Od dzieci z nieprawego łoża do dzieci nieślubnych. Z dziejów polskiej terminologii prawnej

• Authors: Woźniak Ewa

Title variants

EN

From unlawful bed to extramarital. From the history of Polish legal vocabulary

• Languages of publication: PL

Abstracts

EN

The paper presents the various names given in Polish legal terminology to children born outside of marriage, from the oldest times to the interwar period. The process of stabilization of indices of this concept was a relatively long one. In mediaeval legal texts, we find multiple variants, most of which mirror Latin terms, e.g. nieprawego łoża ‘of unlawful bed’, nieczystego łoża ‘of impure bed’, niecnie narodzony ‘dishonourably born’, niedobrze urodzon ‘ill-born’, and also the neologism wyleganiec. Synonymous terms survive into the Middle Polish stage (16th – mid-18th c.), the most frequent ones being złego łoża ‘of bad bed’, niedobrego łoża ‘of wrong bed’, niepoczciwego łoża dzieci ‘children of indecent bed’. In the 19th century, two terms compete: dzieci nieprawego łoża ‘children of unlawful bed’ and, introduced in the translation of the Napoleonic Code, dzieci naturalne ‘natural children’; by the end of the 19th century, dzieci nieślubne ‘unmarried children’ become more widespread. A characteristic feature of the analysed terms is the presence of an evaluating element, which mirrorrs the contemporary legal status in which extramarital children were treated as a worse category and discriminated against. Finally, the paper draws attention to the differences between the civil and the canonic law, with regard to their choice of terms for ‘love children’.

Keywords

EN

history of the Polish language (15th–20th c.); legal vocabulary (15th–20th c.); extramarital children; canonic law

• Publisher: Księgarnia Akademicka
• Journal: LingVaria : Półrocznik Wydziału Polonistyki UJ poświęcony zagadnieniom języka i językoznawstwa
• Year: 2017
• Issue: 23
• Pages: 151-164

Contributors

author

Woźniak Ewa

References

• GroPorz: B. Groicki, Porządek Sądów y spraw Mieyskich Prawa Maydeburskiego na wielu mieyscach poprawiony, wyd. C, Kraków 1562 [i.e. ca 1582], [on-line:] dbc.wroc.pl/dlibra/ publication?id=15517.
• KCKP: Kodeks cywilny Królestwa Polskiego, „Dziennik Praw” 1826, t. 10, nr 41.
• KN1: Kodex Napoleona […] przekładania Xawiera Michała Bohusza […] z przyłączeniem słowniczka wyrazów pewnych polskich odpowiadających francuzkim […], Warszawa [on-line:] mbc.cyfrowemazowsze.pl/dlibra/results?action=SearchAction&skipSear ch=true&mdirids=&server%3Atype=both&tempQueryType=-3&encode=false&isExpandable=on&isRemote=off&roleId=-3&queryType=-3&dirids=1&rootid=&query=kodeks+Napoleona++Ksi%C4%99stwu+Warszawskiemu+Artyku%C5%82em&localQueryTye=-3&remoteQueryType=-2mbc.
• KN2: Kodex Napoleona z przypisami, Warszawa 1808, [on-line:] ebuw.uw.edu.pl/dlibra/doccontent?id=4541.
• KN3: Kodex Napoleona. Code Napoléon. Codex Napoleonis, Warszawa 1813, [on-line:] pbc.biaman.pl/dlibra/doccontent?id=23691.
• KraPK: A.S. Krasiński, Prawo kanoniczne krótko zebrane, Wilno 1861, [on-line:] polona.pl/tem/1172819/2/.
• MB: T. Szczurowski, Missya Bialska. Prawo kanoniczne, Supraśl 1792.
• NKPKoM: T. Gromnicki, Nowy Kodeks Prawa Kanonicznego o Małżeństwie w zestawieniu z prawem dotychczasowem, „Polonia Sacra” 1918, nr 2, s. 1–95, [on-line:] rcin.org.pl/dlibra/publication?id=31205&from=&dirids=1&tab=1&lp=7&QI=.
• OPC: T. Ostrowski, Prawo cywilne narodu polskiego […], t. I, wyd. 2, Warszawa 1797, [on-line:] http://bc.radom.pl/dlibra/doccontent?id=10339.
• OrtMac: Ortyle Maciejowskiego, [on-line:] ijp-pan.krakow.pl/images/publikacje_elektroniczne/korpus_tekstow_staropolskich/OrtMac.pdf (dostęp: 30 XI 2016).
• PMK: J. Pelczar, Prawo małżeńskie katolickie z uwzględnieniem prawa cywilnego obowiązującego w Austryi, Prusach i w Królestwie polskiem, wyd. 2, Kraków 1885. Rodzina: S. Gołąb, Rodzina. Projekt działu polskiego kodeksu cywilnego o stosunkach prawnych rodziców i dzieci, Warszawa 1934.
• SArct: A. Krasnowolski, W. Niedźwiedzki (oprac.), M. Arcta słownik staropolski, Warszawa 1920, [on-line:] bc.wbp.lublin.pl/dlibra/docmetadata?id=3296.
• SEBań: A. Bańkowski, Etymologiczny słownik języka polskiego, t. I, Warszawa 2000.
• SEBr: A. Brückner, Słownik etymologiczny języka polskiego, Kraków 1927.
• SJPD: W. Doroszewski (red.), Słownik języka polskiego, t. I–XI, Warszawa 1958–1969, [on--line:] doroszewski.pwn.pl.
• SJPPWN: Słownik języka polskiego PWN, [on-line:] sjp.pwn.pl (dostęp: 28 XI 2016).
• SL: S.B. Linde, Słownik języka polskiego, t. I–VI, Warszawa 1807–1814, [on-line:] kpbc.umk.pl/publication/8173.
• SPJS: B. Sieradzka-Baziur (red.), Słownik pojęciowy języka staropolskiego, [on-line:] spjs.ijp-pan.krakow.pl (dostęp: 27 XI 2016).
• SPXVI: Słownik polszczyzny XVI w., t. I–IV, red. komitet redakcyjny, t. V–XVII, red.
• M.R. Mayenowa, t. XVIII–XXXIV, red. F. Pepłowski, t. XXXV–XXXVI, red. K. Mrowcewicz, P. Potoniec, Wrocław – Warszawa – Kraków 1966–2010, [on-line:] kpbc.umk.pl/dlibra/publication?id=17781&from=&dirids=1&tab=1&lp=3&QI=.
• SStp: S. Urbańczyk (red.), Słownik staropolski, t. I–XI, Kraków 1953–2002, [on-line:] rcin.org.pl/dlibra/docmetadata?id=19834&dirds=1&tab=3.
• Sul: Kodeks Świętosławów, [on-line:] ijp-pan.krakow.pl/images/publikacje_elektroniczne/korpus_tekstow_staropolskich/Sul.pdf (dostęp: 28 XI 2016).
• SW: J. Karłowicz, A. Kryński, W. Niedźwiedzki (red.), Słownik języka polskiego, Warszawa1900–1927.
• SWil: A. Zdanowicz (i in.), Słownik języka polskiego, t. I–II, Wilno 1861, [on-line:] eswil.ijp-pan.krakow.pl.
• SzczIus: P. Szczerbic, Ius municipale, to jest prawo miejskie majdeburskie, nowo z łacińskiego i z niemieckiego na polski język z pilnością przełożone, oprac. G.M. Kowalski, Lwów 1581 [reprint Kraków 2011].
• SzczSax: P. Szczerbic, Speculum Saxonum albo prawo saskie i majdeburskie porządkiem obiecadła z łacińskich i niemieckich egzemplarzow zebrane […], Lwów 1581, [on-line:] dbc.wroc.pl/dlibra/doccontent?id=9309.
• TKoM: J. Fijałek, Tekst kanonów o małżeństwie w nowym kodeksie prawa kanonicznegow przekładzie polskim, „Polonia Sacra” 1918, nr 2, s. 96–145, [on-line:] rcin.org.pl/dlibra/publication?id=31205&from=&dirids=1&tab=1&lp=7&QI=.
• WSJP: P. Żmigrodzki (red.), Wielki słownik języka polskiego PAN, [on-line:] wsjp.pl (dostęp: 24 XI 2016).
• Bily I., Carls W., Gönczi K., 2011, Sächsisch-Magdeburgisches Recht in Polen. Untersuchungen zur Geschichte des Rechts und seiner Sprache, „Ius saxonico-maideburgense in Oriente”, 2, Berlin, [on-line:] play.google.com/store/books/details?id=9W9VZlJRHXkC&rdid=book-9W9VZlJRHXkC&rdot=1&source=gbs_vpt_read&pcampaignid=books_booksearch_viewport (dostęp: 24 XI 2016).
• Jaglarz J., 1934, Projekt prawa małżeńskiego, Poznań.
• Kałwa P., 1935, Skutki adopcji cywilnej w kościelnem prawie małżeńskim, Lublin.
• Stawiarski I., 1811, Inwentarz kodexu cywilnego francuskiego, czyli Kodexu Napoleona, Warszawa.
• Walczak B., 1992, Siedemnastowieczny styl niski (na przykładzie „Liber chamorum” Waleriana Nekandy Trepki), [w:] H. Wiśniewska, Cz. Kosyl (red.), Odmiany polszczyzny XVII w., Lublin, s. 181–189.
• Woźniak E., Zarębski R., 2016a, Kodeks Napoleona w dziejach języka urzędowego w Polsce – rekonesans badawczy, „Język Polski” XCVI, s. 45–58.
• Woźniak E., Zarębski R., 2016b, Kontynuacja vs innowacja? Drogi rozwoju polskiej terminologii prawnej po wprowadzeniu Kodeksu Napoleona, „Prace Filologiczne” LXIX, s. 535–547.
• Wróblewski B., 1948, Język prawny i prawniczy, „PAU. Prace Komisji Prawniczej”, nr 3, Kraków.
• Zajda A., 2001, Studia z historii polskiego słownictwa prawniczego i frazeologii, Kraków.

Identifiers

DOI

10.12797/LV.12.2017.23.10