Karl Kolbenheyer (1841–1901) – nauczyciel, przyrodnik, turysta

• Authors: Alexandrowicz Stefan Witold

Title variants

EN

Karl Kolbenheyer (1841–1901) – teacher, naturalist, tourist

• Languages of publication: PL EN

Abstracts

PL

Karl Kolbenheyer urodził się 28 V 1841 r. w Bielsku. Po ukończeniu gimnazjum w Cieszynie podjął studia z języków klasycznych (łaciny i greki) na uniwersytetach w Wiedniu i w Jenie, a następnie pracował jako profesor gimnazjalny w Lewoczy, Cieszynie i Bielsku. Prowadził badania botaniczne, pomiary wysokości bezwzględnej oraz obserwacje meteorologiczne w Beskidzie Zachodnim i w Tatrach, a wyniki swoich prac publikował w wydawnictwach niemieckich, austriackich, polskich i węgierskich. Stwierdził on występowanie gatunków roślin nieznanych przedtem w rejonie Cieszyna i Bielska. Wykonane przez niego pomiary wysokości charakterystycznych punktów krajobrazu (ponad 500), były wykorzystywane do celów kartograficznych. Od roku 1866 był członkiem Komisji Fizjograficznej Towarzystwa Naukowego Krakowskiego, później Akademii Umiejętności w Krakowie, która wspierała finansowo jego działalność terenową. Był jednym z założycieli niemieckiej organizacji turystycznej Beskidenverein i kierował jej oddziałem w Bielsku. Opracował dwa przewodniki turystyczne: przewodnik po Tatrach – Die hohe Tatra, wydany dziesięciokrotnie oraz przewodnik po Beskidach – Führer durch die Beskiden…, wydany dwukrotnie. Przyczyniły się one do znacznego upowszechnienia turystyki. Zmarł 1 II 1901 r. i został pochowany na Starym Cmentarzu Ewangelickim w Bielsku.

EN

Karl Kolbenheyer was born on May 28, 1841 in Bielsko. After attending a lower secondary school in Cieszyn, he began studies in classical languages (Greek and Latin) at universities in Vienna and Jena, then he worked as a teacher in lower secondary schools in Lewocza, Cieszyn, and Bielsko. The research he undertook included botanical studies, measurements of absolute elevation, and meteorological observations in the Western Beskids as well as in the Tatra Mountains. The results of the studies were printed in German, Austrian, Polish, and Hungarian publications. He found species of plants not known earlier to exist in the area of Cieszyn and Bielsko. The measurements of elevations he made of characteristic points of landscape (more than 500) were used for cartographic purposes. From 1866 on, he was a member of Physiographic Commission of Kraków Scientific Society, and later of the Academy of Arts and Sciences, which financially supported his field work. Karl Kolbenheyer was one of the founders of the Beskidenverein – a German tourist organisation – and managed its branch in Bielsko. He prepared two tourist guides: the guide to Tatra Mountains – Die hohe Tatra (ten editions), and to the Beskids – Führer durch die Beskiden… (two editions). These guides contributed to the remarkable propagation of tourism. Karl Kolbenheyer died on February 1, 1901, and was buried at the Old Evangelical Cemetery in Bielsko.

Keywords

PL

nauczyciel; topograf; Tatry; Beskid Zachodni; przewodniki turystyczne; XIX wiek

EN

teacher; topographer; Tatra Mountains; West Beskids; tourist guides; 19th century

• Publisher: Polska Akademia Umiejętności
• Journal: Studia Historiae Scientiarum
• Year: 2017
• Volume: 16
• Pages: 201–238

Dates

published

2017-12-18

Contributors

author

Alexandrowicz Stefan Witold

• Polska Akademia Umiejętności

References

• Alexandrowicz, Stefan W. 2008: Sekcja Geologiczna Komisji Fizjograficznej TNK i AU – działalność o osiągnięcia. Studia i materiały do dziejów Polskiej Akademii Umiejętności V, ss. 63–145.
• Alexandrowicz, Stefan W. 2014: Stanisław Zaręczny (1848–1909) geolog – wybitny znawca Ziemi Krakowskiej. Polska Akademia Umiejętności. Komisja Historii Nauki – Monografie 21, ss. 131.
• Alexandrowicz, Zofia 1976: Wodospady Białej i Czarnej Wisełki. Ochrona Przyrody 41, ss. 323–354.
• Anominus 1902: Karl Kolbenheyer † 1841–1901. Jahrbuch des Ungarischen Karpathen-Vereines XXIX, ss. 185–186.
• Badura, Janusz 2010: Z lamusa historii i taternictwa – Karl Kolbenheyer (1841–1901). Polskie Towarzystwo Tatrzańskie, Oddział w Bielsku-Białej, Biuletyn Informacyjny 1(59), ss. 6–8.
• Barabasz, Stanisław 1937: Władysław Hr. Zamoyski i spór o Morskie Oko. Ziemia 27 (7–8), ss. 158–170.
• Gąstoł, Józef 1978: Beskidenverein a turystyka polska (Cz. I) – Beskidenverein i jego organizacja. Wierchy 46, ss. 155–166.
• Kenig, Piotr 2010: Kolbenheyerowie. Relacje – Interpretacje. Kwartalnik Regionalnego Ośrodka Kultury w Bielsku-Białej 1 (17), ss. 21–25.
• Klimaniec, Łukasz 2014: Bielszczanie ratują Stary Cmentarz Ewangelicki w Bielsku. Dziennik Zachodni 21 III 2014 r. Dostęp online: http://www.dziennikzachodni.pl/artykul/3373031,bielszczanie-ratuja-stary-cmentarz-ewangelicki-w-bielsku,id,t.html.
• Kolbenheyer, Karl 1862: Vorarbeiten zu einer Flora von Teschen und Bielitz. Verhandlungen der Zoologisch-Botanischen Geselschaft in Wien 12, ss. 185–220.
• Kolbenheyer, Karl 1868: Wzniesienia nad powierzchnią morza miejsc położonych w okolicy Białej i Żywca (pomierzone przez prof. Karola Kolbenheyera z Lewoczy w r. 1866 i 1867, a obliczone i zestawione przez prof. Kuczyńskiego). Sprawozdanie Komisyi Fizyograficznej c.k. Towarzystwa naukowego krakowskiego II, ss. 173–175.
• Kolbenheyer, Karl 1869: Pomiary wykonane w okolicy Białej i Żywca w roku 18867 i 1869 oraz w lutym 1869. Sprawozdanie Komisyi Fizyograficznej c.k. Towarzystwa naukowego krakowskiego III, ss. 25–28.
• Kolbenheyer, Karl 1872: Dodatek do flory okolic Białej i Żywca. Sprawozdanie Komisyi Fizyograficznej c.k. Towarzystwa naukowego krakowskiego VI, ss. 15–26.
• Kolbenheyer, Karl 1874a: Wycieczka w Tatry w sierpniu 1872 roku. Sprawozdanie Komisyi Fizyograficznej VIII, ss. 274–290.
• Kolbenheyer, Karl 1874b: Wycieczka w Tatry w sierpniu 1873 roku. Sprawozdanie Komisyi Fizyograficznej, VIII: 291–303.
• Kolbenheyer, Karl 1875a: Pomiary barometryczne w okolicach miasta Biały. Sprawozdanie Komisyi Fizyograficznej IX, ss. 87–88.
• Kolbenheyer, Karl 1875b: Pomiary w Tatrach w sierpniu 1873 i 1874. Sprawozdanie Komisyi Fizyograficznej IX, ss. 185–211.
• Kolbenheyer, Karl 1875c: Zakopane und seine Umgebungen (Zakopane es könycke). Jahrbuch des Ungarischen Karpathen-Vereines II, ss. 291–265.
• Kolbenheyer, Karl 1876a: Pomiary barometryczne w Tatrach wykonane w lipcu i w sierpniu 1875 r., Sprawozdanie Komisyi Fizyograficznej X, ss. 67–80.
• Kolbenheyer, Karl 1876b: Die Hohe Tatra. Teschen: Karl Prohaska, ss. 123.
• Kolbenheyer, Karl 1877: Correspondenz. Oesterreichische botanische Zeitschrift, Jahrgang XXVII, s. 180.
• Kolbenheyer, Karl 1880: Über Quellen- und Seen-Temperaturen in der Hohen Tatra. Jahrbuch des Ungarischen Karpathen-Vereines VII, ss. 110–133.
• Kolbenheyer, Karl 1882: Pomiary barometryczne w Tatrach wykonane w latach 1876–1880. Sprawozdanie Komisyi Fizyograficznej XVI, ss. 79–99.
• Kolbenheyer, Karl 1884: Pomiary wysokości w Tatrach wykonane w r. 1881 i 1882. Sprawozdanie Komisyi Fizyograficznej XVIII, ss. 61–88.
• Kolbenheyer, Karl 1885: Meteorologische Beobachtungen in Javorina (1018,7 m). Jahrbuch des Ungarischen Karpathen-Vereines XII, ss. 84–199.
• Kolbenheyer, Karl 1890: Die Temperaturverhältnisse von Bielitz. Jahresbericht der k.k Staatsgymnasium zu Bielitz 1899/1900, ss. 9–21.
• Kolbenheyer, Karl 1891: Führer durch die Beskiden: im Gebiete der Section Bielitz-Biala des Beskiden-Vereines. Bielitz: W. Frölich, ss. 64 (Zweite Auflage. Bielitz: W. Frölich, 1901).
• Kolbenheyer, Karl 1884: Die Hohe Tatra: im Auftrage des Ungarischen Karpathenvereines. Sechste Auflage. Teschen: Karl Prochaska, ss. 206. Dostęp online: http://mbc.malopolska.pl/dlibra/docmetadata?id=83995.
• Kolbenheyer, Karl 1898: Die Hohe Tatra: im Auftrage des Ungarischen Karpathenvereines. Zehnte Auflage. Teschen: Karl Prochaska, ss. 206.
• Kolbenheyer, Karl 11901: Führer durch die Beskiden: im Gebiete der Section Bielitz-Biala des Beskiden-Vereines. Zweite Auflage. Bielitz: W. Frölich.
• Kuczyński, Stefan 1868: Wzniesienia nad powierzchnią morza niektórych miejsc Galicyi zachodniej wymierzone i obliczone w miesiącu sierpniu i wrześniu 1867. Sprawozdanie Komisyi Fizyograficznej II, ss. 168–171.
• Kuczyński, Stefan 1869: Pomiary wykonane w miesiącu sierpniu u wrześniu 1868 roku. Sprawozdanie Komisyi Fizyograficznej III, ss. 21–25.
• Nowacki, Roman 1998: Oswald Balzer (1858–1933). Opole: Uniwersytet Opolski. „Studia i monografie” 256, ss. 314.
• Nowak, Zofia 1986: Władysław Zamoyski a spór o Morskie Oko w latach 1890–1909. Pamiętnik Biblioteki Kórnickiej 21, ss. 43–136. Dostęp online: http://www.wbc.poznan.pl/dlibra/plain-content?id=382696.
• Nyka, Józef 2013: Tatry – jubileusze przewodników. Głos Seniora 9/2013, ss. 1–2. Dostęp online: http://www.nyka.home.pl/glos_sen/pl/201309.htm.
• Nyka, Józef 2016: Pierwsi na Małym Kozim. Głos seniora 9/2016, ss. 1–2 Dostęp online: http://www.nyka.home.pl/glos_sen/pl/201609.htm.
• Peter, Anton 1888: Geschichte der Stadt Teschen. Teschen: Verlag K.K Hofbuchhandlung Karl Prohaska, ss. 262. Dostęp olinne: http://www.sbc.org.pl/dlibra/docmetadata?id=12127.
• Radwańska-Paryska, Zofia; Paryski, Witold Henryk 2004: Wielka encyklopedia tatrzańska. Poronin: Wydawnictwo Górskie, ss. 1553.
• Semkowicz, Władysław 1933: Oswald Balzer jako obrońca Morskiego Oka. Wierchy XI, ss. 9–26.
• Siemionow, Aleksy 1979: O losertówce i jej początkach. Prace Babiogórskie I (1977–1978), ss. 49–55.
• Sprawozdanie Komisyi Fizyograficznej Akademii Umiejętności 1880: Tom XIV.
• Sprawozdanie Komisyi Fizyograficznej c.k. Towarzystwa naukowego krakowskiego 1867: Tom II. Dostęp online: http://rcin.org.pl/dlibra/docmetadata?id=40163
• Sprawozdanie Komisyi Fizyograficznej c.k. Towarzystwa naukowego krakowskiego 1869: Tom IV.
• Sprawozdanie Komisyi Fizyograficznej c.k. Towarzystwa naukowego krakowskiego 1874: Tom IX.
• Sprawozdanie Komisyi Fizyograficznej c.k. Towarzystwa naukowego krakowskiego 1876: Tom XI. Dostęp online: http://rcin.org.pl/dlibra/doccontent?id=40147.
• Syniawa, Mirosław 2006: Kolbenheyer Karl (1841–1901), w: Biograficzny słownik przyrodników śląskich, t. I, ss. 171–172.
• Świerz, Leon 1885: Przyczynek do sporu granicznego między Galicyą a Węgrami o Morskie Oko w Tatrach. Pamiętnik Towarzystwa Tatrzańskiego X, ss. 83–91.
• Wimmer. Friedrich 1841: Flora von Schlesien preussischen und österreichischen Antheils oder vom oberen Oder- und Weichsel-Quellen-Gebiet. Breslau: Verlag Ferdynand Hirt, ss. 464.
• Zapałowicz, Hugo 1880: Roślinność Babiej Góry pod względem geograficzno-botanicznym. Sprawozdanie Komisyi Fizyograficznej Akademii Umiejętności XIV, ss. 79–236.

Identifiers

DOI

10.4467/2543702XSHS.17.009.7710