Akty woli w myśli średniowiecznej: od św. Augustyna do Wilhelma z Auxerre

• Authors: Michałowska Monika

Title variants

EN

The First and Second Orders of the Will in Medieval Thought: From Augustine to William of Auxerre

• Languages of publication: PL EN

Abstracts

PL

Koncepcja autonomii osoby Harry’ego Frankfurta, uznawana obecnie za jedną z ważniej­szych teorii autonomii, podkreśla istotną rolę zdolności podmiotu moralnego do świadomej refleksji nad sobą i swoim życiem i ufundowana jest na zdolności podmiotu do formułowania pragnień pierwszego oraz drugiego rzędu. Intrygujące, że już w myśli średnio­wiecznej daje się zauważyć propozycje, które budują prekursorski wobec współczesnych teorii obraz podmiotu moralnego, odnosząc się do złożonej struktury woli, jak również dwurzędowości jej aktów. W niniejszym artykule śledzę rozwój terminologii oraz argumentacji wykorzystywanej w tych średniowiecznych koncepcjach, które odwołują się do pragnień pierwszego oraz drugiego rzędu oraz rozróżnień między różnymi aktami woli. Skupiam się na koncepcjach powstałych do pierwszej połowy XIII wieku wprowadzających do debaty woluntarystycznej terminologię, niuan­se pojęciowe oraz argumentację, która stanie się punktem wyjścia dla późnośredniowiecznych teorii woli.

EN

Harry Frankfurt’s concept of autonomy that has been acknowledged as one of the most im­portant theories of autonomy underlines the essential role of a moral agent’s ability to reflect on herself and her life. The core element of the concept is the ability of a moral agent to formulate first as well as second order desires. Intriguing seems the fact that we can find the concepts referring to the complexity of the will and its first and second order acts already in medieval thought. In this paper I examine the development of the terminology and argumentation employed in these medieval concepts which analyze first and second order acts of the will as well as the subtle difference between various acts of the will. I focus on the concepts formulated until the first half of the 13th century pointing out to the terminology and arguments which became the point of departure for late medieval theories of the will.

Keywords

PL

pragnienia pierwszego i drugiego rzędu; złożoność woli; warunkowość woli; etyka wczesnośredniowieczna; etyka dwunasto- i trzynastowieczna

EN

first and second order desires; the complexity of the will; the conditionality of the will; early medieval ethics; 12th and 13th century ethics

• Publisher: Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
• Journal: Roczniki Filozoficzne
• Year: 2017
• Volume: 65
• Issue: 3
• Pages: 151-172

Contributors

author

Michałowska Monika

• Zakład Bioetyki Uniwersytetu Medycznego w Łodzi

References

• Anzelm z Canterbury. O wolności woli. Tłum. i wstęp Andrzej Piotr Stefańczyk. Roczniki Filozoficzne 58 (2010), 1: 301–324.
• Augustinus. De gratia Christi et de peccato originali. Corpus Scriptorum Ecclesiasticorum Latinorum 42. Ed. Carl Franz Urba i Joseph Zycha. Vindobonae (Vienna), Lipsiae: F. Temp­sky, G. Freytag, 1902.
• Augustinus. De libero arbitrio. Corpus Christianorum. Series Latina 29. Ed. William M. Green. Turnholti: Brepols, 1970.
• Augustinus. De octo dulcitii quaestionibus. Corpus Christianorum. Series Latina 44A. Ed. Almut Mutzenbecher. Turnholti: Brepols, 1975.
• Augustinus. Enarrationes in Psalmos 110-118. Enarrationes in Psalmos 110-150, Pars 2. Corpus Scriptorum Ecclesiasticorum Latinorum 95/2. Ed. Franco Gori i Angelo De Nicola. Berlin, Boston: De Gruyter, 2015.
• Augustyn. O Trójcy Świętej. Tłum. Maria Stokowska. Kraków: Wydawnictwo Znak, 1996.
• Augustyn. Wyznania. Tłum. Zygmunt Kubiak. Kraków: Wydawnictwo Znak, 1999.
• Colish, Marcia. Peter Lombard. Vol. I. Leiden, New York, Köln: Brill, 1994.
• Dworkin, Gerald. The Theory and Practice of Autonomy. Cambridge: Cambridge University Press, 1988.
• Ekenberg, Tomas. „Augustine on Second-Order Desires and Persons”. W: Subjectivity and Self­hood in Medieval and Early Modern Philosophy. Studies in the History of Philosophy of Mind 16. Red. Jari Kaukua i Tomas Ekenberg, 9-24. Dordrecht: Springer International Pu­blishing, 2016.
• Frankfurt, Harry. Wolność woli i pojęcie osoby. Tłum. Justyna Nowotniak. W: Filozofia moralności. Postanowienie i odpowiedzialność moralna. Red. Jacek Hołówka, 21–39. War­sza­wa: Spacja/Aletheia 1997.
• Guillaume d’Auxerre. Summa aurea. Ed. Jean Ribaillier. Vol. I. Paris: Centre National de la Recherche Scientifique; Grottaferrata (Romaa): Editiones Collegii S. Bonaventurae ad Claras Aquas, 1986.
• Haworth, Lawrence. Autonomy: An Essay in Philosophical Psychology and Ethics. New Haven: Yale University Press, 1986.
• Koszkało, Martyna. „Koncepcja woli według św. Augustyna — perspektywa antropologiczna”. Roczniki Filozoficzne 64 (2016), 3: 5–37.
• Langton, Stephanus. Quaestiones Theologiae. Liber I. Auctores Britannici Medii Aevi 22. Ed. Mag­dalena Bieniak i Riccardo Quinto. Oxford: Oxford University Press, 2014.
• [Langton, Stephanus] „Magistri Stephani Langton Ex Summa Quaestionum Theologiae”. Ed. Ric­car­do Quinto. Cahiers de l’Institut du Moyen-Âge Grec et Latin 62 (1992), 77–165.
• Lindley, Richard. Autonomy. London: Macmillan, 1986.
• Lombard, Petrus. Sententiae in IV libris distinctae. Vol. I. Grottaferrata (Romae): Collegium S. Bonaventurae Ad Claras Aquas, 1971.
• Lombard, Petrus. Sententiae in IV libris distinctae. Vol. II. Grottaferrata (Romae): Collegium S. Bonaventurae Ad Claras Aquas 1981.
• Peter of Poitiers. Sententiae. Vol. I. Ed. Philip S. Moore i Marthe Dulong. Notre Dame: The University of Notre Dame Press, 1961.
• Peter of Poitiers. Sententiae. Vol. II. Ed. Philip S. Moore, Joseph Garvin i Marthe Dulong. Notre Dame: The University of Notre Dame Press, 1950.
• Rogers, Kathrin. „The Purpose, Definition and Structure of Free Will”. W: Debates in Medieval Philosophy. Essential Readings and Contemporary Responses. Red. Jeffrey Hause, 43-60. New York, London: Routlege, 2014.
• Rogers, Kathrin. „Anselm on Eudaemonism and the hierarchical structure of moral choice”. Re­li­gious Studies 41 (2005), 3: 249–268.
• Saarinen, Risto. „Augustine’s Two Wills and Two Goals: Some Applications of Holmström-Hintikka’s Formal Theory”. Ed. Ghita Holmstrom-Hintikka. W: Medieval Philosophy and Mo­dern Times. Synthese Library 288, 121–136. Dordrecht, Boston, London: Kluwer Aca­demic Pu­blishers 2000.
• Stump, Eleonore. „Augustine on Free Will”. W: The Cambridge Companion to Augustine. Red. Eleonore Stump i N. Kretzmann, 124–147. Cambridge: Cambridge University Press, 2006.
• Williams, Thomas, „Anselm: Free Will and Moral Responsibility”. W: Debates in Medieval Phi­losophy. Essential Readings and Contemporary Responses. Red. Jeffrey Hause, 61–72. New York, London: Routlege, 2014.

Identifiers

DOI

10.18290/rf.2017.65.3-7