O konstrukcjach typu anoreksja, anorektyk, anorektyczka we współczesnej polszczyźnie

• Authors: Seniów Adrianna

Title variants

EN

On the constructions such as anoreksja, anorektyk, anorektyczka in the present-day Polish language

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

W artykule omówiłam korelację między rzeczywistością pozajęzykową a językiem na przykładzie dwunastu obecnych w najnowszej polszczyźnie rzeczowników: alkoreksja, anoreksja, bigoreksja, brideoreksja, ciążoreksja, drunkoreksja, manoreksja, ortoreksja, permareksja, pregoreksja, tanoreksja, vigoreksja oraz powstałych od nich derywatów. Wymienione leksemy nazywają różnego typu zaburzenia psychiczne i wiążą się z dominującym współcześnie modelem życia, na który składa się m.in. dążenie człowieka do doskonałości w wielu obszarach społecznego funkcjonowania, nadmierną samokontrolą własnych zachowań, co z kolei staje się jedną z przyczyn występowania różnego typu chorób. Odzwierciedleniem tych zjawisk w języku jest szereg nowych, obecnych w polszczyźnie od niedawna, nazw zaburzeń określających te zjawiska oraz nazw osób nimi dotkniętych. Z przeprowadzonej analizy wynika, że można mówić o występowaniu serii nazw zaburzeń z członem -reksja (tanoreksja), utworzonych od nich derywatów mutacyjnych z formantem -yk (tanorektyk), od których powstają derywaty modyfikacyjne z sufiksem -ka (tanorektyczka). Mechanizm ten jest produktywny i możne w przyszłości prowadzić do pojawienia się w polszczyźnie kolejnych, nowych leksemów realizujących ten schemat.

EN

The article presents a correlation between the extra-linguistic reality and the language exemplified with twelve nouns functioning in the present-day Polish language: alkoreksja, anoreksja, bigoreksja, brideoreksja, ciążoreksja, drunkoreksja, manoreksja, ortoreksja, permareksja, pregoreksja, tanoreksja and vigoreksja and their derivatives. The above mentioned lexemes refer to various psychological disorders and are connected with the model of life, dominant at the moment, in which the human being strives after perfection in many spheres of social functioning and after excessive self-control over their own behaviour, which – in turn – leads to many ailments. Those phenomena are reflected in a series of new nouns depicting such disorders and the people suffering from them. According to the analysis that has been carried out it may be claimed that there are names for psychological disorders with the suffixes -reksja (tanoreksja), created from the mutational derivatives with the formant -yk (tanoretyk), which are the basis for modificational derivatives with the suffix -ka (tanorektyczka). This mechanism is productive and in the future may lead to other new lexemes based on the same pattern.

Keywords

PL

polszczyzna współczesna; słowotwórstwo; nazwy zaburzeń

EN

contemporary Polish language; word formation; names of disorders

• Publisher: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego
• Journal: Studia Językoznawcze. Synchroniczne i diachroniczne aspekty badań polszczyzny
• Year: 2018
• Volume: 17
• Pages: 291-302

Contributors

author

Seniów Adrianna

• Uniwersytet Szczeciński, Wydział Filologiczny, Szczecin

References

• Bańko, Mirosław, red. Wielki słownik wyrazów obcych. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2005.
• Bator, Ewa, Monika Bronkowska, Damian Ślepecki, Jadwiga Biernat. „Anoreksja – przyczyny, przebieg, leczenie”. Nowiny Lekarskie 80 (2011), 3: 184–191.
• Bąk, Daniel. „Zaburzenia odżywiania się u mężczyzn”. Psychiatria Polska 42 (2008), 2: 167–178.
• Bąk-Sosnowska, Monika. „Jej wysokość reksja”. Charaktery 12 (2010): 82–86.
• Bąk-Sosnowska, Monika. „Zaburzenia odżywiania towarzyszące otyłości”. Forum Zaburzeń Metabolicznych 1 (2010), 2: 92–99.
• Data, Krystyna. „Wpływ komunikacji sieciowej na współczesną polszczyznę”. W: Tekst (w) sieci. Tekst. Język. Gatunki, red. Danuta Ulicka. Warszawa: Wydawnictwa Naukowe i Profesjonalne, 2009, 131–138.
• Dubisz, Stanisław, red. Słownik języka polskiego. T. 1–5. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2003.
• Eder, Piotr, Kamila Stawczyk, Anna Lehmann, Marta Jankowiak, Wojciech Cichy. „Czy i jak można zapobiegać zaburzeniom odżywiania wśród młodzieży – słów kilka o akcji informacyjnej dotyczącej anoreksji i bulimii organizowanej przez poznański oddział IFMSA – POLAND”. Nowiny Lekarskie 6 (2007), 3, 242–245.
• Hoffman, Beata. „Ortoreksja – choroba czy styl życia”. Problemy Opiekuńczo-Wychowawcze 3 (2014): 29–36.
• Gajda, Stanisław. „Język polski wobec tendencji rozwojowych współczesnego świata”. W: Język polski jako narzędzie komunikacji we współczesnym świecie, red. Jan Mazur, Małgorzata Rzeszutko-Iwan. Lublin: Wydawnictwo UMCS, 2007, 13–20.
• Grzegorczykowa, Renata, Roman Laskowski, Henryk Wróbel. Gramatyka współczesnego języka polskiego. Morfologia. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1998.
• Kamińska-Szmaj, Irena, Tomasz Piekot, Marcin Poprawa, red. Oblicza komunikacji. Tabloidyzacja języka i kultury. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 2010.
• Maćkiewicz, Jolanta. „Wyrazy międzynarodowe (internacjonalizmy) we współczesnym języku polskim”. W: Współczesny język polski, red. Jerzy Bartmiński. Lublin: Wydawnictwo UMCS, 2001, 555–562.
• Niekrewicz, Agnieszka, Bogdan Walczak, Jowita Żurawska-Chaszczewska, red. Komunikacja w stechnicyzowanym świecie. Wpływ postępu technicznego na język i literaturę. Gorzów Wielkopolski: Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa im. Jakuba z Paradyża w Gorzowie Wielkopolskim, 2014.
• Pięcińska, Anna. „Nowe zjawiska w polskiej rzeczywistości widziane przez pryzmat języka: grill, pager, notebook”. Poradnik Językowy 1 (2001): 71–78.
• Pilecka, Władysława. „Anoreksja”. W: Słownik psychologiczny, red. Jerzy Siuta. Kraków: Krakowskie Wydawnictwo Naukowe, 2009, 27–28.
• Sarol-Kulka, Anna, Zenon Kulka. „Obraz własnego ciała a seksualność kobiet z zaburzeniami odżywiania się”. Postępy Psychiatrii i Neurologii 14 (2005), 2: 115–122.
• Satkiewicz, Halina. „Zmiany w zasobie leksykalnym najnowszej polszczyzny”. W: Uwarunkowania i przyczyny zmian językowych, red. Elżbieta Wrocławska. Warszawa: Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy, 1994, 143–147.
• Seniów, Adrianna. Słownictwo psychologiczne we współczesnej polszczyźnie ogólnej. Szczecin: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, 2017.
• Sękowska, Elżbieta. „Neologizmy słowotwórcze we współczesnej polszczyźnie (wybrane tendencje)”. Eslavística Complutense 2 (2012): 97–103.
• Sękowska, Elżbieta. „Wpływ języka angielskiego na słownictwo polszczyzny ogólnej”. Poradnik Językowy 5 (2007): 44–53.
• Smółkowa, Teresa. „Nowe słownictwo polskie”. W: Współczesny język polski, red. Jerzy Bartmiński. Lublin: Wydawnictwo UMCS, 2001, 397–404.
• Smółkowa, Teresa, red. Słowa, słowa… Czy je znasz? Kraków: Instytut Języka Polskiego PAN, 2013.
• Tomalski, Radosław. „Trauma i dysocjacja w zaburzeniach jedzenia”. Psychoterapia 2 (2007), 141: 17–27.
• Trysińska, Magdalena. Jak politycy komunikują się ze swoimi wyborcami? Analiza języka polityków na przykładzie rozmów prowadzonych w telewizji polskiej oraz internecie. Warszawa: Dom Wydawniczy Elipsa, 2004.
• Źródła internetowe
• Narodowy Korpus Języka Polskiego. Dostęp 15.10.2017. http:// nkjp.uni.lodz.pl.
• Obserwatorium Językowe Uniwersytetu Warszawskiego. Dostęp 20.09.2017. http://nowewyrazy.uw.edu.pl.

Identifiers

DOI

10.18276/sj.2018.17-18