„Mikołaja Doświadczyńskiego przypadki” jako powieść przejścia

• Authors: Borkowska Grażyna

Title variants

EN

“Mikołaja Doświadczyńskiego przypadki” (“Adventures of Nicolaus Doświadczyński”) as a Borderline Novel

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Autorka artykułu traktuje dzieło Ignacego Krasickiego „Mikołaja Doświadczyńskiego przypadki” (1776) jako formę pograniczną: z jednej strony – wobec romansu i epopei; z drugiej – wobec powieści nowoczesnej. Pograniczność przejawia się w różnych zawęźleniach fabuły i narracji, a jej najpełniejszym wyrazem są residua mityczne, pozwalające „rzutować” dzieje Mikołaja na matryce zaprojektowane przez Odysa (Telemaka), Robinsona i Don Kichota. Dyskretna mityzacja sprawia, że realizm powieści nie daje się sprowadzić do realizmu formalnego (według Iana Watta), czyli do mimetycznego naśladowania rzeczywistości historycznej, jak zakładał Tomasz Pokrzywniak, lub do formuły biograficznej, jak rzecz ujmowała Teresa Kostkiewiczowa. Można założyć, że czytelnik XVIII-wieczny odbierał mit powieściowy bezpośrednio, jako „prawdę żywą”. Autorka zaznacza również przesunięcie pola badawczego w odniesieniu do powieści dawnej: wcześniej powieść XVIII-wieczna postrzegana była jako przykład realistycznego awantażu, dzisiaj zwraca się uwagę na szerokie wprowadzenie fikcyjności jako zasady opowiadania (fikcyjności obwarowanej regułami prawdopodobieństwa), która zastąpiła konwencję odnalezionego autentyku (manuskryptu).

EN

The authoress of the paper treats Ignacy Krasicki’s work “Mikołaja Doświadczyńskiego przypadki” (“Adventures of Nicolaus Doświadczyński,” 1776) as a borderline form between the romance and the epopee on the one hand, and the modern novel on the other hand. The borderline manifests itself in the various complications of the plot and narration, while its most vivid expressions are the mythical remains that allow to project the life of Nicolaus on the patterns developed by Odysseus (Telemachus), Robinson Crusoe, and Don Quixote. A discrete reference to the mythical makes it impossible to reduce the novel’s realism to formal realism (in Ian Watt’s view) and thus, as suggested by Tomasz Pokrzywniak, to mimetic imitation of historical reality, or to a biographic formula, as Teresa Kostkiewiczowa conceives of the problem. It can be assumed that the 18th c. reader received the novel’s myth indirectly, as a living truth. The authoress also marks the shift of the research field in reference to the old novel; previously, the old novel was seen as an example of a realistic attack on literature, while today attention is paid to a widespread introduction of fictionality as a mode of telling the story (fictionality solidified by probability rules) that substitutes the convention of a regained authentic (a manuscript).

Keywords

PL

powieść; Ignacy Krasicki; realizm; utopia

EN

novel; Ignacy Krasicki; realism; utopia

• Publisher: Instytut Badań Literackich PAN
• Journal: Pamiętnik Literacki
• Year: 2021
• Volume: 112
• Issue: 2
• Pages: 43-54

Dates

printed

2021-06-14

Contributors

author

Borkowska Grażyna

• Instytut Badań Literackich PAN, Warszawa

Identifiers

ISSN

0031-0514

EISSN

2719-5376

DOI

10.18318/pl.2021.2.3