„Noc jeanpaulowska” u Fiodora Dostojewskiego, Bolesława Prusa i Thomasa Manna

• Authors: Mazur Aneta , Brzozowska Sabina

Title variants

EN

„Jean-Paulian Night” in the Works of Fyodor Dostoevsky, Bolesław Prus and Thomas Mann

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Fragment powieści „Siebenkäs” (1796–1797) Jean Paula, najbardziej znany w przekładzie francuskim pod tytułem „Un Songe (Sen)” (tytuł oryginalny: „Rede des toten Christus vom Weltgebäude herab, dass kein Gott sei <Mowa wypowiedziana przez umarłego Chrystusa ze szczytu kosmicznego gmachu o tym, że nie ma Boga>”), to jeden z ważniejszych nokturnów romantyzmu europejskiego: w planie metafizycznym ukazuje grozę apokalipsy bez Boga i zagładę lucyferycznego kosmosu materii, w planie estetycznym oznacza triumf wyzwolonej, fantasmagorycznej wyobraźni. Świadome lub mimowolne echa „jeanpaulowskiej nocy” można znaleźć w twórczości Fiodora Dostojewskiego (scena spowiedzi Hipolita w „Idiocie”, 1869; nowela „Bobok”, 1873), Bolesława Prusa (nowela „Pleśń świata”, 1884) oraz Thomasa Manna („śnieżna” wizja Castorpa w „Czarodziejskiej górze”, 1924). Eschatologiczne lub kosmiczne wizje bohaterów (narratorów) powstałe w wyniku demonicznego kuszenia wyobraźni, ukazują zdehumanizowany świat chaosu i śmierci, podległy przyrodniczemu determinizmowi – i podobnie jak u Jean Paula stanowią rodzaj wstrząsowej autoterapii światopoglądowej.

EN

The fragment of the novel by Jean Paul Richter Siebenkäs (Blumen-, Frucht- und Dornenstücke oder Ehestand, Tod und Hochzeit des Armenadvokaten F. St. Siebenkäs im Reichsmarktflecken Kuhschnappel <Flower, Fruit, and Thorn Pieces; or, the Married Life, Death, and Wedding of Siebenkäs, Poor Man’s Lawyer>,1796–1797), known as “The Atheist’s Dream,” the full German original title being Rede des toten Christus vom Weltgebäude herab, dass kein Gott sei (Speech of the Dead Christ from the Universe that there is no God), presents one of the most important romantic night-visions: in metaphysical dimension it presents a terrifying Apocalypse without God, and a luciferic destruction of cosmic perpetual matter; in aesthetic dimension it indicates a triumph of liberated phantasmagorical imagination. Intentional or accidental traces of “Jean-Paulian night” are found in the works of Fyodor Dostoevsky (Ippolit’s “confession” from The Idiot, 1869; the short story Bobok, 1873), in the short story by Bolesław Prus (Pleśń świata <Mould of the World>, 1884) and in Thomas Mann’s (Castorp’s “snow” vision from Der Zauberberg <The Magic Mountain>, 1924). Eschatological or cosmic visions of the characters (narrators) produced as a result of demonic temptation of imagination present a dehumanised world of chaos and death subordinated to biological determinism and, as in Jean Paul Richter, constitute a kind of worldview shock autotherapy.

Keywords

EN

Jean-Paul Richter; Jean-Paul's "Siebenkäs"; “The Atheist’s Dream”; "Jean-Paulian night"; Fyodor Dostoevsky; Thomas Mann; Bolesław Prus

• Publisher: Instytut Badań Literackich PAN
• Journal: Pamiętnik Literacki
• Year: 2016
• Volume: 107
• Issue: 1
• Pages: 61-80

Dates

printed

2016-03-23

Contributors

author

Mazur Aneta

• Uniwersytet Opolski

author

Brzozowska Sabina

• Uniwersytet Opolski

Identifiers

ISSN

0031-0514