Demaskacja i empatia. Matka Makryna Jacka Dehnela (w kontekście legendy romantycznej o męczennicy)

• Authors: Bagłajewski Arkadiusz

Title variants

EN

Unmasking and Empathy. Jacek Dehnel’s Mother Makryna (in the Context of a Romantic Legend about the Martyr)

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Artykuł omawia dokonaną przez Jacka Dehnela w powieści „Matka Makryna” interpretację postaci męczennicy Makryny Mieczysławskiej, która okazała się oszustką. Jednak tej wiedzy o charyzmatycznej przeoryszy nie mieli romantycy (zwłaszcza Zygmunt Krasiński i Juliusz Słowacki), kiedy tworzyli sugestywny mit unickiej męczennicy za wiarę, prześladowanej przez carat. Współczesny pisarz przewrotnie nawiązuje do romantycznej legendy (odtworzonej syntetycznie w pierwszej części artykułu), przedstawiając Makrynę jako osobę sprawczą, która w patriarchalnym systemie kultury polskiej odnalazła możliwość działania jako świadoma swej mistyfikacji zakonnica, tworząca własną legendę męczennicy. Dehnel dokonuje feministycznej rewizji postaci, pokazując, że tożsamość bohaterki opierała się na grze, polegającej na nieustającym konstruowaniu i dekonstruowaniu biografii, co w interpretacji jego powieści zostało wydobyte i zaprezentowane z wykorzystaniem m.in. narzędzi feministycznej krytyki i teorii literatury.

EN

The paper examines the interpretation of the figure of a martyr, that later proved a tricker, Makryna Mieczysławska, made by Jacek Dehnel in his novel “Matka Makryna” (“Mother Makryna,” 2014). The Romantics, especially Zygmunt Krasiński and Juliusz Słowacki, lacked the knowledge of the charismatic prioress being a tricker when composing a suggestive myth of the Uniate martyr for faith persecuted by the czarism. The contemporary writer perversely makes reference to the romantic legend (synthetically recreated in the first part of the article), describing Makryna as an instrumental figure who in the patriarchal system of Polish culture found a possibility to act as a nun who was aware of her mystification and developed her own legend of a religious sufferer. Dehnel offers a feminist revision of the protagonist in that he shows that her identity is based on a play, on relentless constructing and deconstructing her biography, which, in turn, in his novel’s interpretation was brought out and displayed with resort to, inter alia, the tools of feminist criticism and literary theory.

Keywords

PL

Makryna Mieczysławska; Jacek Dehnel; romantyczna legenda martyrologiczna; rewizja romantyczna

EN

Makryna Mieczysławska; Jacek Dehnel; romantic martyrological legend; romantic revision

• Publisher: Instytut Badań Literackich PAN
• Journal: Pamiętnik Literacki
• Year: 2025
• Volume: 116
• Issue: 1
• Pages: 81-101

Dates

printed

2025-03-25

Contributors

author

Bagłajewski Arkadiusz

• Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin

Identifiers

ISSN

0031-0514

EISSN

2719-5376

DOI

10.18318/pl.2025.1.5