Pojęcie natury ludzkiej w nauce i teologii

• Authors: Jitse M. van der Meer

Title variants

EN

The Concept of Human Nature in Science and Theology

• Languages of publication: PL EN

Abstracts

PL

W obawie, że zmiany w naukowym rozumieniu przyrody wymuszą zmiany w przekonaniach religijnych, wielu chrześcijan utrzymuje religię i naukę w separacji. Chcąc złagodzić tę obawę, wykluczają istnienie oddziaływania między tymi dziedzinami, redukując jego złożoność. Naukę oraz religię sprowadza się na przykład do odrębnych dziedzin wiedzy, w których obowiązują ich własne, swoiste twierdzenia. Religię rozumie się jako pozalogiczny sposób funkcjonowania człowieka zwany wiarą, charakteryzujący się emocjonalnym spojrzeniem na świat. Jeśli zastosuje się teorię typów logicznych do religii i nauki, relacje logiczne mogą zachodzić wyłącznie pomiędzy logicznymi dziedzinami wiedzy. Dlatego między religią a nauką nie mogą zachodzić żadne relacje logiczne, jeśli tę pierwszą rozumie się jako pozalogiczny sposób funkcjonowania człowieka zwany wiarą, drugą zaś - jako logiczny sposób funkcjonowania. Niemniej udało się zidentyfikować przynajmniej jedną relację logiczną między religią a nauką, a wywierały one na siebie wpływ także na inne sposoby. Moja propozycja pozwala na wyjaśnienie tych sposobów oddziaływania dzięki zastąpieniu jednowymiarowych logicznych koncepcji poznania, takich jak syntaktyczne oraz semantyczne ujęcia teorii, wielowymiarową koncepcją poznania. Własne, alternatywne wyjaśnienie rozpocznę od osadzenia oddziaływań pomiędzy religią a nauką w naturze ludzkiej, ponieważ wyłącznie ludzie stoją w relacji zarówno do Boga, jak i przyrody. Następnie rozróżnię zakres nieredukowalnych sposobów funkcjonowania człowieka, ujawniających się w odpowiadających sobie wymiarach relacji osoby do Boga oraz przyrody. Posłużywszy się dwoma spośród tych wymiarów - zawierzeniem Bogu i poznaniem - jako przykładami, wykażę, że oddziaływanie pomiędzy religią a nauką rozumie się jako zachodzące pomiędzy (1) zawierzeniem Bogu (wiarą) a przekonaniami dotyczącymi Boga (teologią); (b) zawierzeniem Bogu (wiarą) a przekonaniami dotyczącymi świata (nauką) oraz (c) przekonaniami dotyczącymi Boga (teologią) a przekonaniami dotyczącymi świata (nauką). Argumentuję, że wszystkie razem i każdy z osobna sposób funkcjonowania człowieka może na siebie wzajemnie oddziaływać. Przykład takiego oddziaływania stanowi metaforyczne przeniesienie znaczenia między każdą z wymienionych powyżej par sposobów funkcjonowania człowieka.

EN

Many Christians separate religion and science for fear that changes in scientific understanding of nature will force changes in religious belief. To alleviate this fear, many Christians define interaction out of existence by reducing its complexity. For instance, science is often reduced to a logical domain of knowledge characterized by its propositions. Religion is taken to be a non-logical way of human functioning known as trusting characterized by feelings. According to the doctrine of logical types there can be logical relations only between logical domains of knowledge. Therefore, there can be no logical relations between religion and science if religion is taken to be a non-logical way of human functioning known as trusting, and science as a logical way of functioning. Yet one logical relation has been identified, and religion and science have affected each other’s content in other ways. These ways can be accounted for, I propose, by replacing one-dimensional logical conceptions of knowing such as the syntactic and semantic views of theory with a multi-dimensional conception of knowing. I begin my alternative account of the interaction between religion and science by grounding it in human nature because only people stand in relation to both God and nature. Next, I distinguish a range of irreducible ways of human functioning which correspond with dimensions of a person’s relation with God and with nature. Using two of these dimensions as an example — trusting and knowing — I show that interaction between religion and science is seen to be between (a) trust in God (faith) and beliefs about God (theology), (b) trust in God (faith) and beliefs about the world (science) and (c) beliefs about God (theology) and beliefs about the world (science). I argue that there can be interaction between each and every way of human functioning by means of the metaphoric transfer of meaning, for instance, between each of the pairs of functioning just listed.

Keywords

PL

religia a nauka; teologia a nauka; natura ludzka; metafora

EN

religion and science; theology and science; human nature; metaphor

• Publisher: Uniwersytet Zielonogórski. Instytut Filozofii
• Journal: Filozoficzne Aspekty Genezy
• Year: 2013
• Volume: 10
• Pages: 243-250

Contributors

author

Jitse M. van der Meer

• Redeemer University College

References

• Bertrand RUSSELL, Principles of Mathematics, 2nd ed., W.W. Norton & Company, Inc., New York 1903.
• Amos FUNKENSTEIN, Theology and the Scientific Imagination from the Middle Ages to the Seventeenth Century, Princeton University Press, Princeton 1986.
• Gerd BUCHDAHL, Metaphysics and the Philosophy of Science. The Classical Origins: Descartes to Kant, The MIT Press, Cambridge, Massachusetts 1969.
• John Hedley BROOKE, Science and Religion. Some Historical Perspectives, Cambridge Studies in the History of Science, Cambridge University Press, Cambridge 1991.
• Frederick SUPPE, The Semantic Conception of Theories and Scientific Realism, University of Illinois Press, Urbana 1989.
• M.C. GRANT, „Faith and Belief”, The Iliff Review 1977, vol. 34, s. 21-27.
• Wilfred C. SMITH, Faith and Belief, Princeton University Press, Princeton, New Jersey 1979.
• Michael A. ARBIB and Mary B. HESSE, The Construction of Reality, Cambridge Studies in Philosophy, Cambridge University Press, Cambridge — New York 1986.
• Mary GERHART and Allan M. RUSSELL, Metaphoric Process: The Creation of Scientific and Religious Understanding, Texas University Press, Fort Worth 1984.
• Mary B. HESSE, „The Cognitive Claims of Metaphor”, The Journal of Speculative Philosophy. New Series 1988, vol. 2, no. 1, s. 1-16.
• Nancy J. NERSESSIAN, „Reasoning from Imagery and Analogy in Scientific Concept Formation”, w: Arthur FINE and Jarrett LEPLIN (eds.), Proceedings of the 1988 Biennial Meeting of the Philosophy of Science Association, vol. 1, East Lansing, Michigan 1988, s. 41-47.
• Nancy J. NERSESSIAN, „How Do Scientists Think? Capturing the Dynamics of Conceptual Change in Science”, w: Ro - nald N. GIERE (ed.), Cognitive Models in Science, Minnesota Studies in the Philosophy of Science, vol. 15, University of Minnesota Press, Minneapolis 1992, s. 3-44.
• Geoffrey N. CANTOR, Michael Faraday, Sandemanian and Scientist. A Study of Science and Religion in the Nineteenth Century, Mcmillan, Basingstocke — London 1991.
• Janet M. SOSKICE, Metaphor and Religious Language, Oxford University Press, Oxford 1985.
• Hans JONAS, Zasada odpowiedzialności. Etyka dla cywilizacji technologicznej, przeł. Marek Klimowicz, Wydawnictwo Platan, Kraków 1996.