Postfeminizm jako perspektywa rozważań nad kulturą popularną – propozycja metody badań literackiej fantastyki dla młodych dorosłych

• Authors: Kostecka Weronika
• Languages of publication: PL

Abstracts

EN

The article attempts to problematize the phenomenon of postfeminism in popular culture texts and identify significant research problems related to novels for young adults in this context. Since fantasy and science fiction are prevalent choices of young Poles, the author assumes that these genres play an important role in transmitting cultural patterns, including gender ones. Hence she derives the need to study the fantastic constructions of girls and women and identify the feminist and postfeminist components of the story in which these constructions occur. In the first part, she distinguishes between Third-Wave feminism and postfeminism. She cites important diagnoses and conclusions developed in research on postfeminism in the last two decades. In the second, she introduces the observations and concepts regarding the postfeminist dimension of popular culture and presents proposals for using them in research on fantastic literature for young audiences, considering native and translated literature published in Poland.

Keywords

EN

empowerment; young adult fantasy and science fiction; feminism; constructions of girlhood and womanhood; popular culture; young adults; postfeminism

• Publisher: Oficyna Wydawnicza ATUT – Wrocławskie Wydawnictwo Oświatowe
• Journal: Filoteknos
• Year: 2022
• Issue: 12
• Pages: 217-243

Dates

published

2023-01-26

Contributors

author

Kostecka Weronika

• Uniwersytet Warszawski

References

• Anderson, S. (2020). Dom na kurzych łapach. (P. Helmej, tłum.). Białystok: Wydawnictwo Kobiece.
• Bardugo, L. (2013). Cień i kość. Trylogia Grisza. Tom 1. (A. Pochłódka-Wątorek, tłum.). Słupsk: Papierowy Księżyc.
• Bardugo, L. (2014). Szturm i grom. Trylogia Grisza. Tom 2. (A. Pochłódka-Wątorek, tłum.). Słupsk: Papierowy Księżyc.
• Bardugo, L. (2015). Ruina i rewolta. Trylogia Grisza. Tom 3. (A. Pochłódka-Wątorek, tłum.). Słupsk: Papierowy Księżyc.
• Bardugo, L. (2021). Wonder Woman. Zwiastunka wojny. (A. Laskowska, tłum.). Warszawa: Egmont Polska.
• Chainani, S. (2015). Akademia Dobra i Zła. (M. Kaczarowska, tłum.). Warszawa: Wydawnictwo Jaguar.
• Collins, S. (2009). Igrzyska śmierci. (M. Hesko-Kołodzińska, P. Budkiewicz, tłum.). Poznań: Wydawnictwo Media Rodzina.
• Collins, S. (2010a). Igrzyska śmierci. W pieścieniu ognia. (M. Hesko-Kołodzińska, P. Budkiewicz, tłum.). Poznań: Wydawnictwo Media Rodzina.
• Collins, S. (2010b). Igrzyska śmierci. Kosogłos. (M. Hesko-Kołodzińska, P. Budkiewicz, tłum.). Poznań: Wydawnictwo Media Rodzina.
• Dabos, Ch. (2019). Lustrzanna. Tom 1: Zimowe zaręczyny. (P. Łapiński, tłum.). Warszawa: Wydawnictwo Entliczek.
• Dabos, Ch. (2020a). Lustrzanna. Tom 2: Zaginieni z Księżycowa. (P. Łapiński, tłum.). Warszawa: Wydawnictwo Entliczek.
• Dabos, Ch. (2020b). Lustrzanna. Tom 3: Pamięć Babel. (P. Łapiński, tłum.). Warszawa: Wydawnictwo Entliczek.
• Dabos, Ch. (2021). Lustrzanna. Tom 4: Echa nad światem. (P. Łapiński, tłum.). Warszawa: Wydawnictwo Entliczek.
• Faber, A. (2019). Krew Ferów. Miasto snów. Poznań: We need YA.
• Faber, A. (2020). Krew Ferów. Dom wiedźm. Poznań: We need YA.
• Gallego, L. Tam, gdzie śpiewają drzewa. (2013). (K. Jaszecka, tłum.). Rzeszów: Dreams Wydawnictwo.
• Hendel, P. (2017a). Żniwiarz. Pusta noc. Poznań: Czwarta Strona.
• Hendel, P. (2017b). Żniwiarz. Czerwone słońce. Poznań: Czwarta Strona.
• Hendel, P. (2018). Żniwiarz. Trzynasty księżyc. Poznań: Czwarta Strona.
• Hendel, P. (2019). Żniwiarz. Droga dusz. Poznań: Czwarta Strona.
• Hendel, P. (2020). Żniwiarz. Czarny świt. Poznań: Czwarta Strona.
• Liggett, K. (2021). Rok próby. (D. Olejnik, tłum.). Wrocław: Wydawnictwo Śląskie.
• Marriott, Z. (2013). Królestwo łabędzi. (M. Walendowska, tłum.). Warszawa: Egmont Polska.
• Meyer, M. (2012). Cinder. (D. Konowrocka, tłum.). Warszawa: Egmont Polska.
• Meyer, M. (2013). Scarlett. (D. Konowrocka, tłum.). Warszawa: Egmont Polska.
• Meyer, M. (2019). Cress. (D. Konowrocka, tłum.). Warszawa: Egmont Polska.
• Meyer, M. (2020). Winter. (D. Konowrocka, tłum.). Warszawa: Egmont Polska.
• Polak, A. (2017). Król Kier. Poznań: Czwarta Strona.
• Pullman, Ph. (2004a). Mroczne materie. Tom 1: Zorza północna. (E. Wojtczak, tłum.). Warszawa: Wydawnictwo Albatros.
• Pullman, Ph. (2004b). Mroczne materie. Tom 2: Magiczny nóż. (E. Wojtczak, tłum.). Warszawa: Wydawnictwo Albatros.
• Pullman, Ph. (2004c). Mroczne materie. Tom 3: Bursztynowa luneta. (E. Wojtczak, tłum.). Warszawa: Wydawnictwo Albatros.
• Pullman, Ph. (2020a). La Belle Sauvage. (W. Szypuła, tłum.). Warszawa: Wydawnictwo MAG.
• Pullman, Ph. (2020b). Tajemna wspólnota. (W. Szypuła, tłum.). Warszawa: Wydawnictwo MAG.
• Szczygielski, M. (2019). Królowa wody. Warszawa: Oficyna Wydawnicza AS, Instytut Wydawniczy Latarnik im. Zygmunta Kałużyńskiego.
• Warda, M. (2015). 5 sekund do Io. Poznań: Wydawnictwo Media Rodzina.
• Warda, M. (2017). 5 sekund do Io. Rebeliantka. Poznań: Wydawnictwo Media Rodzina.
• Adriaens, F. (2009). Post feminism in popular culture: A potential for critical resistance?. Politics and Culture, 4.
• Adriaens, F., Van Bauwel, S. (2014). Sex and the city: a postfeminist point of view? Or how popular culture functions as a channel for feminist discourses. Journal of Popular Culture, 47(1), 174–195.
• Bacchilega, C. (1997). Postmodern fairy tales: Gender and narrative strategies. Philadelphia: University of Pennsylvania Press.
• Barani, K. (2008). Wirtualne wspólnoty kobiet na forach internetowych jako źródło wsparcia w przygotowaniu do macierzyństwa. W: B. Szmigielska (red.), Całe życie w sieci (s. 177–204). Kraków: WUJ.
• Bardsley, A. (2006). Girlfight the power: Teaching contemporary feminism and pop culture. Feminist Teacher, 16, 3, 189–204.
• Bednarek, M. (2011). Ucieczka z zamkowej wieży, czyli o feministycznym prze-pisywaniu baśni w prozie polskiej po 1989 r. Zagadnienia Rodzajów Literackich, 2, 229–249.
• bell hooks (2000). Feminism is for everybody: Passionate Politics. Cambridge, MA: South End Press.
• Bloom, J.D. (2017). Reading the male gaze in literature and culture: Studies in erotic epistemology. Basingstoke: Palgrave Macmillan.
• Bovaird-Abbo, K. (2014). Neglected yet noble: Nyneve and female heroism in Thomas Malory’s Le morte darthur. W: L.M. Campbell (red.), A quest of her own: Essays on the female hero in modern fantasy (s. 35–54). Jefferson, NC: McFarland.
• Całek, A., Olkusz, K., Korczak, A., Skowera, M. (2017). Ta dziwna instytucja zwana fantastyką młodzieżową. O polskich i zachodnich badaniach nad fantastyką młodzieżową rozmawiają Anita Całek, Ksenia Olkusz, Aleksandra Korczak i Maciej Skowera. Creatio Fantastica, 1(56), 115–125.
• Campbell, J. (1997). Bohater o tysiącu twarzy (A. Jankowski, tłum.). Poznań: Zysk i S-ka.
• Cart, M. (2010). Young adult literature: From romance to realism. Chicago: American Library Association.
• Cart, M. (2016). Young adult literature: The state of a restless art. SLIS Connecting, 5, 1, 47–65. DOI: 10.18785/slis.0501.07.
• Cielemęcka, O. (2014). Czas feminizmu. W: P. Chudzicka-Dudzik, E. Durys (red.), Konteksty feministyczne. Gender w życiu społecznym i kulturze (s. 27–40). Łódź: Wydział Studiów Międzynarodowych i Politologicznych Uniwersytetu Łódzkiego.
• Craven, A. (2017). Fairy tale interrupted: Feminism, masculinity, wonder cinema. Bern, New York: Peter Lang.
• Cristofari, C., Guitton, M.J. (2016). Aca-fans and fan communities: An operative framework. Journal of Consumer Culture, 0(0), 1–19.
• Farnia, F. (2019). Is the film as empowering as the book? Studying empowerment in A Monster Calls. Dzieciństwo. Literatura i Kultura, 1(1), 147–158.
• Flamma, A. (2021). Akcja jest kobietą. Lara Croft oraz inne bohaterki gier akcji i przygodowych typu point & click z lat 1996–2018. Wrocław: Wydawnictwo Naukowe Dolnoślą- skiej Szkoły Wyższej.
• Graff, A. (2021). Świat bez kobiet. Płeć w polskim życiu publicznym. Wyd. poszerzone i uzupełnione. Warszawa: Wydawnictwo Marginesy. Wersja elektroniczna.
• Gromkowska-Melosik, A. (2010). Power Girl i kontrowersje wokół (pop)kulturowej emancypacji kobiet współczesnych. W: A. Gromkowska-Melosik, Z. Melosik (red.), Kultura popularna. Konteksty teoretyczne i społeczno-kulturowe (s. 205–230). Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls.
• Grosz, E. (1994). Volatile bodies: Toward a corporeal feminism. Bloomington, IN: Indiana University Press.
• Gulczyńska, A., Granosik, M. (red.). (2014) Empowerment w pracy socjalnej. Praktyka i badania partycypacyjne. Warszawa: Centrum Rozwoju Zasobów Ludzkich.
• Hammer, R., Kellner, D. (2009). Third-wave feminism, sexualities, and the adventures of the posts. W: B. Mousli, E.-A. Roustang-Stoller (red.), Women, feminism, and femininity in the 21st century: American and French perspective (s. 219–234). New York: Palgrave Macmillan.
• Helios, J., Jedlecka, W. (2018). Urzeczywistnianie idei feminizmu w ogólnoświatowym dyskursie o kobietach. Wrocław: E-Wydawnictwo. Prawnicza i Ekonomiczna Biblioteka Cyfrowa. Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii Uniwersytetu Wrocławskiego.
• Jewtuch, K., Kowalczyk, K., Płoszaj, J. (red.). (2016). Kobieca strona popkultury. Wrocław: Stowarzyszenie Badaczy Popkultury i Edukacji Popkulturowej „Trickster”.
• Kasperek, K. (2014). Ciri – dziecko, dziewica, cyborg. W: E. Bartos, D.K. Chwolik, P. Majerski, K. Niesporek (red.), Literatura popularna. T. 2: Fantastyczne kreacje światów (s. 245–262). Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
• Kinser, A.E. (2004). Negotiating spaces for/through third-wave feminism. NWSA Journal, 16, 3, 124–153.
• Kłusek, O. (2016). Prawda o kobiecie – feminizm i trywializacja w kobiecej prasie segmentu luksusowego w Polsce. Media – Biznes – Kultura. Dziennikarstwo i komunikacja spo- łeczna, 1, 27–44.
• Kostecka, W. (2016). Baśniowe herstory. Postmodernistyczne strategie reinterpretacyjne Angeli Carter, Tanith Lee i Emmy Donoghue. Creatio Fantastica, 2(53), 23–39.
• Kowalczyk, K. (2016). Baśń w zwierciadle popkultury. Renarracje baśni ze zbioru Kinderund Hausmärchen Wilhelma i Jakuba Grimmów w przestrzeni kultury popularnej. Wrocław: Stowarzyszenie Badaczy Popkultury i Edukacji Popkulturowej „Trickster”, Polskie Towarzystwo Ludoznawcze.
• Lasoń-Kochańska, G. (2004). Córki Penelopy. Kobiety wobec baśni i mitu. Słupskie Prace Filologiczne. Seria Filologia Polska, 3, 173–182.
• Lasoń-Kochańska, G. (2005). Kora, Demeter i inne. Córki ojców, córki matek. Słupskie Prace Filologiczne. Seria Filologia Polska. 4, 189–200.
• Lasoń-Kochańska, G. (2012). Gender w literaturze dla dzieci i młodzieży. Wzorce płciowe i kobiecy repertuar topiczny. Słupsk: Wydawnictwo Naukowe Akademii Pomorskiej.
• Lisiak, A. (2019). Poza girl power. Dziewczyński opór, kontrpubliczności i prawo do miasta. Praktyka Teoretyczna, 32, 47–63.
• Łapniewska, Z. (2017). Etyka troski a gospodarka przyszłości. Praktyka Teoretyczna, 24, 2, 101–122.
• Marecki, Z. (2018). Nowy sentymentalizm. Światopogląd i poetyka polskiej powieści dla kobiet po 1989 roku. Słupsk: Akademia Pomorska.
• McRobbie, A. (2007). Post-feminism and popular culture: Bridget Jones and the new gender regime. W: D. Negra, Y. Tasker (red.), Interrogating postfeminism: Gender and the politics of popular culture (s. 27–39). Durham, London: Duke University Press.
• Melosik, Z. (2010). Tożsamość, ciało i władza w kulturze instant. Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls.
• Mrozik, A. (2012). „Siostrzeństwo nas wyzwoli”?. W: Akuszerki transformacji. Kobiety, literatura i władza w Polsce po 1989 roku (s. 235–241). Warszawa: Pro Cultura Litteraria, Instytut Badań Literackich.
• Munford, R., Waters, M. (2014). Feminism and popular culture: Investigating the postfeminist mystique. London, New York: I.B. Tauris.
• Murdock, M. (1990). The heroine’s journey: Woman’s quest for wholeness. Boston, MA: Shambhala.
• Myrdzik, B. (2017). O niektórych konsekwencjach zwrotu afektywnego w badaniach kulturowych. Educatio Nova, 2, 116–128. DOI: 10.17951/n.2017.2.115.
• Negra, D., Tasker, Y. (2007). Introduction: Feminist politics and postfeminist culture. W: D. Negra, Y. Tasker (red.), Interrogating postfeminism: Gender and the politics of popular culture (s. 1–26). Durham, London: Duke University Press.
• Nicholson, S. (2011). The problem of woman as hero in the work of Joseph Campbell. Feminist Theology, 19(2), 182–193. DOI: 10.1177/0966735010384331.
• Pershing, L., Gablehouse, L. (2010). Disney’s Enchanted: Patriarchal backlash and nostalgia in a fairy tale film. W: P. Greenhill, S.E. Matrix (red.), Fairy tale films: Visions of ambiguity (s. 137–156). Logan, Utah: Utah State University Press.
• Pinterics, N. (2001). Riding the feminist waves: In with the third?. Canadian Women’s Studies, 20/21, 4/1, 15–23.
• Płoszaj, J. (2016). Powabne wybranki Mordimera Madderdina. Kreacje i role postaci kobiecych w cyklu inkwizytorskim Jacka Piekary na tle przygodowego schematu fabularnego. W: K. Jewtuch, K. Kowalczyk, J. Płoszaj (red.), Kobieca strona popkultury (s. 33–49). Wrocław: Stowarzyszenie Badaczy Popkultury i Edukacji Popkulturowej „Trickster”.
• Projansky, S., Vande Berg, L.R. (2000). Sabrina, the teenage…?: Girls, witches, mortals and the limitations of prime-time feminism. W: E.R. Helford (red.), Fantasy girls: Gender in the new universe of science fiction and fantasy television (s. 13–40). Lanham, Md: Rowman & Littlefield.
• Pryszmont-Ciesielska, M. (2017). Opowiedz mi o swoich badaniach, a powiem Ci, kim jesteś. O splataniu się życia osobistego z pracą naukową w kontekście auto/biograficznych praktyk badawczych. Teraźniejszość – Człowiek – Edukacja, 20, 4(80), 121–132.
• Sassatelli, R. (2011). Interview with Laura Mulvey: Gender, gaze and technology in film culture. Theory, Culture & Society, 28(5), 123–143. DOI: 10.1177/0263276411398278.
• Schanoes, V.L. (2014). Fairy tales, myth, and psychoanalytic theory: Feminism and retelling the tale. Farnham: Ashgate.
• Sieracka, J. (2015). Postfeministyczne próby odzyskania „kobiecego doświadczenia” jako odpowiedź na trzeciofalowy kryzys zwrotu doświadczeniowego. W: Ł. Gajewski, J. Osiński, A. Szwagrzyk, P. Tański (red.), Tematy modne w humanistyce. Studia interdyscyplinarne (s. 76–83). Toruń: ProLog. Interdyscyplinarne Czasopismo Humanistyczne.
• Skowera, M. (2016). Postmodernistyczny retelling baśni – garść uwag terminologicznych. Creatio Fantastica, 2(53), 41–56.
• Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego, hasło: „aktywność”, https://sjp.pwn. pl/doroszewski/aktywnosc;5408256.html.
• Słownik języka polskiego PWN, hasło: „aktywny”, https://sjp.pwn.pl/szukaj/aktywno%C5 %9B%C4%87.html.
• Snowden, K. (2010). Fairy tale film in the classroom: Feminist cultural pedagogy, Angela Carter, and Neil Jordan’s The Company of Wolves. W: P. Greenhill, S.E. Matrix (red.), Fairy tale films: Visions of ambiguity (s. 157–177). Logan, Utah: Utah State University Press.
• Strand, G. (2011). Feminizm amerykański trzeciej fali – zmiana i kontynuacja. Przegląd Politologiczny, 2, 19–27.
• Szolc, K. (2020). Upełnomocnianie (empowerment) kobiet z plemienia Hmongów w Wietnamie. Problemy Opiekuńczo-Wychowawcze, 586(1), 60–69.
• Uniłowski, K. (2003). Wojowniczki, czarodziejki i kochanki. Pamięci wiedźmy Saymoore. Opcje, 3, 20–28.
• Urbańska, M. (2011). Empowerment dziewcząt. Spojrzenie z perspektywy równości płci. W: A. Garbarz, B. Szluz, M. Urbańska, W. Walc (red.), Rodzina w środowisku lokalnym. Pomoc – wsparcie – opieka (s. 105–118). Rzeszów: „Koraw” Dorota Kocząb.
• Valdivia, A.N., Projansky, S. (2006). Feminism and/in mass media. W: B.J. Dow, J.T. Wood (red.), The Sage handbook of gender and communication (s. 273–296). Thoysand Oaks – London – New Delhi: Sage Publications.
• Walker, R. (1992). Becoming the Third Wave. Ms Magazine, 41, 86–88.
• Warren, K.J. (1997). Ecofeminism: Women, culture, nature. Bloomington: Indiana University Press.
• Williams, Ch. (2010). The shoe still fits: Ever after and the pursuit of a feminist Cinderella. W: P. Greenhill, S.E. Matrix (red.), Fairy tale films: Visions of ambiguity (s. 99–115). Logan, Utah: Utah State University Press.
• Worek, B. (2012). Kiedy poznający podmiot jest działającą kobietą: przypadek badań feministycznych. Zarządzanie Publiczne, 19, 125–135.
• Wójcik Dudek, M. (2017). Siostrzaństwo lektury. O związkach powieści dla kobiet i dziewcząt. W: K. Tałuć (red.), Literatura dla dzieci i młodzieży. Tom 5 (s. 57–78). Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
• Zabrzewska, A. (2019). Gender w literaturze dla dzieci. Feministyczna metodologia: Ciało, Głos, Opowieść. AVANT, XI, 3, 133–150.
• Zasacka, Z. (2014). Czytelnictwo dzieci i młodzieży. Warszawa: Instytut Badań Edukacyjnych.
• Zasacka, Z. (2020). Czytelnictwo młodzieży szkolnej 2017. Rocznik Biblioteki Narodowej, LI, 11–243.
• Zipes, J. (2009). Relentless progress: The reconfiguration of children’s literature, fairy tales, and storytelling. New York: Routledge.
• Zipes, J. (2012). A Grimm review of Snow White and the Huntsman: Fairy tale expert Jack Zipes shares his thoughts on the latest adaptation. Rozmowa przeprowadzona przez K. Annabelle Smith. Smithsonian.com. Pobrano z: https://www.smithsonianmag.com/ arts-culture/a-grimm-review-of-snowwhite-and-the-huntsman-113203213/.
• Żaglewski, T. (2019). Supermoc dziewczęcej przyjaźni. Wokół wybranych komiksowych wizerunków girl power. Literatura i Kultura Popularna, 25, 407–428. DOI: 10.19195/0867–7441.25.23.
• Arya, A. (2018). 19 must-watch movies with strong female characters in the lead. Vogue. Pobrano z: https://www.vogue.in/content/19-must-watch-movies-with-strong-femalecharacters-in-the-lead.
• Majmurek, J. (2021). Kobieca siła przekracza stereotypy. Forbes. Pobrano z: https://www. forbes.pl/forbeswomen/jaka-jest-nowa-bohaterka-seriali-o-kobietach-i-dla-kobietlamanie-stereotypow/hh7mb93.
• Silna postać kobieca w literaturze, https://lubimyczytac.pl/dyskusja/69/24257/silna-postackobieca-w-literaturze.
• Silne kobiety w literaturze Young Adult (2017). Niestatystyczny.pl. Pobrano z: https:// niestatystyczny.pl/2017/08/07/silne-kobiety-w-literaturze-young-adult/.
• Sterna, A. (2019). Odważne i zdeterminowane: silne kobiety w filmach. Onet Film. Pobrano z: https://kultura.onet.pl/film/wiadomosci/odwazne-i-zdeterminowane-silnekobiety-w-filmach/dsd373j.
• Strong Female Character Book Lists, https://www.goodreads.com/list/tag/strong-femalecharacter.
• Tarnawska, M. (2019). Siła kobiet, czyli filmowe bohaterki, które biorą sprawy w swoje ręce. Empik Pasje. Magazyn Online. Pobrano z: https://www.empik.com/empikultura/silakobiet-czyli-filmowe-bohaterki-ktore-biora-sprawy-w-swoje-rece,107290,a.

Identifiers

DOI

10.23817/filotek.12-14