W stronę socjologicznego ujęcia etyki badań naukowych

• Authors: Dorota Rancew-Sikora , Borys Cymbrowski

Title variants

EN

Towards a Sociological Understanding of Research Ethics

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Zgodnie z tezą, że kompetencje etyczne stanowią ważną cechę kompetencji merytorycznych badaczy terenowych, a doświadczane przez nich dylematy etyczne mają charakter dylematów metodologiczno-teoretycznych, autorzy artykułu naświetlają problem połączenia refleksji etycznej z paradygmatem socjologii jakościowej. Argumentują, że wydzielenie jej jako specjalności normatywnej i filozoficznej, która dominuje w kodeksach etycznych, niesie ze sobą zagrożenie traktowania jej w inny sposób niż pozostałezagadnienia obecne w socjologicznych badaniach i refleksjach oraz może prowadzić do istotnej straty poznawczej. Autorzy podkreślają możliwość i potrzebę rozwijania etyki badań w paradygmacie socjologii jakościowej, poszukując inspiracji u źródeł socjologii: u Webera, Durkheima i w szkole chicagowskiej. Krytycznie odnoszą się do nadziei, że tworzenie kodeksów etycznych jest skutecznym sposobem samoregulacji środowisk naukowych, wskazując na znaczenie specyficznych historycznych, społecznych i językowych kontekstów ich tworzenia oraz osadzenie ich w normatywnej wizji życia społecznego, która nie jest zgodna z duchem socjologii interpretatywnej. W konsekwencji, opowiadają się za ujmowaniem zagadnień etycznych podkreślających podmiotowość, sytuacyjność, procesualność i komunikacyjny charakter zarówno działań badaczy w terenie, jak i działań instytucji akademickich w tym zakresie.

EN

According to the thesis that ethical competence is an important part of professional competence of social researchers and that ethical dilemmas are often experienced by them as methodological and theoretical dilemmas, the authors of the article highlight the problem of lack of link between ethical reflection and the paradigm of qualitative sociology. They argue that the separation of this topic within mainly normative-philosophical domain, which dominates in ethical codes, carries a risk of treating itdifferently than other issues of sociological investigation and can lead to a significant loss of its cognitive value. Instead, the authors emphasize the possibility and the need to develop research ethics within the paradigm of qualitative sociology, looking for an inspiration in the works of Max Weber, Emile Durkheim, the Chicago School, Norman Denzin and Martyn Hammersley among others. They are critical to the hope that creation of ethical codes is an effective way of scientific communities self-regulation, stressing the importance of specific historical, social and linguistic contexts of their creation. Consequently, the authors emphasize subjective, situational, processual, and discursive character of ethics-oriented activities, undertaken both by researchers in the field, and by academic institutions in this regard.

Keywords

PL

kodeks etyczny; paradygmat normatywny vs interpretatywny w socjologii; badania jakościowe; badania terenowe; historia socjologii

EN

ethical codes; normative vs interpretative paradigm in social sciences; qualitative research; fieldwork; history of sociology

• Publisher: Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
• Journal: Przegląd Socjologii Jakościowej
• Year: 2016
• Volume: 12
• Issue: 3
• Pages: 22-39

Contributors

author

Dorota Rancew-Sikora

• Uniwersytet Gdański

author

Borys Cymbrowski

• Uniwersytet Opolski

References

• Adorjan Michael C. (2013) Igniting constructionist imaginations: Social constructionism's absence and potential contribution to public sociology. „American Sociologist”, vol. 44, s. 1–22.
• Bachtin Michaił (1986) Problem gatunków mowy [w:] Bachtin Michaił, Estetyka twórczości słownej. Przełożyła Danuta Ulicka, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, s. 348-402.
• Beigman Klebanov Beatai in. (2016) Argumentative writing in assessment and instruction: A comparative perspective[w:] N. Stukker, W. Spooren, G. Steen,eds.,Genre in Language, Discourse and Cognition. Berlin, Boston: De Gruyter, s. 167-192.
• Blumer Herbert (2007) Interakcjonizm symboliczny. Przełożyła Grażyna Woroniecka. Kraków: Nomos.
• Bourdieu Pierre (2005) Dystynkcja. Społeczna krytyka władzy sądzenia. Przełożył Piotr Biłos, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
• Burawoy Michael (2005) For public sociology. „American Sociological Review”, vol. 70, s. 4–28.
• ČervinkováHana, Gołębniak Bogusława D. (2010) Badania w działaniu. Pedagogika i antropologia zaangażowane. Wrocław: WydawnictwoDolnośląskiejSzkołyWyższej.
• Cicourel Aaron (1972) Basic and normative roles in the negotiation of status and role[w:]D . Sudnow, ed.,Studies in social interaction. New York: The Free Press, s. 229–258.
• Denzin Norman, Giardina Michael (2009) Introduction[w:]tychże,eds.,Qualitative inquiry and social justice: Toward a politics of hope. California:WalnutCreek, s. 11–52.
• Denzin Norman, Lincoln Yvonna,eds. (2009) Metody badań jakościowych. Przełożył Krzysztof Podemski. Warszawa: PWN.
• Dobre obyczaje w nauce (1994) Warszawa: Komitet Etyki w Nauce przy Prezydium Polskiej Akademii Nauk. [dostęp 4 lutego 2016]. Dostępny w Internecie: ‹http//www.umed.lodz.pl/pl/doc/bio/dobre_obyczaje.doc ›.
• Dudek Joanna (2012) Problem unaukowienia etyki. Teoretyczne i normatywne aspekty twórczości Marii Ossowskiej. Zielona Góra: Wydawnictwo Uniwersytetu Zielonogórskiego.
• Dunn Hugh P. (1997) Etyka dla lekarzy, pielęgniarek i pacjentów. Tłumaczyły Bogna Opolska-Kokoszka i Magdalena Namysłowska. Tarnów: Biblos.
• DupretBaudoin (2010) Prawo w naukach społecznych. Przełożyła Joanna Stryjczyk. Warszawa: Oficyna Naukowa.
• Durkheim Émile (2011) Samobójstwo. Studium z socjologii. Przełożył Krzysztof Wakar. Warszawa: Oficyna Naukowa.
• Galewicz Włodzimierz (2009) O etyce badań naukowych. „Diametros”, vol. 19, s. 48–57.
• Garfinkel Harold (2007) Studia z etnometodologii. Przełożyła Alina Szulżycka. Warszawa: PWN.
• Geertz Clifford (2003) Myślenie jako akt moralny: etyczny wymiar antropologicznych badań terenowych w nowo utworzonych państwach[w:] tegoż,Zastane światło. Antropologiczne refleksje na tematy filozoficzne. Przełożył Zbigniew Pucek. Kraków: Universitas.
• Glaser Barney, StraussAnselm (2009) Odkrywanie teorii ugruntowanej. Strategie badania jakościowego. Przełożył Marek Gorzko. Kraków: Nomos.
• Hałas Elżbieta (1994) Obywatelska socjologia szkoły chicagowskiej. Lublin: Katolicki Uniwersytet Lubelski.
• Hammersley Martyn, Atkinson Paul (1995) Metody badań terenowych. PrzełożyłSławomirDymczyk. Poznań: WydawnictwoZyski S-ka.
• Hammersley Martyn, Traianou Anna (2014) Guiding principles for qualitative research. „Sociological Research Online”, vol. 19, no. 3 [dostęp 4 lutego 2016 r.]. Dostępny w Internecie:‹http://www.socresonline.org.uk/19/3/24.html›.
• Hippokrates (2008) Przysięga [w:] Hippokrates, Wybór pism. Przełożył, wstępem, komentarzem i przypisami opatrzył Marian Wesoły. Warszawa: Prószyński i S-ka, s. 52-60.
• Kaczmarczyk Michał (2014)Weberowska zasada wolności od sądów wartościujących. Interpretacja, „Stan Rzeczy”,t. 6, s.24–86.
• King Nancy, Henderson Gail, Stein Jane (2005)Relationships in Research: A New Paradigm[w:]NancyKing, GailHenderson, JaneStein,eds., Beyond Regulations: Ethics in Human Subjects Research, Chapel Hill, London: The University of North Carolina Press, s. 1–17.
• PolskaAkademiaNauk(2012)Kodeksetykipracownikanaukowego.Załącznik do uchwały nr 10/2012 Zgromadzenia Ogólnego PAN z dnia 13 grudnia 2012 r. Dostępny na stonie http://www.instytucja.pan.pl/images/stories/pliki/Komisja_ds_Etyki_Nauce/dokumenty/Kodeks_etyki_pracownika_naukowego.pdf [dostęp 4 lutego 2016 r.].
• Kowalski Michał W. (2005) Czy w badaniach jakościowych wybory metodologiczne są problemem etycznym?„CzłowiekiSpołeczeństwo”, t. 24, s. 211–220.
• Lincoln Yvonna (2002) On the nature of qualitative evidence. A paper for the Annual Meeting of the Association for the Study of Higher Education, Sacramento, California, November 21–24.
• MacLean Vicky M., Williams Joyce E. (2012) „Ghosts of sociological past”: Settlement sociology in the progressive era at the Chicago School of Civics and Philanthropy. „American Anthropologist”, vol. 43, s. 235–263.
• Mertens DonnaM., Harris Raychelle, Holmes Heidi (2009) Transformative research ethics [w:]Donna M. Mertens, Pauline Ginsberg,eds.,Handbook of social research ethics. Thousands Oaks: Sage, s. 85–102.
• Novack David R. (1986) Normative and interpretive conceptions of human conduct: Decision-making, criminal justice, and parole. „Washington and Lee Law Review”, vol. 43, s. 1243–1253.
• Ossowska Maria (1994) Podstawy nauki o moralności. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
• Pawlak Mikołaj, Srokowski Łukasz (2014) Instytucje i organizacje. Przekraczanie paradygmatów w badaniach nad organizacjami[w:]Mikołaj Pawlak,Łukasz Stokowski, red.,Pomiędzy i wewnątrz. Instytucje, organizacje i ich działania. Warszawa: IPSiR UW, s. 7–31.
• Petrażycki Leon (1985) O nauce, prawie i moralności. Pisma wybrane. Opracował Andrzej Kojder. Warszawa: PWN.
• Pharo Patrick (2008) Moralność i socjologia. Sens i wartości między naturą i kulturą. Przełożyła Joanna Stryjczyk. Warszawa: Oficyna Naukowa.
• Putnam Robert (1995) Demokracja w działaniu. Tradycje obywatelskie we współczesnych Włoszech. Kraków: Znak.
• Resnik David B. (2011) What is ethics in research and why is it important?[dostęp 4 lutego 2016 r.]. Dostępny w Internecie:‹http://www.niehs.nih.gov/research/resources/bioethics/timeline/›.
• Scheper-Hughes Nancy (2010) Prymatetyki. Perspektywa walczącej antropologii. Przełożyła Katarzyna Liszka [w:]HanaČervinková, Bogusława Gołębniak, red.,Badania w działaniu. Pedagogika i antropologia zaangażowane. Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskiej Szkoły Wyższej, s. 403–428.
• Schluchter Wolfgang (2012) Racjonalność – europejska specyfika?[w:] Hans Joas, Klaus Wiegandt, red.,Kulturowe wartości Europy. Przełożyli Marta Bucholc i Michał Kaczmarczyk. Warszawa: Wydawnictwo IFiS PAN, s. 189–210.
• ShamooAdil E., Resnik David B. (2009) Responsible conduct of research. New York: Oxford University Press.
• Spector Malcolm, Kitsuse John I. (1977) Constructing social problems. Menlo Park: Cummings.
• Szacki Jerzy (1980) Spotkania z utopią. Warszawa: Iskry.
• Department of Health, Education, and Welfare(1978) The Belmont Report.Ethical Principles and Guidelines for the Protection of Human Subjects of Research. Washington, D.C.: Government Printing Office.,.
• Urban Petr (2015) Enactivism and care ethics: merging perspectives. „Filozofia”,vol. 70, s.119–129.
• Weber Max (1985 [1917]) Sens „wolnej od wartościowań” socjologii i ekonomii[w:] Andrzej Chmielecki i in., red.,Problemy socjologii wiedzy, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, s. 101–148.
• Weber Max (1987) Polityka jako zawód i powołanie . Przełożyli Piotr Egel i Michał Wander. Warszawa: Niezależna Oficyna Wydawnicza.
• Weber Max (1998) Nauka jako zawód i powołanie, przeł. Paweł Dybel [w:] Weber Max, Polityka jako zawód i powołanie. Przekład Andrzej Kopacki i Paweł Dybel, Kraków - Warszawa: Społeczny Instytut Wydawniczy Znak - Fundacja im. Stefana Batorego, s. 111-140.
• Weber Max (1994) Etyka protestancka a duch kapitalizmu. Przełożył Jan Miziński. Lublin: Test.
• Wiśniewski Ryszard (2005) O trudnościach wpływania etyki na moralność, czyli o różnych wymiarach i granicach absolutyzacji i deabsolutyzacji etyki. „Człowiek i Społeczeństwo”, t. 24, s. 29–42.
• Witosz Bożena (2001) Gatunek: sporny (?) problem współczesnej refleksji tekstologicznej. „Teksty Drugie: teoria literatury, krytyka, interpretacja”, vol. 70, s. 67–85.
• Wyrwas Katarzyna (2002) Skarga jako gatunek mowy. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
• Znaniecki Florian (1984) Społeczne role uczonych. Zredagował i przełożył Jerzy Szacki. Warszawa: PWN.