Obraz społecznika w świetle wypowiedzi kaznodziejów polskich XIX i XX stulecia

• Authors: Andrzej Tomasiak

Title variants

EN

The Image of a Social Activist in Sermons Delivered in 19th and 20th Centuries

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Tekst stanowi próbę syntezy wypowiedzi polskich mówców kościelnych przełomu XIX i XX wieku, dotyczących działaczy społecznych, zaznaczających swą aktywność na różnorakich płaszczyznach oddziaływania społeczno-gospodarczo-ekonomicznego. W gronie licznych aktywistów przywoływanych przez kaznodziejów odnajdujemy nie tylko osoby świeckie, ale także postaci duchownych, zaangażowanych w dzieło budowania tożsamości społeczeństwa polskiego zwłaszcza doby niewoli narodowej. Na podstawie tekstów źródłowych wyodrębniono kilka wiodących kategorii aktywistów społecznych. Wśród nich prym wiedli zwłaszcza działacze wielkopolscy, propagujący kasy zapomogowo-pożyczkowe, stowarzyszenia czy spółdzielnie o charakterze ekonomicznym. Wyrazicielami inicjatyw o profilu społecznym byli także ci, którzy podejmowali zabiegi zmierzające do rozwijania rodzimego rzemiosła i przemysłu. Równie istotną rolę w dziele podnoszenia polskiej racji stanu odegrali animatorzy kultury oraz przedstawiciele oświaty i szkolnictwa zarówno wyższego, jak też niższych szczebli. Obraz społecznika dopełniają Polacy, angażujący się na gruncie dobroczynnym, stosunkowo licznie rekrutujący się z szeregów przedstawicieli zamożniejszych rodów polskich.

EN

The presented article aims at a synthesis of sermons delivered by Polish ecclesiastical speakers living at the turn of the 20th century on the subject of social activists who had exerted their impact on numerous spheres of social and economic life. The activists mentioned by preachers of that time were not only lay persons but also members of the clergy, who were involved in the work of building the identity of Polish society, especially in the time of national slavery. On the basis of source texts, several categories of social activists were created. Among the most well-known activists were those of the Greater Poland region, who promoted loan and benefit funds, associations or cooperatives of financial character. The promoters of social initiatives were also those who took measures to encourage domestic craft and industry. An equally significant role in the consolidation of the Polish raison d’être was played by culture animators and educators at both school and academic levels. The image of a Polish social activist encompasses also people involved in charity work, who often originated from the wealthier strata of Polish society

Keywords

PL

praca społeczna; praca organiczna; praca u podstaw; ideał społecznika; zabory; polskie duchowieństwo katolickie

EN

social work; organic work; work at the grass roots; social activist ideal; partitions; Polish Catholic clergy

• Publisher: Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
• Journal: Roczniki Ekonomii i Zarządzania
• Year: 2015
• Volume: 7(43)
• Issue: 1-2
• Pages: 99-128

Contributors

author

Andrzej Tomasiak

References

• Bieliński J.: Żywot ks. Adama Jerzego Czartoryskiego, t. I-II, Warszawa 1905.
• Ciemniewski J.: Poznanie i kształcenie charakteru, cz. 1, Poznań–Warszawa–Wilno–Lublin 1926.
• Dąbrowski R.: Ksiądz Augustyn Szamarzewski (1832-1891), Poznań 2007.
• Grot Z.: Hipolit Cegielski 1813-1868, Warszawa–Poznań 1980.
• Kieniewicz S.: Problem pracy organicznej (1840-1890), w: VIII Powszechny Zjazd Historyków Polskich w Krakowie 14-17 września 1958, t. IV: Historia Polski od połowy XVIII do połowy XIX wieku, red. S. Kieniewicz, Warszawa 1960.
• Komierowski R.: Koła Polskie w Berlinie 1847-1860, Poznań 1910.
• Koźmian S.: Adolf Łączyński. (Wspomnienia pośmiertne), Poznań 1871.
• Michałowska C.: Piotr Michałowski. Rys życia, zawód artystyczny, działalność w życiu publicznym, Kraków 1911.
• Rzepecka H.: Kim był Karol Marcinkowski?, Lwów 1913.
• Skałkowski A.M.: Bazar poznański. Zarys stuletnich dziejów (1838-1938), Poznań 1938.
• Suchowiak J.: Zasługi Dr. Karola Marcinkowskiego około podniesienia przemysłu swojskiego, Poznań 1910.
• Szczepanowski S.: Nędza Galicyi w cyfrach. Program energicznego rozwoju gospodarstwa krajowego, Lwów 1888.
• Szuman H.: Rys życia i działalności Karola Libelta. Wspomnienie pośmiertne na rocznicę śmierci jego, Poznań 1876.
• Śmigiel K.: Ks. Piotr Wawrzyniak. Człowiek, kapłan, społecznik, Poznań 1985.
• Trzeciakowski L.: Posłowie Polscy w Berlinie 1848-1928, Warszawa 2003.
• Wojciechowski K.: Piotr Skarga, Lwów 1912.
• Wrzosek A.: Dietel Józef (1804-1878), w: Polski słownik biograficzny, t. V, red. W. Konopczyński, Kraków 1939-1946, s. 158-166.

Identifiers

DOI

10.18290/reiz.2015.7(43)-5