Formy celownika, narzędnika i miejscownika liczby mnogiej rzeczowników w Sprawie chędogiej o męce Pana Chrystusowej i w Historyi Trzech Kroli (kodeks Wawrzyńca z Łaska, 1544)

• Authors: Osiewicz Marek

Title variants

EN

Forms of the dative, instrumental and locative case of plural nouns in Sprawa chędoga o męce Pana Chrystusowej and Historyja Trzech Kroli (Wawrzyniec of Łask’s Codex, 1544)

Abstracts

PL

Celem artykułu jest próba ustalenia spójności językowej, a także relacji chronologicznej oraz geograficznej zachodzących między dwoma tekstami wchodzącymi w skład kodeksu Wawrzyńca z Łaska (1544): Sprawą chędogą o męce Pana Chrystusowej i Historyją Trzech Kroli. Przedmiotem analizy są formy celownika, narzędnika i miejscownika liczby mnogiej rzeczowników; uwzględnia ona następujące aspekty rozkładu analizowanych końcówek: frekwencyjny, rodzajowy, tematyczny oraz leksemowy. Z analizy wynika, że badane apokryfy poświadczają stan językowy właściwy tekstom starszym (z przełomu XV i XVI wieku) lub charakterystyczny dla wczesnych druków krakowskich. Pewne cechy językowe poświadczone w apokryfach mają charakter północnopolski; ich nierównomierny rozkład tekstowy może jednak wskazywać na to, że nie pochodzą one od Wawrzyńca z Łaska.

EN

Forms of the dative, instrumental and locative case of plural nouns in Sprawa chędoga o męce Pana Chrystusowej and Historyja Trzech Kroli (Wawrzyniec of Łask’s Codex, 1544). Summary: The aim of the article is an attempt to establish linguistic coherence as well as chronological and geographical relation between two texts included in Wawrzyniec of Łask’s Codex (1544): Sprawa chędoga o męce Pana Chrystusowej (A Beautiful Tale of the Passion of Christ) and Historyja Trzech Kroli OSIEWICZ(The Story of the Three Kings). The analysis of plural nouns in the dative, instrumental and locative case includes a discussion of the following aspects of the distribution of the analyzed inflectional suffixes: frequency, gender, thematic and lexical aspects. The analysis shows that the apocrypha confirm the language state typical of older texts (from the turn of the 16th century) or characteristic of early Krakow prints. Certain linguistic features evidenced in the apocrypha are of Northern Polish origin. The uneven text distribution may indicate that the apocrypha do not come from Wawrzyniec of Łask. Keywords: language history, inflection, apocrypha, manuscript, source studies

Keywords

PL

historia języka,; fleksja,; apokryf,; rękopis,; źródłoznawstwo

EN

language history,; inflection,; apocrypha,; manuscript,; source studies

• Publisher: Polskie Towarzystwo Językoznawcze; UNIVERSITAS Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych; Wydawnictwo LEXIS
• Journal: Biuletyn Polskiego Towarzystwa Językoznawczego
• Year: 2020
• Volume: 76
• Pages: 243-255

Contributors

author

Osiewicz Marek

• Uniwersytet im. Adama Mickiewicza, Poznań

References

• 1. Bargieł Maria (1959): O lokalizacji i różnicach językowych Sprawy chędogiej i Ewangelii Nikodema. – Rozprawy Komisji Językowej Łódzkiego Towarzystwa Naukowego 7, 9–32.
• 2. Bargieł Maria (1969): Cechy dialektyczne polskich zabytków rękopiśmiennych pierwszej połowy XVI wieku. – Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
• 3. Bobowska-Kowalska Maria (1960): Przynależność dialektyczna Biblii królowej Zofii. – Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Filologia, Prace Językoznawcze 24, 105–148.
• 4. Brajerski Tadeusz (1953): O dwu „wielkopolskich” zabytkach językowych. – Roczniki Humanistyczne 4, 89–108.
• 5. Gaertner Henryk (1928): Najdawniejsze staropolskie formy miejscownika l. mn. rzeczowników męskich i nijakich. – [w:] Dmitrii V. Bubrich (red.): Symbolae grammaticae in honorem Ioannis Rozwadowski, t. 2. – Kraków: Drukarnia Uniwersytetu Jagiellońskiego, 323–324.
• 6. Kamińska Maria (1968): Gwary polski centralnej. – Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
• 7. Lisowski Tomasz (1999): Polszczyzna początku XVI wieku. Problemy wariantywności i normalizacji fonetyki fleksji. – Poznań: Wydawnictwo WiS.
• 8. Migdał Jolanta (1999): O języku Andrzeja Glabera z Kobylina. Studium normalizacji polszczyzny wczesnorenesansowej. – Poznań: Wydawnictwo WiS.
• 9. Osiewicz Marek (2006): Wariantywność form fleksyjnych rzeczowników w listach polskich z lat 1525––1550 (rzeczowniki rodzaju męskiego). – Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza 13(33), 101–128.
• 10. Osiewicz Marek (2009): Wariantywność form fleksyjnych rzeczowników w listach polskich z lat 1525––1550 (rzeczowniki rodzaju nijakiego; rzeczowniki typu podskarbi, podczaszy; pluralia tantum; pluralne nazwy geograficzne; formy liczby podwójnej). – Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza 15(35), 223–259.
• 11. Osiewicz Marek (2015): Dwie edycje Opecowego opisu męki Jezusa z I połowy XVI wieku – relacje graficzne, językowe i tekstowe. – [w:] Marek Osiewicz, Rafał Wójcik, Wiesław Wydra (wyd.): Męka Pana Jezusowa z szesnastowiecznego rękopisu Biblioteki Uniwersyteckiej w Warszawie. – Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM, XXI–CII.
• 12. Rospond Stanisław (1961): Język i artyzm językowy Jana Kochanowskiego. – Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
• 13. Rzepka Wojciech Ryszard (1985): Demorfologizacja rodzaju w liczbie mnogiej rzeczowników w polszczyźnie XVI–XVII wieku. – Poznań: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu.
• 14. Rzepka Wojciech Ryszard, Wydra Wiesław, wyd. (1996): Cały świat nie pomieściłby ksiąg. Staropolskie opowieści i przekazy apokryficzne. – Warszawa–Poznań: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• 15. Smosarski Józef (1981): Męka Pańska w polskiej literaturze średniowiecznej. – [w:] Henryk Wojtysek, Józef Kopeć (red.): Męka Chrystusa wczoraj i dziś. – Lublin: Katolicki Uniwersytet Lubelski, 95–101.
• 16. Sstp (1953–2002): Słownik staropolski, t. 1–11, red. Stanisław Urbańczyk i in. – Warszawa–Kraków: Polska Akademia Nauk – Wydawnictwo Naukowe DWN.
• 17. SXVI (1966–2016): Słownik polszczyzny XVI wieku, t. 1–37, red. Maria R. Mayenowa i in. – Wrocław–Warszawa: Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo Instytutu Badań Literackich.
• 18. Taszycki Witold (1973): Język kodeksów Świętosława z Wojcieszyna i Macieja z Rożana (1450). – [w:] Idem, Rozprawy i studia polonistyczne, t. 5. – Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 153–154.r
• 19. Vrtel-Wierczyński Stefan (1933): Sprawa chędoga o męce Pana Chrystusowej i Ewangelia Nikodema. – Poznań: Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk.
• 20. Wydra Wiesław (2017): O kodeksie Wawrzyńca z Łaska (1644 rok) i Ewangelii Nikodema w nim zawartej. – [w:] Wojciech Ryszard Rzepka, Wiesław Wydra: Z dziejów literatury i kultury staropolskiej. Studia o książkach i tekstach. – Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM, 83–96.
• 21. Wydra Wiesław (2019): Wstęp. – [w:] Jakub Łukaszewski, Marek Osiewicz, Rafał Wójcik, Wiesław Wydra, (red.): Series Apocryphorum Polonorum Selectorum, t. 1: Kodeks Wawrzyńca z Łaska 1544. Faksymile. – Poznań: Wydawnictwo „Poznańskie Studia Polonistyczne”.
• 22. Wydra Wiesław, Rzepka Wojciech Ryszard (1984): Chrestomatia staropolska. Teksty do roku 1543. – Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
• 23. Zwoliński Przemysław (1960): Uwagi o języku Marcina Bielskiego. – [w:] Maria Renata Mayenowa, Zenon Klemensiewicz (red.): Odrodzenie w Polsce. Materiały sesji naukowej PAN 23–25 października 1953, t. 3, Historia języka, cz. 1. – Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 61–107.