Parataktemy vs asyntagmatyki, czyli różne oblicza kookurencji tekstowej

• Authors: Dobaczewski Adam

Title variants

EN

Paratactemes vs asyntagmatic units. The different faces of textual co-occurrence

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Przedmiotem opisu w artykule jest status tzw. parataktemów (por. J. Wajszczuk O metatekście 2005) ze względu na różny stopień ich samodzielności prozodycznej. Zasadnicza teza dotyczy konieczności odróżnienia wśród parataktemów takich jednostek, które swobodnie współwystępują wraz z innymi wyrażeniami w jednej jednostce prozodycznej, od leksemów obligatoryjnie wyodrębnianych prozodycznie (tzw. leksemów samodzielnych, które odpowiadałyby asyntagmatykom w rozumieniu R. Laskowskiego). Do tej pory zarówno J. Wajszczuk, jak i kontynuatorzy jej koncepcji zauważali jedynie możliwość usamodzielniania prozodycznego jako cechę charakterystyczną partykuł, kontestując przy tym zasadność wyróżniania klasy asyntagmatyków, w szczególności tzw. dopowiedzeń. Moim celem natomiast jest zwrócenie uwagi na istotną niejednorodność tak wyodrębnionych „partykuł”, a zwłaszcza na tę własność części z nich, która nie pozwala na swobodne dodanie ich do członów relacji składniowych bez naruszania struktury intonacyjnej frazy fonologicznej. W efekcie wstępnego uporządkowania własności prozodycznych układów kookurencyjnych partykuł z wyrażeniem stanowiącym jej przedmiot odniesienia zaproponowany został zestaw uwzględniający następujące możliwości: współwystępowanie w ramach jednej frazy fonologicznej (KWF), w ramach dwóch fraz w jednym wypowiedzeniu (KMF) oraz w ramach różnych wypowiedzeń (KMW).

EN

The paper concentrates on the status of the so-called paratactemes (see J. Wajszczuk O metatekście 2005), considering their different levels of prosodic independence. Our main claim concerns the need to distinguish paratactemic units being able to freely co-occur with other expressions within one prosodic unit from lexemes which need to be prosodically independent (i.e., from independent lexemes, which correspond to asyntagmatic units as understood by R. Laskowski). Until now, J. Wajszczuk and her followers have only seen the possibility of functioning as independent prosodic units to be the characteristic feature of particles, questioning the need to distinguish a separate class of asyntagmatic units (or, especially, a class of contextual asyntagmatic lexemes). The article points out to the problem of significant heterogeneity of such set of “particles”. Certain units classified as particles may not be freely added to other elements of syntactic links without disturbing the intonation structure of the phonological phrase. Our efforts, aiming at describing the prosodic features of different co-occurrence units which include a particle and the expression serving as its denotation, have led to a classification proposal including the following options: 1) co-occurring within one phonological phrase (intraphrase co-occurrence, KWF), 2) co-occurring as part of two phrases within one utterance (interphrase co-occurrence, KMF), and 3) occurring in different utterances (inter-utterance co-occurrence, KMW).

Keywords

PL

partykuły; parataktemy; asyntagmatyki; prozodia

EN

particles; paratactemes; asyntagmatic lexemes; prosody

• Publisher: Towarzystwo Miłośników Języka Polskiego
• Journal: Język Polski
• Year: 2020
• Volume: 100
• Issue: 3
• Pages: 20-28

Dates

published

2020

Contributors

author

Dobaczewski Adam

• Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu