Kształtowanie podmiotowości ucznia w relacji do jego tożsamości

• Authors: Juszczyk-Rygałło Joanna

Title variants

EN

The Development of the Subjectivity of Pupils in Relation to Their Identity

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Poczucie podmiotowości ściśle wiąże się z podstawową zasadą dydaktyczną świadomego i aktywnego udziału najmłodszych w procesie edukacji. Dla ucznia motywujące jest postrzeganie i przeżywanie siebie jako podmiotu – jednostki mającej poczucie własnej odrębności wobec innych osób i otaczającego ją świata. Szczególnym obszarem zainteresowania pedagogów jest zatem z jednej strony istota podmiotowości, z drugiej zaś relacje zachodzące pomiędzy podmiotowością osób uczestniczących w interakcjach edukacyjnych. Dwupodmiotowość tych relacji powinna polegać na świadomym redukowaniu własnej podmiotowości nauczyciela na rzecz rozbudowywania i wspierania podmiotowości ucznia. Proces upodmiotowienia ma dwa wymiary, które opierają się na pozornie sprzecznych i wykluczających się zasadach: indywidualizacji i socjalizacji. Przenikanie się i integracja tych dwóch obszarów na gruncie edukacji prowadzi do kształtowania się działań wspierających indywidualny rozwój dziecka. Upodmiotowienie jest więc powiązane z jednej strony z tworzeniem obrazu samego siebie (tożsamości), a z drugiej pozostaje od tego obrazu zależne. Jest źródłem poczucia własnej wartości, która konstruuje tożsamość ucznia i ją wspiera. To wzajemne sprzężenie zwrotne oddziaływań między tożsamością i upodmiotowieniem kształtuje psychiczną dyspozycję statyczną (kim jestem?) i psychiczną dyspozycję dynamiczną (co mogę?). Podmiotowość w tej relacji to swoista nadbudowa tożsamości. Jest z nią powiązana wyznacznikami, które ją dynamizują w procesie upodmiotowienia ucznia. Są to: wiedza o sobie, własne preferencje ucznia, jego aktywność sprawcza oraz odpowiedzialność za własne działania. Kształtowanie podmiotowości ucznia należy zatem powiązać z pedagogicznymi działaniami, które będą rozbudowywać przede wszystkim jego indywidualną tożsamość.

EN

The sense of subjectivity is closely related to the basic didactic principle of the conscious and active participation of young children in the process of education. It is motivating for a pupil to perceive and experience himself as a subject – it means an individual who is equipped with a sense of differentiation in relation to other people and the surrounding world. On the one hand, the particular field of interest of educationalists is the essence of subjectivity and, on the other hand, these are relations between people who take part in educational interactions. The dual subjectivity of these relations should consist of the intentional reduction of the teacher’s subjectivity for the benefit of extending and supporting the subjectivity of pupils. The process of developing subjectivity has two dimensions based on two principles that seem to be mutually contradictory and inconsistent: individualization and socialization. The combination and integration of these two spheres at the level of education results in actions that support a child’s individual development. Hence, on the one hand development of subjectivity is related to building an image of oneself (identity) and on the other hand it depends on this image. In this way, it is a source of self-esteem, which builds and supports pupil’s identity. The mutual feedback between identity and the development of subjectivity forms a static mental disposition (Who am I?) and a dynamic psychical disposition (What can I do?). In this relation subjectivity is a kind of superstructure for identity. It is reflected in some indicators, that make identity more dynamic in the process of development of subjectivity. These are: self-awareness, pupil’s own preferences, pupil’s causal activity and responsibility for his or her own actions. Therefore, the development of a pupil’s subjectivity should be supported by pedagogical actions that are focused on developing the pupil’s individual identity.

Keywords

PL

edukacja; uczeń; nauczyciel; tożsamość; podmiotowość

EN

education; pupil; teacher; identity; subjectivity

• Publisher: Akademia Ignatianum w Krakowie, Instytut Nauk o Wychowaniu, ul. Kopernika 26, 31-501 Krakow, Poland
• Journal: Edukacja Elementarna w Teorii i Praktyce
• Year: 2016
• Volume: 11
• Issue: 2(40)
• Pages: 13-24

Contributors

author

Juszczyk-Rygałło Joanna

References

• Bałachowicz J., Indywidualizacja jako postulat i konieczność współczesnej edukacji początkowej, [w:] Dziecko-uczeń a wczesna edukacja, red. I. Adamek, Z. Zbróg, Wyd. Libron and Authors, Kraków 2011.
• Bałachowicz J., Podmiotowość dziecka – teoria czy potrzeba dnia codziennego?, „Życie Szkoły” (2008)7.
• Bokszański Z., Tożsamość, biografia i system działania – perspektywa Floriana Znanieckiego, „Kultura i Społeczeństwo” (1988)3.
• Bruner J., Kultura edukacji, Wyd. Universitas, Kraków 2006.
• Chałas K., Wychowanie ku wartościom. Elementy teorii i praktyki. Godność, wolność, odpowiedzialność, tolerancja, t. I, Wyd. Jedność, Kielce 2006.
• Czerepaniak-Walczak M., Podmiotowość w perspektywie pedagogiki, Wyd. WOM Gorzów Wlkp., Szczecin – Gorzów Wielkopolski 1994.
• Debesse M., Etapy wychowania, tłum. I. Wojnar, Wyd. Akademickie Żak, Warszawa 2007.
• Gęsicki J., Sytuacja ucznia w szkole, Wyd. Instytutu Badań Edukacyjnych, Warszawa 1990.
• Karnat-Napieracz A., Tożsamość, czyli świadomość redivivus, Wyd. Krakowska Akademia im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego, Kraków 2009.
• Kobyłecka E., Nauczyciel wobec współczesnych zadań edukacyjnych, Impuls, Kraków 2005.
• Korzeniowski K., Edukacja – podmiotowość – demokracja. O przebiegłości demokratycznego rozumu, [w:] Podmiotowość w wychowaniu. Między ideą a realnością, red. E. Kubiak-Szymborska, Wyd. Wers, Bydgoszcz 1999.
• Kościelniak M., Zrozumieć Rogersa. Studium koncepcji pedagogicznych Carla R. Rogersa, Impuls, Kraków 2004.
• Kozłowska A., Oddziaływanie mass mediów, Wyd. SGH, Warszawa 2006.
• Kubiak-Szymborska E., Podmiotowość młodzieży akademickiej. Studium statusu podmiotowego studentów okresu transformacji, Wyd. Akademii Bydgoskiej, Bydgoszcz 2003.
• Lipiec J., Wolność i podmiotowość człowieka, Wyd. Fall, Kraków 1997.
• Okoń W., Nowy słownik pedagogiczny, Wyd. Akademickie Żak, Warszawa 2001.
• Ostrowska U., Doświadczanie wartości samego siebie przez podmioty edukacyjne szkoły wyższej w toku badań jakościowych, [w:] Doświadczanie wartości samego siebie w procesach edukacyjnych, red. A.M. de Tchorzewski, Wyd. Wyższej Szkoły Pedagogicznej, Bydgoszcz 1997.
• Puślecki W., Pełnomocność ucznia, Impuls, Kraków 2002.
• Semków J., Świat wartości koniecznym punktem kształcącego się człowieka, „Kultura i Edukacja” (2000)3-4.
• Shugar G.W., Małe dziecko w sytuacji dwupodmiotowej: Jak powstaje i na czym polega struktura Działania Wspólnego?, [w:] Wychowanek jako podmiot działań, cz. 1, red. M. Kof­ta, A. Gurycka, Wyd. Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 1989.
• Słaboń A., Pacholski M., Słownik pojęć socjologicznych, Wyd. Akademia Ekonomiczna, Kraków 2010.
• Szacka B., Wprowadzenie do socjologii, Wyd. Oficyna Naukowa, Warszawa 2003.
• Śliwerski B., Współczesne teorie i nurty wychowania, Impuls, Kraków 2005.
• Tyszkowa M., Aktywność i działalność dzieci i młodzieży, Wyd. WSiP, Warszawa 1990.