A., Pierwsze groby kultur ceramik wstęgowych w Polsce. Groby kultury lubelsko-wołyńskiej ze stanowiska Złota Grodzisko I i Grodzisko I, „Wiadomości Archeologiczne” t. 59, 2007, s. 77–114.
• Samsonowicz J., O złożach krzemieni w utworach jurajskich północno-wschodniego zbocza Gór Świętokrzyskich, „Wiadomości Archeologiczne” t. 8, z. 1–2, 1923, s. 17–24.
• Schild R., Lokalizacja prahistorycznych punktów eksploatacji krzemienia czekoladowego na NE obrzeżeniu Gór Świętokrzyskich, „Folia Quaternaria” 1971, nr 39, s. 1–60.
• Stolpiak B., Rozwój prahistorii polskiej w okresie 20-lecia międzywojennego. Część I: 1918–1928, Poznań 1984.
• Sprawozdanie z działalności Prezydjum Państwowego Grona Konserwatorów Zabytków Prehistorycznych w r. 1920, „Wiadomości Archeologiczne” t. 5, 1920, z. 3-4, s. 222–227.
• Sprawozdanie z działalności Kierownictwa Państwowego Grona Konserwatorów Zabytków Przedhistorycznych za rok 1924, „Wiadomości Archeologiczne” t. 10, 1929, s. 184–188.
• Sprawozdanie z Działalności Kierownictwa Państwowego Grona Konserwatorów Zabytków Przedhistorycznych za rok 1925, „Wiadomości Archeologiczne” t. 10, 1929, s. 200–203.
• Sprawozdanie z działalności Kierownictwa Państwowego Grona Konserwatorów Zabytków Przedhistorycznych za rok 1926, „Wiadomości Archeologiczne” t. 10, 1929, s. 205–212.
• Sprawozdanie z działalności Państwowego Grona Konserwatorów Zabytków Przedhistorycznych w r. 1921, „Wiadomości Archeologiczne” t. 6, 1921, s. 142–144.
• Sprawozdanie z II konferencji konserwatorów okręgowych odbytej w Poznaniu w dniu 11–13 marca 1922 r., „Wiadomości Archeologiczne” t. 7, 1922, s. 155–157.
• Sprawozdanie z III Konferencji konserwatorów okręgowych, odbytej w Warszawie w dn. 24 i 25 czerwca 1922 r., „Wiadomości Archeologiczne” t. 7, 1922, s. 158–160.
• Tymczasowe Okręgi Konserwatorskie, „Wiadomości Archeologiczne” t. 5, 1920, z. 1–2, s. 83.
• Tymczasowy skład Państwowego Grona Konserwatorów Zabytków Przedhistorycznych, „Wiadomości Archeologiczne” t. 5, 1920, z. 1–2, s. 82.
• Wrońska J., Początki działalności naukowej prof. Stefana Krukowskiego, [w:] Prof. Stefan Krukowski (1890–1982): Działalność archeologiczna i jej znaczenie dla nauki polskiej, red. J. Partyka, J. Lech, Ojców 1992, s. 41–57.
• Wysocki J., Konserwatorstwo archeologiczne w Polsce w latach 1920-1940, [w:] Tadeusz Roman Żurowski i konserwatorstwo archeologiczne w Polsce XX wieku, red. J. Wysocki, Z. Kobyliński, Warszawa 1999, s 133–145.
• Zabłocki, J., Żurowski J., Znalezienie zapasów Lithospermum w dwu stanowiskach kultury małopolskiej, „Materiały Prehistoryczne” t. 1, 1934, s. 1–27.
• Załuska K., Historia Muzeum w Sandomierzu, „Rocznik Muzeum Świętokrzyskiego” t. 5, 1968, s. 9–28.
• Żurowski J., Nowe odkrycia w Sandomierskiem, „Z Otchłani Wieków” t. 4, 1929, z. 2, s. 36–38.
• Żurowski J., Ogólne wyniki badań archeologicznych w Złotej, pow. Sandomierz, w latach 1926–1930, „Sprawozdania z Czynności i Posiedzeń Polskiej Akademii Umiejętności” t. 39, 1934, nr 5, s. 31–34.
• Żurowski J., Pierwsze groby kultur ceramik wstęgowych w Polsce, „Sprawozdania z Czynności i Posiedzeń Polskiej Akademii Umiejętności” t. 35, 1930, nr 6, s. 25–31.
• Żurowski J., Pierwsze groby kultur ceramik wstęgowych w Polsce II, „Sprawozdania z Czynności i Posiedzeń Polskiej Akademii Umiejętności” t. 37, 1932, nr 9, s. 30–40.
• Żurowski J., Pierwsze ślady kultury pucharów dzwonowatych w Polsce, „Wiadomości Archeologiczne” t. 11, 1929, s. 117–124.
• Żurowski, Problem kultury ceramiki promienistej, „Wiadomości Archeologiczne” t. 12, 1932, s. 139–167.
• Żurowski J., Rzut oka na badania archeologiczne w sandomierskiem lat ostatnich, w: Sandomierskie, red. W.S. Laskowski, Sandomierz 1933, s. 5–10.
• Żurowski J., Sprawozdanie z działalności Konserwatora Zabytków Przedhistorycznych Okręgu Zachodniomałopolskiego i Śląskiego za lata 1927 i 1928, „Wiadomości Archeologiczne” t. 13, 1935, s. 284–294.
• Żurowski J., Sprawozdanie z działalności Państwowego Urzędu Konserwatorskiego na Okręg Krakowski „Wiadomości Archeologiczne” t. 6, 1921, s. 169–180.
• Żurowski J., Sprawozdanie z działalności Państwowego Urzędu Konserwatorskiego na Okręg Zachodniomałopolski za R. 1922, „Wiadomości Archeologiczne” t. 8, 1923, z. 1, s. 84–99.
• Żurowski J., Sprawozdanie z działalności Państwowego Urzędu Konserwatorskiego Okręgu Zachodniomałopolskiego i Śląskiego za lata 1924–1926, „Wiadomości Archeologiczne” t. 10, 1929, s. 215–229.
• Żurowski J., Sprawozdanie z działalności Państwowego Urzędu Konserwatorskiego Okręgu Zachodniomałopolskiego za rok 1923, „Wiadomości Archeologiczne” t. 9, 1925, z. 3–4, s. 331–341.
• Żurowski J., Wiślanie-Krakowianie doby wczesnohistorycznej w świetle wykopalisk archeologicznych lat ostatnich, „Sprawozdania z Czynności i Posiedzeń Polskiej Akademii Umiejętności” t. 31, 1925, nr 10, s. 13–16.
• Żurowski J., Z badań archeologicznych w Złotej koło Sandomierza w latach 1927 i 1928, „Z Otchłani Wieków” t. 4, 1929, z. 1, s. 1–6.

Identifiers

DOI

10.4467/0023589XKHNT.20.003.11619