System samogłoskowy gwary Dąbrówki Wielkopolskiej

• Authors: Jocz Lechosław

Title variants

EN

The Vowel System of the Dialect of Dąbrówka Wielkopolska

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

W niniejszym artykule przedstawiono akustyczno-fonetyczną i fonologiczną analizę samogłosek współczesnej gwary Dąbrówki Wielkopolskiej. W przebadanym materiale stwierdzono bardzo dobre zachowanie fonetycznych cech gwarowych (np. dyftongicznej wymowy *[ɨ], bogactwa wariantów dyftongicznych i monoftongicznych */o/ czy uwarunkowanej sąsiedztwem lewostronnym alofonii /u/). Analiza akustyczna pozwoliła na precyzyjną charakterystykę głosek gwary i rewizję dotychczasowych opisów (np. alofon /u/ po koronalnych i palatalnych jest nie tylko obniżony, ale również scentralizowany, kontynuanty */eː, eN, ẽ/ po miękkich zachowują odrębność od /i/, kontynuant */aː/ bywa nieco obniżony w stosunku do [ɔ], ale nie osiąga poziomu [ɒ]). Ponadto analizy audytywne i akustyczne umożliwiły wykazanie niezauważonej dotychczas opozycji pomiędzy kontynuantem */eː/ a kontynuantem /e/ przed /N/ i ustnym kontynuantem */ẽ/, a w konsekwencji odkrycie „nowego” fonemu samogłoskowego.

EN

The aim of the paper is to provide a phonetic and phonological description of the vowel system of the Dąbrówka Wielkopolska dialect. The analysed material revealed the very good retention of the original dialectal phenomena (e.g. the diphthongal pronunciation of *[ɨ], diversity of monophthongal and diphthongal variants of */o/, or two allophones of /u/ conditioned by the preceding consonant). The acoustic analyses provide a precise phonetic description of the dialect’s vowels and revisions to the previous descriptions (e.g. the allophone of /u/ after coronal and palatal consonants is not only lowered, but also centralised, the reflexes of */eː, eN, ẽ/ after palatals are distinct from /i/, the reflex of */aː/ is sometimes lower than [ɔ], but never reaches the height of [ɒ]). Farther, the perceptive and acoustic analyses revealed a – hitherto unnoticed – opposition between the reflexes of */eː/ on the one hand, and the reflexes of */e/ before /N/ and the vocalic reflexes of */ẽ/ on the other, and, consequently, made it possible to discover a “new” vowel phoneme.

Keywords

PL

fonetyka; fonetyka akustyczna; fonologia; system samogłoskowy; gwary wielkopolskie

EN

phonetics; acoustic phonetics; phonology; vowel system; Greater Poland dialects

• Publisher: Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk
• Journal: Gwary Dziś
• Year: 2016
• Volume: 8
• Pages: 115-140

Contributors

author

Jocz Lechosław

• Akademia im. Jakuba z Paradyża, Pracownia Dialektologii i Słowiańskich Języków Mniejszościowych

References

• Benni T. (1924), Ortofonja polska, Warszawa–Lwów.
• Dobrzyński W. (1963), Gwary powiatu niemodlińskiego. Cz. I. Fonetyka, Wrocław–Warszawa – Kraków.
• Garczyńska J. (2014), Analiza akustyczna samogłosek w gwarze kurpiowskiej, [w:] Badania dialektologiczne. Stan, perspektywy, metodologia. Materiały konferencji naukowej „Gwara i tekst”. Kraków, 27–28 września 2013 r., red. M. Rak i K. Sikora, Kraków, s. 223–233.
• Gruchmanowa M. (1969), Gwary Kramsk, Podmokli i Dąbrówki w województwie zielonogórskim, Zielona Góra.
• Gruchmanowa M. (1970), Gwary zachodniej Wielkopolski, Poznań.
• Jocz L. (2013), System samogłoskowy współczesnych gwar centralnokaszubskich, Szczecin.
• Jocz L. (2016), VOT i dźwięczność spółgłosek zwartych w Dąbrówce Wielkopolskiej, w druku.
• Nitsch K. (1957), Dialekty języka polskiego, Wrocław – Kraków.
• Nowak H. (1982), Charakterystyka fonetyczna gwar okolic Borku Wielkopolskiego (w południowej Wielkopolsce). Część I: Wokalizm, „Slavia Occidentalis”, t. 39, s. 83–118.
• OLA (1965), Вопросник Общеславянского лингвистического атласа, zesp. red. Ogólno­słowiańskiego Atlasu Językowego, Москва.
• OLA (1994), Общеславянский лингвистический атлас. Вступительный выпуск. Общие принципы. Справочные материалы, zesp. red. Ogólnosłowiańskiego Atlasu Językowego, Москва.
• Orawski M. (2001), Analiza akustyczna samogłosek pochylonych na podstawie przykładów z Orawy i Śląska, [w:] Gwary dziś. 1. Metodologia badań, red. J. Sierociuk, Poznań, s. ­147–152.
• Sawicka I. (2007), Język polski, [w:] Komparacja współczesnych języków słowiańskich. Fonetyka i fonologia, red. I. Sawicka, Opole, s. 305–320.
• Sobierajski Z. (1985), Teksty gwarowe z zachodniej Wielkopolski, Wrocław–Warszawa–Kraków –Gdańsk–Łódź.
• Stachowska-Dembecka W. (1958), Gwara wsi Zakrzewo w powiecie rawickim, „Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej”, t. 3, s. 81–127.
• Tomaszewski A. (1934), Mowa ludu wielkopolskiego, Poznań.
• Topolińska Z. (1982), Opisy fonologiczne polskich punktów „Ogólnosłowiańskiego Altasu Językowego”. Zeszyt I. Kaszuby, Wielkopolska, Śląsk, Wrocław.

Identifiers

DOI

10.14746/gd.2016.8.12