Podstawowe kategorie teorii i opisu języka

• Authors: Sroka Kazimierz A.

Title variants

EN

Basic categories for a theory and description of language

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Artykuł nawiązuje do pracy jego autora pt. The Dynamics of Language (1976) i omawia trzy podstawowe i niezbędne kategorie teorii i opisu języka, a mianowicie formę, sygnifikację i lokację, ze szczególnym uwzględnieniem tych dwu ostatnich. Po krótkim wstępie rozważane są następujące zagadnienia: (1) teoria języka a semantyka, (2) znak językowy i dychotomia significans : significatum, (3) (morfo)semantem i trychotomia: forma, sygnifikacja, lokacja, (4) forma, sygnifikacja i lokacja w procesie kodowania i dekodowania, (5) kontekst i kontekstualna teoria znaczenia według J. R. Firtha, (6) wpływ kontekstu i konsytuacji na sygnifikację elementu tekstu. Zakończenie (7) podsumowuje prezentację trychotomii kategorii definicyjnych semantemu, czyli formy, sygnifikacji i lokacji i ich roli w opisie języka i procesu komunikacji werbalnej. Zwraca też uwagę na stosunek zachodzący pomiędzy kontekstem w sensie szerokim a lokacją w ujęciu zdefiniowanym w artykule oraz podaje korzyści wynikające z wprowadzenia tego ostatniego pojęcia do teorii i opisu języka.

EN

The present paper makes reference to its author’s work The Dynamics of Language (1976) and presents three basic and indispensable categories for language theory and language description, namely form, signification, and location, with special emphasis on the last two. After a short introduction, the following issues are dealt with: (1) language theory and semantics, (2) language sign and the dichotomy significans : significatum, (3) (morpho)semanteme and the trichotomy: form, signification, location, (4) form, signification and location in the process of encoding and decoding, (5) context and the contextual theory of meaning according to J. R. Firth, (6) the influence of context and speech situation on the signification of a textual element. The conclusion (7) summarizes the presentation of the trichotomy of the defining categories for the semanteme, i.e. form, signification, and location, and of their role in the description of language and of the process of verbal communication. It also draws attention to the relation that holds between context in the broad sense and location in the sense defined in the paper, as well as shows the advantages of the introduction of the latter concept into the theory and description of language.

Keywords

PL

teoria i opis języka; element tekstu; (morfo)semantyka; znak językowy; (morfo)semantem; forma; sygnifikacja i lokacja; kodowanie i dekodowanie; kontekst i konsytuacja

EN

language theory and description; textual element/entity; (morpho)semantics; language sign; (morpho)semanteme; form; signification and location; encoding and decoding; context and speech situation

• Publisher: Polskie Towarzystwo Językoznawcze; UNIVERSITAS Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych; Wydawnictwo LEXIS
• Journal: Biuletyn Polskiego Towarzystwa Językoznawczego
• Year: 2016
• Volume: 72
• Pages: 175-189

Contributors

author

Sroka Kazimierz A.

• Uniwersytet Gdański w Gdańsku

References

• FIRTH John R. (1935 (1957)): The technique of semantics. ‒ [w:] John R. FIRTH: Papers in Linguistics 1934–1951. – London: Oxford University Press, 7–33.
• FIRTH John R. (1957 (1968a)): A synopsis of linguistic theory, 1930–55. ‒ [w:] Frank R. PALMER (ed.) (1968), 168–205.
• FIRTH John R. (1957 (1968b)): Ethnographic analysis and language with reference to Malinowski’s views. ‒ [w:] Frank R. PALMER (ed.) (1968), 137‒167.
• FURDAL Antoni (2000): Językoznawstwo otwarte, wyd. 3 popr. i uzup. ‒ Wroclaw, Warszawa, Kraków: Zakład Narodowy im Ossolińskich, Wydawnictwo.
• GRICE H. Paul (1975): Logic and conversation. – [w:] Peter COLE, Jerry L. MORGAN (eds.), Syntax and Semantics, Vol. 3: Speech Acts. – New York, etc.: Academic Press, 41–58.
• HALLIDAY Michael A. K. (1961): Categories of the theory of grammar. ‒ Word 17, 241‒292.
• HARRIS Zellig S. (1951 (1961)): Structural Linguistics. ‒ Chicago, Ill.: University of Chicago Press (pierwotny tytuł wydania z 1951: Methods in Structural Linguistics).
• HJELMSLEV Louis (1953): Prolegomena to a Theory of Language. Translated by Francis J. WHITFIELD. ‒ Baltimore: Indiana University (Danish original: Omkring sprogteoriens grundlaeggelse. – København 1943).
• JASZCZOŁT Katarzyna (2006): Pomiędzy semantyką a pragmatyką. – [w:] Piotr STALMASZCZYK (red.): Metodologie językoznawstwa: Podstawy teoretyczne. – Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, 131–154.
• KALISZ Roman (1993): Pragmatyka językowa. ‒ Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego.
• KALISZ Roman (2001): Językoznawstwo kognitywne w świetle językoznawstwa funkcjonalnego. – Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego.
• KALISZ Roman (2016): Językoznawstwo kognitywne a pragmatyka językowa. – [w:] Maria KURPASKA, Tomasz WICHERKIEWICZ, Maciej KANERT (eds.): Thesaurus gentium & linguarum. A Festschrift to Honour Professor Alfred F. Majewicz. – Poznań: Jeżeli P To Q, 177–197.
• LANGACKER Ronald W. (1987): Foundations of Cognitive Grammar. Vol. 1. Theoretical Prerequisites. – Stanford, Cal.: Stanford University Press.
• LANGACKER Ronald W. (1991): Foundations of Cognitive Grammar. Vol. 2. Descriptive Application. – Stanford: Stanford University Press.
• LANGENDOEN D. Terence (1964): Review of Studies in Linguistic Analysis. [With an introduction by John
• R. FIRTH.] (Special volume of the Philological Society.) Oxford: Basil Blackwell, 1957. ‒ Language 40.2, 305‒321.
• LEVINSON Stephen C. (1983): Pragmatics. ‒ Cambridge: Cambridge University Press.
• LEVINSON Stephen C. (2010): Pragmatyka. Przekład: Tadeusz CIECIERSKI, Katarzyna STACHOWICZ. – Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• PALMER Frank R. (ed.) (1968): Selected Papers of J. R. Firth 1952–59. – London: Longmans.
• SAUSSURE Ferdinand de (1916 (2006)): Cours de linguistique générale. Publié par Charles BALLY et Albert
• SÉCHEHAYE avec la collaboration de Albert RIEDLINGER. Édition critique préparée par Tullio DE
• MAURO. Postface de Louis-Jean CALVET. ‒ Paris: Éditions Payot & Rivages.
• SEARLE John R. (1975): Indirect speech acts. – [w:] Peter COLE, Jerry L. MORGAN (eds.): Syntax and Semantics, Vol. 3: Speech Acts. – New York, etc.: Academic Press, 59–82.
• SROKA Kazimierz A. (1971): Compositional and locational features of verbal constructions. ‒ Studia Anglica Posnaniensia 3, 95‒106.
• SROKA Kazimierz A. (1972a): Recenzja (wraz z krytycznym studium kontekstualnej teorii znaczenia) zbioru Frank R. PALMER (ed.), Selected Papers of J. R. Firth. – London: Longmans, 1968). – Linguistics 78, 78–109.
• SROKA Kazimierz A. (1972b): Kontekstualizm J. R. Firtha. – Sprawozdania Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk 84, 78–84.
• SROKA Kazimierz A. (1976): The Dynamics of Language. ‒ Gdańsk: Wydawnictwo Uczelniane Uniwersytetu Gdańskiego.
• SROKA Kazimierz A. (1981): Grammatical formatives in description and comparison. ‒ Linguistica et Anglica Gedaniensia 2, 33–62.
• SROKA Kazimierz A. (1983) Kategorie gramatyczne w aspektach: teoretycznym i porównawczym. ‒ Sprawozdania Gdańskiego Towarzystwa Naukowego 9, 57–62.
• SROKA Kazimierz A. (1984): Konstrukcja roli: jej istota i zróżnicowanie wśród języków. ‒ Sprawozdania Gdańskiego Towarzystwa Naukowego 10, 91–97.
• SROKA Kazimierz A. (1988): Grammatical categories: their nature and interlanguage variation. ‒ [w:] Wojciech BUSZKOWSKI, Witold MARCISZEWSKI, Johan VAN BENTHEM (eds.): Categorial grammar. – Amsterdam/Philadelphia: John Benjamins, 333‒356.
• SROKA Kazimierz A. (1998a): On the concept of grammatical category. ‒ [w:] Bernard CARON (ed.), Proceedings of the 16th International Congress of Linguists. – Oxford: Pergamon, CD-ROM, No. 0208.
• SROKA Kazimierz A. (1998b): Kontekst i konsytuacja w procesie mowy. – Sprawozdania Gdańskiego Towarzystwa Naukowego 24, 45–52.
• SROKA Kazimierz A. (2003): Definiteness and scope restriction. – [w:] Eva HAJIČOVÁ, Anna KOTEŠOVCOVÁ, Jiří MÍROVSKÝ (eds.): Proceedings of the 17th International Congress of Linguists, Prague 2003. – Prague: Matfyzpress, MFF UK, CD-ROM.
• SROKA Kazimierz A. (2010): Pragmatics and the problem of definiteness. – [w:] Danuta STANULEWICZ, Tadeusz Z. WOLAŃSKI, Joanna REDZIMSKA (eds.): Lingua terra cognita II, A Festschrift for Professor Roman Kalisz. – Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, 125–165.
• SROKA Kazimierz A. (2011): Synthetic and analytic formatives in languages: A revision ‒ [w:] Wilfried KÜRSCHNER, Reinhard RAPP, Jürg STRÄSSLER, Maurice VLIEGEN, Heinrich WEBER (eds.): Neue linguistische Perspektiven. Festschrift für Abraham P. ten Cate. – Frankfurt am Main: Peter Lang, 77–89.
• SROKA Kazimierz A. (2012): Lokacja jako kategoria opisu w semantyce i pragmatyce. Referat wygłoszony na 70. Zjeździe PTJ w Bydgoszczy (nie opublikowano).
• SROKA Kazimierz A. (2015): Stałość i zmienność w języku na przykładzie gramatycznej kategorii określoności. ‒ Biuletyn Polskiego Towarzystwa Językoznawczego 71, 81‒92.
• SROKA Kazimierz A. (w druku a): The category of location and its relevance to semantics and pragmatics. (Referat pierwotnie wygłoszony na 47th Linguistics Colloquium w Olsztynie w roku 2012.) ‒ [w:] Akten des 50. Linguistischen Kolloquiums in Innsbruck 2015.
• SROKA Kazimierz A. (w druku b): The initial stage in the development of the definite article: Evidence from Gothic. ‒ [w:] Akten des 50. Linguistischen Kolloquiums in Innsbruck 2015.
• STOCKWELL Robert P. (1959): Review of Studies in Linguistic Analysis. [With an introduction by John
• R. FIRTH.] (Special volume of the Philological Society.) Oxford: Basil Blackwell, 1957. ‒ International Journal of American Linguistics 25.4, 254‒259.
• WEGENER Philipp (1885): Untersuchungen über die Grundfragen des Sprachlebens. – Halle: Max Niemeyer.
• ZAWADOWSKI Leon (1951): Rzeczywisty i pozorny wpływ kontekstu na znaczenie. – Sprawozdania Wrocławskiego Towarzystwa Naukowego 4/1949, Dodatek 2, 1–18.
• ZAWADOWSKI Leon (1966): Lingwistyczna teoria języka. ‒ Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.