„Ran”, czyli Szekspir po japońsku

• Authors: Krzysztof Loska

Title variants

EN

“Ran”, or Shakespeare in Japanese

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Wskazując na podobieństwo fabularne filmu Kurosawy do tragedii Szekspira, autor zwraca uwagę na oryginalne podejście wybitnego reżysera do pierwowzoru teatralnego. Nie ma przy tym na myśli wyłącznie przenikania się konwencji teatru elżbietańskiego z japońską tradycją estetyczną, ale przetworzenie materiału źródłowego, wejście w dialog z tekstem dramatu, wypracowanie oryginalnego języka wizualnego bez uciekania się do prostych transpozycji oraz ilustracyjności. Na poziomie stylistycznym i narracyjnym ważną rolę w Ran odgrywają nawiązania do klasycznego teatru nō, japońskich opowieści niesamowitych (kaidan), ludowych podań i rodzimej mitologii – zwłaszcza wykorzystanie metafor zwierzęcych, charakteryzujących postaci zarówno w sztuce Szekspira, jak i w filmie Kurosawy. Ostatnim tropem interpretacyjnym, na który Loska zwraca uwagę, jest obecność odniesień religijnych, szczególnie widocznych w przywołaniu tradycji buddyjskiej, która łagodzi pesymistyczną wymowę dzieła.

EN

Pointing to the plot similarities between Kurosawa’s film and Shakespeare’s tragedy, the author notes the original approach of the outstanding director to the play written for the theatre. What he has in mind is not the simple mingling of the Elizabethan theatre with the Japanese aesthetic tradition, but the way the source material was processed without the use of simple transpositions and illustrativeness. At the stylistic and narrative levels, references to the classical nō theatre, Kaidan – Stories and Studies of Strange Things, and folk myths and legends, especially the use of animal metaphors, characterising the protagonists both in Shakespeare’s drama, and in Kurosawa’s film play an important role in Ran. The last interpretative trope which Loska notes is the presence of religious references, particularly visible in references to the Buddhist tradition, which lightens the pessimistic message of the work.

Keywords

PL

Kurosawa Akira; Szekspir William; Kaidan; teatr nō

EN

Kurosawa Akira; Shakespeare William; Kaidan; nō theatre

• Publisher: Polska Akademia Nauk. Instytut Sztuki PAN
• Journal: Kwartalnik Filmowy
• Year: 2014
• Issue: 87-88
• Pages: 160-170

Contributors

author

Krzysztof Loska

• Instytut Sztuk Audiowizualnych, Wydział Zarządzania i Komunikacji Społecznej, Uniwersytet Jagielloński

References

• Benedict, Ruth. 1999. Chryzantema i miecz: wzory kultury japońskiej. Tłum. E. Klekot, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
• Grilli, Peter. 1985. Kurosawa Directs a Cinematic Lear, „New York Times”, 15 December.
• Kane, Julie. 1997. From the Baroque to the Wabi: Translating Animal Imagery from Shakespeare’s King Lear to Kurosawa’s Ran, „Literature/Film Quarterly” 25 (2).
• Kott, Jan. 1992. Ran albo Lear ostateczny. W: tegoż, Płeć Rozalindy, Kraków: Wydawnictwo Literackie.
• Kozyra, Agnieszka. 2011. Mitologia japońska, Warszawa-Bielsko Biała: Wydawnictwo Szkolne PWN.
• McDonald, Keiko. 1993. Japanese Classical Theater in Films, Rutherford: Fairleigh Dickinson University Press.
• Melanowicz, Mikołaj. 2011. Akira Kurosawa – Ran: między ładem a chaosem. W: Akira Kurosawa – twórca japoński, twórca światowy, W. Laskowska-Smoczyńska, P. Kletowski (red.). Kraków: Biblioteka Muzeum Manggha.
• Melchior, Bonnie. 2005. King Lear and Ran: Identity Translated and Transformed, „East-West Connections: Review of Asian Studies” 5 (1).
• Nordin, Kenneth D. 2005. Buddhist Symbolism in Akira Kurosawa's Ran: A Counterpoint to Human Chaos, “Asian Cinema” 16 (2).
• Serper, Zvika. 2001. Lady Kaede in Kurosawa’s Ran: Verbal and Visual Characterization through Animal Traditions, „Japan Forum” 13 (2).
• Shakespeare, William. 2013. Król Lear. W: tegoż, Tragedie i Kroniki. Tłum. S. Barańczak. Kraków: Wydawnictwo Znak.
• Thompson, Ann. 1989. Kurosawa’s Ran: Reception and Interpretation, „East-West Connections: Review of Asian Studies” 3 (2).
• Yoshimoto, Mitsuhiro. 2005. Kurosawa: Film Studies and Japanese Cinema, Durham: Duke University Press.
• Żeromska, Estera. 2010. Japoński teatr klasyczny. Korzenie i metamorfozy, Warszawa: Wydawnictwo Trio.