Ażurowa tarczka z Kielar. Przyczynek do badan nad dalekosiężnymi powiązaniami grupy olsztyńskiej

• Authors: Rudnicki Mirosław

Title variants

EN

OPEN-WORK BADGE PENDANT FROM KlELARY. Contribution to research on far-reaching connections of the Olsztyn Group

• Languages of publication: PL EN

Abstracts

EN

The Olsztyn Group which developed in Masurian Lake District in the later phase of the Migration Period (the so-called Phase E), is abundant in finds which testify to its far-reaching connections. Some part of many finds of various provenance which are discovered at the sites of the olsztyn Group are artefacts which may be related to influences coming from the territory of the Avar Khaganate. The open-work badge pendant from Kielary, mentioned in the title of the paper, belongs to the most remarkable finds of this kind. The inflow of these finds begins in the last thirty years of the 6th c. and coincides with the concurrently recorded inflow of elements of culture of the early Slavs. Some finds of that wave, which to a lesser degree also encompassed other categories of artefacts, such as stirrups, became permanently rooted in the material culture of the West Balts. The inflow of discussed finds into the territory of the olsztyn Group lasted in all probability until the decline of the group at the end of the 7th c. Some finds coming from the territory of the Avar Khanagate are not, however, genetically related to the culture of the nomads. Instead of it, these most probably belong to Germanic people inhabiting the territory of the Carpathian Basin after it had been occupied by the Avars. These Germanic people cooperated with the Avars and gradually took over some elements of culture of the nomads. A hypothesis may therefore be proposed that finds which testify to influences from the territory of the Khaganate and are discovered in the territory of the olsztyn Group found their way to Masuria in result of contacts with people of Germanic (perhaps Gepid) origin. Such contacts may be a left-over of earlier connections from the period before the conquest of the territory of the Carpathian Basin by the Avars. Problems of contacts of the West Balt people with the Avars require more in-depth studies, first of all with regard to the nature of such contacts, but also concerning the course and the way of functioning ofcommunication routes.

• Publisher: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego
• Journal: Światowit
• Year: 2009-2010
• Volume: Tom VIII (XLIX), fasc. B
• Pages: 119-132

Contributors

author

Rudnicki Mirosław

References

• JAKOBSON, Spuścizna - Latvijas Nacionalais Vestures muzejs, Ryga.
• ABERG, N., 1919 Ostpreufien in der Vólkerwanderungszeit, Uppsala-Leipzig.
• ANTONIEWICZ, J., 1952 (rec.) E. Sturms „Die etnische Deutung der masurgermanischen Kultur", Contributions of Baltic University, Pinneberg, nr 31, 1947, „Sprawozdania P.M.A.” IV/3-4, 215-220.
• BALINT, C. 1989 Die Archaologie der Steppe, Wien-Koln.
• BARANOWSKI, T., 1996, Pochówki koni z Tumian w woj. olsztyńskim, „Archeologia Polski” 41/1-2, 65-130.
• BARANOWSKI, T., 2004, Awarowie na Mazurach,(wj Z. Kobyliński (red.), Heregnitatem Cognoscere. Studia i szkice dedykowane Profesor Marii Miśkiewicz, Warszawa, 157-164.
• BARDOS, E., GARAM, E., 2009, Das awarenzeitliche Graberfeld in Zamdrdi-Retifóldek, Budapest.
• BARZU, L., HARHOIU, R., 2008, Gepiden als Nachbarn der Langobarden und das Graberfeld von Bratei, (w:) J. Bemmann, M. Schmauder (red.), Kulturwandel in Mitteleuropa. Langobarden - Awaren - Slawen. Akten der Internationalen Tagung in Bonn vom 25. bis 28. Februar 2008, Bonn, 523-578.
• BITNER-WRÓBLEWSKA, A., 2008, (red.) Archeologiczne księgi inwentarzowe dawnego Prussia Museum, Aestiorum Hereditas I, Olsztyn.
• BITNER-WRÓBLEWSKA, A., 2009, Die Periodisierung der Graberfelder von Tumiany (Daumen) und Kielary (Kellaren). Ein Beitrag zur Diskus- sion uber den Ursprung der Olsztyn-Gruppe, (w:) F. Jakobson, Die Brandgraberfelder von Daumen und Kellaren im Kreise Allenstein, Ostpr., Daumen und Kellaren - Tumiany i Kielary, t. 1, Schriften des Archaologi- schen Landesmuseums 9, Neumunster, 397-421
• Bogucki M., 2000, Symbolika ornamentów z litewskich okuć rogów dopicia z okresu wędrówek ludów, „Światowit” II (XLIII)/B, 26-34.
• BUJAK, F., 1948 Wenedowie na wschodnich wybrzeżach Bałtyku, Gdynia-Bydgoszcz-Szczecin.
• BURSCHE, A., 2004, Rola źródeł numizmatycznych w studiach nad sytuacją osadniczą i kulturową na ziemiach polskich u schyłku starożytności, (w:) P. Kaczanowski, M. Parczewski (red.), Archeologia o początkach Słowian. Materiały z Konferencji, Kraków, 19-21 listopada 2001, Kraków, 203-214.
• Ciglis J., 2006, V-IX amziaus dirzą sagtys Rytą Latvijoje, „Archaeologia Lituana” 7, 156-170.
• Cilinska Z., 1966, Slawisch-awarisches Gräberfeld in Nové Zámky, Archaeologica Slovaca – Fontes Instituti Archaeologici Nitriensis Academiae Scientiarum vII, Bratislava.
• Cilinska Z., 1973, Frühmittelalterliches Gräberfeld in Želovce, Bratislava
• COMSA, M., 1984, Bemerkungen uber die Beziehungen zwischen den Awaren und Slawen im 6.-7. Jahrhundert, (w:) B. Chropovsky (red.), Interaktionen der mitteleuropaischen Slawen und anderen Ethnika im 6.-10. Jahrhundert, Nitra, 63-74.
• CURTA, F., 2004, Werners class IHof„Slavic” bowfibulae revisited, „Archaeologia Bulgarica” 8, 59-78
• CURTA, F., 2006, Slavic bow fibulae? Werner 's Class ID revisited, „Acta Archaeologica Academiae Scientarum Hungaricae”, LVII/4,423-474.
• DĄBROWSKI, K., 1975 Archaologische Untersuchungen in Tumiany, Kr. Olsztyn, „Zeitschrift fur Archaologie” 9, 265-280.
• DAIM, F., 1984, Das awarische GraberfeldLeobersdorf, Niederosterreich (Vorbericht und belegungchronologische Analyse), (w:) B. Chropovsky (red.), Interaktionen der mitteleuropaischen Slawen und anderen Ethnika im 6.-10. Jahrhun¬dert, Nitra, 75-83.
• DORR, R., 1898 Die Graberfelder auf dem Silberberg bei Lenzen und bei Serpin, Kr. Elbing aus dem V-VII. Jahrhundert nach Christi Geburt, Elbing.
• EHRLICH, B., 1931, Schwerter mit silberbeschlagenen Scheiden von Benkenstein, Kr. Elbing und einige west- und ostpreussische Vergleichstucke, „Prussia. Zeitschrift fur Heimatkunde und Heimatschutz” 29, 16-46.
• ENGEL, C., 1937 Das Geheimnis derMasurgermanischen Kultur, (w:) Masurischer Volkskalender 1938, Allenstein, 39-43.
• FROMM, L., 1931, Die Goten im Kreise Allenstein, „Unsere Heimat” 24, 281-282.
• GAERTE, W., 1929 Urgeschichte Ostpreufśens, Konigsberg i. Pr.
• GARAM, E., 1979, Das awarenzeitliche Graberfeld von Kiskore, Budapest.
• GARAM, E., 1980, Spatawarenzeitliche durchbrochene Bronzescheiben, „Acta Archaeologica Academiae Scientarum Hungaricae” 32,161-180.
• GARAM, E., 1993 Die awarenzeitlichen Scheibenfbeln, Communicationes Archaeologicae Hungariae, Budapest, 101-135.
• GARAM, E., 1995, Das awarenzeitliche Graberfeld von Tiszafured, Budapest.
• GĄSSOWSKI, J., 1984, Kultura pradziejowa na ziemiach Polski. Zarys, Warszawa.
• GAVRITUHIN, I.o., OBLOMSKIJ, A.M., 1996, Gaponovskij klad i ego kul’turno-istoriceskij kontekst, Ranneslavanskij Mir. Arheologia Slavan i ih sosedej 3, Moskva
• GODŁOWSKI, K., 1981 Okres wędrówek ludów na Pomorzu, „Pomorania Antiqua” X, 65-129.
• GODŁOWSKI, K., 1989 Ziemie polskie w okresie wędrówek ludów, Barbaricum 1, Warszawa, 12-63.
• GODŁOWSKI, K., 2001, Z badań nad zagadnieniem rozprzestrzenienia Słowian w V-VII w. n.e., (w:) M. Parczewski (red.), Pierwotne siedziby Słowian, Kraków, 107-169.
• GRĘZAK, A., 2007, Groby koni na cmentarzyskach kultury bogaczewskiej,(wj A. Bitner-Wróblewska (red.), Kultura bogaczewska w 20 lat później. Materiały z konferencji, Warszawa, 26-27 marca 2003, Seminarium Bałtyjskie I, Warszawa, 353-367.
• HEYDECK, J., 1895 Das Graberfeld von Daumen. Ein Ruckblick auf den Anfang einer deutsch-nationalen Kunst, „Sitzungsberichte der Altertumsgesellschaft Prussia” 19 (1893/95), 41-80.
• HILBERG, V., 2003, Studien zu den Fernbeziehungen der volkerwanderungszeitlichen Brandgraberfelder von Daumen undKellaren, „Archaologisches Nachrichtenblatt” 8/3, 268-273.
• HILBERG, V., 2004, Die westbaltischen Stamme und der uberregionale Kulturaustausch in der Ostseeregion zur Merowingerzeit, „Bodendenkmalpfege in Mecklemburg-Vorpommern. Jahrbuch” 51 (2003), 295-319.
• HILBERG, V., 2009, Masurische Bugelfibeln. Studien zu den Fernbeziehungen der volkerwanderungszeitlichen Brandgraberfelder von Daumen und Kellaren, Daumen und Kellaren - Tumiany i Kielary, t. 2, Schriften des Archaologischen Landesmuseums 9, Neumunster.
• HOLLACK, E., BEZZENBERGER, A., 1900 Das Graberfeld bei Kellaren im Kreise Allenstein, „Sitzungsberichte der Altertumsgesellschaft Prussia” 21 (1896-1900), 161-195.
• JAKOBSON, F., 2009, Die Brandgraberfelder von Daumen und Kellaren im Kreise Allenstein, Ostpr., Daumen und Kellaren - Tumiany i Kielary, t. 1, Schriften des Archaologischen Landesmuseums 9, Neumunster.
• JASKANIS, J., 1968, Pochówki z końmi na cmentarzyskach protojaćwieskich z okresu rzymskiego wędrówek ludów, „Rocznik Białostocki” VIII, 77-111.
• JASKANIS, J., 1974, Obrządek pogrzebowy zachodnich Bałtów u schyłku starożytności (I-V w. n.e.), Biblioteka Archeologiczna 23, Warszawa-Wrocław-Kraków-Gdańsk.
• JUHASZ, I. 1995 Awarenzeitliche Graberfelder in der Gemarkung Oroshdza, Budapest.
• KATSOUGIANNOPOULOU, CH., 2009, The Slavic Bow Brooches in Greece Revisited. Some Remarks on Ethnicity and Social Status, (w:) D. Quast (red.), Foreigners in EarlyMedievalEurope. Thirteen InternationalStudies on Early MedievalMobility, Mono- graphien des Romisch-Germanischen Zentralmuseums Mainz 78, Mainz, 219-231.
• KAZAKIEVICIUS, V., 1987, Motifs of Animal Decorative Pattern on Bindings of the 5th-6th Century Drinking Horns from Plinkangalis burialground (Lithuania), „Finskt Museum” 96,45-63.
• KISS, A. 1977, Avar Cemeteries in County Baranya, Cemeteries of the Avar Period (567-829) in Hungary 2, Budapest.
• KISS, A., 1992, Germanen im awarenzeitlichen Karpatenbecken,(w:) F. Daim (red.), Awarenforschungen I, Wien, 35-134.
• KISS, A., 1996, Das awarenzeitlich-gepidische Graberfeld von Kolked-Feketekapu A, Monographien zur Fruhgeschichte und Mittelalterarchaologie 2, Innsbruck.
• KISS, A., 2001, Das awarenzeitliche Graberfeld in Kolked-Feketekapu B, Monumenta Avarorum Archaeologica 6, Budapest
• KOLENDO, J., 1990, Napływ bursztynu z północy na tereny Imperium Rzymskiego w I-VI w. n.e., „Prace Muzeum Ziemi” 41, 91-100
• KORNER, G., 1938, Die Sudelbischen Langobarden zur Volkerwanderungszeit. Versuch einer historischen Auswertung der archaologischen Hinterlassenschaft, Veroffentlichungen der Urgeschichtlichen Sammlungen des Landesmuseums zu Hannover 4, Hildesheim-Leipzig.
• KOSSINNA, G., 1932, Germanische Kultur im 1. Jahrtausend nach Christus, Leipzig
• KOVRIG, I. 1963, Das awarenzeitliche Graberfeld von Alattyan, Budapest
• KOWALSKI, J., 1991, Z badań nad chronologią okresu wędrówek ludów na ziemiach zachodniobałtyjskich (faza E), (w.) Archeologia Bałtyjska. Materiały z konferencji. Olsztyn, 24-25 kwietnia 1988 roku, Olsztyn, 67-85.
• KOWALSKI, J., 2000, Chronologia grupy elbląskiej i olsztyńskiej kręgu zachodniobałtyjskiego (V-VII w.), (w:) P. Szymański, A. Żórawska (red.), Materiały do archeologii dawnych ziem pruskich, Barbaricum 6, Warszawa, 203-248.
• KUHN, H. 1956, Das Problem der masurgermanischen Fibeln in Ostpreussen, (w.) O. Kleemann (red.), Documenta archaeologica Wolfgang La Baume dedicata 8. II. 1955, Rheinische Forschungen zur Vorgeschichte 5, Bonn, 79-108.
• LA BAUME, W. 1944, Altpreussiches Zaumzeug, „Alt Preussen” 9,2-19
• LASZLO, G. 1940, Adatok az avarsagneprajzahoz, „Archaeologiai Ertesito” III/II, 175-206
• VON ZUR MUHLEN, B., 1975 Die Kultur der Wikinger in Ostpreussen, „Bonner Hefte zur Vorgeschichte” 9, 2-274.
• NOWAKOWSKI, W., 1995 Od Galindai do Galinditae. Z badań nad pradziejami bałtyjskiego ludu z Pojezierza Mazurskiego, Barbaricum 4, Warszawa.
• NOWAKOWSKI, W., 1999, Trzy naczynia z Reszla w zbiorach Muzeum Warmii i Mazur (aneks do artykułuj. Kolendo, Urna z „medalami rzymskimi" znaleziona niedaleko Reszla. Komentarz archeologiczny do korespondencji Ignacego Krasickiego z królem Stanisławem Augustem Poniatowskim), (w: ) M.J. Hoffmann, J. Sobieraj (red.), Archeologia ziem pruskich. Nieznane zbiory i materiały archiwalne. Międzynarodowa konferencja pod patronatem Wojewody Olsztyńskiego, Ostróda - 15-17X1998, Olsztyn, 22-25.
• NOWAKOWSKI, W., 2000, Die Balten zwischen Weichsel und Memel zwischen 400 und 800 n. Chr. Ein Entwurf der Forschungsproblematik, „Archaeologia Baltica” IV, 9-25.
• NOWAKOWSKI, W., 2008, Diefruhesten Steigbugelaus Preussen. Funde vom Graberfeld Widitten IIim Samland, (w:) B. Niezabitowska-Wiśniewska i in. (red.), The Turbulent Epoch. New materials from the Late Roman Period and the Migration Period, 1.1, Monumenta Studia Gothica V, Lublin, 189-212.
• ODOJ, R., 1968, Wyniki badań na grodzisku z VI-VIII w. n.e. w Pasymiu pow. Szczytno, a problemy kultury mazurskiej,„Rocz- nik Olsztyński” VII, 113-150.
• ODOJ, R., 1970 Dzieje Prusów do czasów krzyżackich, „Komunikaty Mazursko-Warmińskie” 1 (107), 51-66.
• OKULICZ,J., 1973 Pradzieje ziem pruskich od późnego paleolitu do VII w. n.e., Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk.
• OKULICZ,J., 1988, Problem ceramiki typu praskiego w grupie olsztyńskiej kultury zachodniobałtyjskiej (VI-VII w. n.e.), „Pomora- niaAntiqua” XIII, 103-133.
• OKULICZ,J., 1989, Problematyka okresu wędrówek ludów na ziemiach zachodniobałtyjskich, Barbaricum 1, Warszawa, 64-100. PEISER, F.E., 1914 Eine byzantinische Scheibenfibel, „Sitzungsberichte der Altertumsgesellschaft Prussia” 23/I, 373-376.
• PETERSEN, E., 1936 Fragen der germanischen Besiedlung im Raume zwischen Oder und Weichsel in der Volkerwanderungszeit, „Mannus” 28,19-65.
• PETERSEN, E., 1939 Der ostelbische Raum als germanisches Kraftfeld im Lichte der Bodenfunde des 6.-8. Jahrhunderts, Leipzig.
• O.M. Prihodnuk, A.M. Shovkoplias, S.A. Ol’govskaa, T.A. Struina, 1991, Martynovskij klad, „Materialy po arheologii, istorii i etnografii Tavrii” 2, 72-92.
• PROFANTOVA, N., 1992 AwarischeFunde aus den Gebieten nordlich der awarischen Siedlungsgrenzen, (w:) F. Daim (red.), Awarenforschungen II, Wien, 604-778.
• PROFANTOVA, N., 2008 Die fruhslawische Besiedlung Bohmens und archaologische Spuren der Kontakte zum fruh- und mittelawarischen sowie merowingischen Kulturkreis, (w:) J. Bemmann, M. Schmauder (red.), Kulturwandel in Mitteleuropa. Langobarden - Awaren - Slawen. Akten der Internationalen Tagung in Bonn vom 25. bis 28. Februar 2008, Bonn, 619-644.
• RENNER, D., 1970 Die durchbrochenen Zierscheiben der Merowingerzeit, Mainz.
• RUDNICKI, M., 2007, Uwagi na temat niektórychform zawieszek z terenów grupy olsztyńskiej, (w:) A. Bitner-Wróblewska, G. Iwanowska (red.), Bałtowie i ich sąsiedzi. Marian Kaczyński im memoriam, Seminarium Bałtyjskie II, Warszawa, 421-436.
• RUDNICKI, M., 2008, Zawieszki trapezowate z terenu grupy olsztyńskiej - świadectwo kontaktów ze Słowianami?, (w:) J. Beljak, Brezinova, V. Varsik (red.), Archeológia barbarov 2009, Archaeologica Slovaca Monographiae. Communi- cationes X, Nitra, 669-686.
• RUPP, C., 2003, Das langobardische Graberfeld von Nocera Umbra. I. Katalog und Tafeln, Ricerche di Archeologia Altomedie vale e Medievale 31, Firenze.
• SCHACH-DORGES, H., 2008, Zur Pferdegrabsitte in derAlamannia wahrend derfruhen Merowingerzeit, „Germania“ 86, 701-728.
• SCHILLING, L., 2008, An Avar-Period Germanic Brooch from Tdc-Fovenypuszta, (w:) D. Quast (red.), Foreigners in Early Medieval Europe. Thirteen International Studies on Early Medieval Mobility, Monographien des Romisch-Germanischen Zentralmuseums Mainz 78, Mainz, 261-272.
• SCHULZE-DORRLAMM, M., 2009 Byzantinische Gurtelschnallen und Gurtelbeschlage im Romisch-Germanischen Zentralmuseum, I. Die Schnal- len ohne Beschlag, mit Laschenbeschlag und mitfestem Beschlag des 5. bis 7. Jahrhunderts, Monographien des Romisch-Germanischen Zentralmuseums Mainz 30/1, Mainz.
• SEKUŁA, M., 2003, Ocalałe zabytki pochodzące z badań niemieckich na cmentarzysku w Malborku-Wielbarku w zbiorach muzeów polskich, (w:) W. Nowakowski, A. Szela (red.), Pogranicze trzech światów. Kontakty kultur przeworskiej, wiel- barskiej i bogaczewskiej w świetle materiałów z badań i poszukiwań archiwalnych, Swiatowit Supplement Series P: Prehistory and Middle Ages XIV, Warszawa, 175-223.
• Sós, A.CS., 1963 Bemerkungen zur Frage des archaologischen Nachlasses der awarenzeitlichen Slawen in Ungarn, „Slavia Anti- qua” 10, 301-329.
• STADLER, P., 2008 Ethnische Verhaltnisse im Karpatenbecken undBeziehungen zum Westen zur Zeit des awarischen Khaganats im 6. und 7. Jahrhundert (w:) J. Bemmann, M. Schmauder (red.), Kulturwandelin Mitteleuropa. Langobarden - Awaren - Slawen. Akten der Internationalen Tagungin Bonn vom 25. bis 28. Februar 2008, Bonn, 657-678
• STURMS, E., 1947 Die ethnische Deutung der „masurgermanischen" Kultur, Contributions of Batlic University Pinneberg 31, Pinneberg.
• STURMS, E.1950 Zur etnischen Deutung der „masurgermanichen" Kultur, Archaeologia Geographica 1, Hamburg, 20-22.
• SZATMARI, S.B. 1980 Das Graberfeld von Oroszldny und seine Stelle in derfruhawarenzeitlichen Metallkunst, „Acta Archaeologica Academiae Scientiarum Hungaricae” 32, 97-116.
• TEODOR, D.GH., 1992, Fibule „digitate“din secolele V-VII in spatiul carpato-dunareano-pontic, „Archeologia Moldovei” XV, 119-152.
• TEODOR, D.GH., 1993, Unele consideratiiprivind originea fi cultura antilor, „Archeologia Moldovei” XVI, 205-213.
• TERPILOVSKIJ, R.V., 2005 Naselene kevskoj kul’turu v 111-V e.e., (w:) P. Kaczanowski, M. Parczewski (red.), Archeologia o początkach Słowian. Materiały z Konferencji, Kraków, 19-21 listopada 2001, Kraków, 387-402.
• URBAŃCZYK, P., 1978, Geneza wczesnośredniowiecznych metalowych pochew broni białej ze stanowisk kultury pruskiej, „Przegląd Archeologiczny” 26, 107-145.
• YAGALINSKI, L., 1994 Zur Frage der ethnischen Herkunft derspaten Strahlenfibeln (Finger- oder Bugelfibeln) aus dem Donau-Karpa- ten-Becken (M. 6.-7. Jh.),,,Zeitschrift fur Ethnologie” 28, 261-305.
• WERNER, J., 1933 Archaologische Zeugnissefur merowingischen Handel in Ostpreufien, „Germania” 17,277-283.
• WERNER, J., 1950, SlawischeBugelfibeln des 7. Jahrhunderts, (w:) G. Behrens, J. Werner (red.), ReineckeFestschrift zum 75. Ge- burstagvon PaulReinecke am 25. September 1947, Mainz, 150-172.
• WERNER, J., 1951, Eine ostpreussische Bugelfibelaus dem Hennegau, „Germania” 29, 58-62
• WIELOWIEJSKI, J., 1980 Główny szlak bursztynowy w czasach Cesarstwa Rzymskiego, Wrocław.
• WIELOWIEJSKI, P., 1987, Skarb bursztynu z późnego okresu rzymskiego odkryty w miejscowości Basonia, woj. lubelskie, „Prace Muzeum Ziemi” 41,101-134.
• ZABOJNK, J., 1987, Seriation von Gurtelbeschlaggarnituren aus dem Gebiet der Slowakei und Osterreichs (Beitragzur Chronologie der Zeit des awarischen Kaganats, (w:) Z. Cilinska (red.), Kproblematike os^dlenia stredodunajskiej oblasti vo vcasnom stredoveku, Nitra, 219-322.
• ZABOJNK, J., 2004 Slovensko a avarsky kaganat, Studia Archaeologica et Mediaevalia VI, Bratislava, 2-167.
• ZABOJNK, J., 2010, Zur Problematik der Zierscheiben desfruhen Mittelalters, (w:) A. Urbaniak i in. (red.) Terra Barbarica. Studia ofiarowane Magdalenie Mączyńskiej w 65. rocznicę urodzin, Monumenta Archaeologica Barbarica, Series Gemina II, Łódź-Warszawa, 497-505.
• ZOLL-ADAMIKOWA, H., 1992, Zur Chronologie der awarenzeitlichen Funde aus Polen, (w:) K. Godłowski, R. Madyda-Legutko (red.), Probleme der relativen und absoluten Chronologie ab Latenezeit bis zum Fruhmittelalter, Kraków, 297-315.