Prototyp polskiego przysłowia komicznego w rozumieniu młodzieży z początku XXI wieku

• Authors: Lipińska Magdalena

Title variants

EN

Prototype of Polish comic proverb as understood by the youth of the early twenty-first century

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Artykuł opisuje wyniki ankiety przeprowadzonej wśród uczniów liceum i studentów romanistyki. Celem sondażu było ustalenie prototypu polskiego przysłowia komicznego. Stan badań, będący podstawą powyższej analizy, dotyczy teorii prototypu przysłowia i pojęcia komizmu słownego. Charakterystyka metody badawczej określa, w jaki sposób został przeprowadzony sondaż. Opis prototypu polskiego przysłowia komicznego dzieli się na bezpośredni i pośredni. Pierwszy z nich wskazuje cechy przysłowia komicznego podane bezpośrednio przez osoby ankietowane. Drugi zaś precyzuje właściwości semantyczno-stylistyczne i pragmalingwistyczne konkretnego proverbium humorystycznego wyróżnionego przez respondentów. Wyniki przeprowadzonej ankiety wskazują, że komiczne przysłowia są nie tylko znane, ale też łatwo tworzone i modyfikowane według różnych typów wariantywności. Komizm prototypu wykorzystuje cechy słownictwa, jego dosadność, potoczność i emocjonalność i daje się opisać przy pomocy pragmatycznych narzędzi badawczych. Naruszanie maksym konwersacyjnych stanowi cechę konieczną dla zaistnienia humoru. Przekraczanie maksym, a także właściwości definicyjne przysłów, przede wszystkim novitas sprawiają, że humor paremii prototypowych jest odbierany jako ich cecha definicyjna. Kontrast presupozycji kulturowej z sensem przysłowia prototypowego należy do cech niekoniecznych, choć wystarczających dla pojawienia się komizmu. Komiczne przysłowie prototypowe nie pokrywa się z wyodrębnionym, najłatwiej tworzonym typem paremii humorystycznej, tj. welleryzmem.

EN

The article describes the results of a survey conducted among high school and French Philology students. The aim of the survey was establishing what the Polish comic proverb prototype is. The status of research on which the above analysis is based refers to a proverb prototype theory and the concept of a verbal comic aspect. The characteristics of the research method defines the way in which the survey was conducted. The description of the Polish comic proverb prototype is both direct and indirect. The former points to the features of the comic proverb provided by the respondents, while the latter defines semantic and stylistic as well as pragmalinguistic qualities of a particular comic proverb mentioned by the respondents. The results of the conducted survey let us state that comic proverbs are not only well known but also easily formed and modified according to different types of variant forming rules. The comic aspect of prototype makes use of vocabulary features, its blunt and colloquial aspect, emotionality and can be defined by means of pragmatic research tools. Violating conversational maxims is a necessary feature for humour to be present. Disobeying maxims as well as defining features of proverbs, novitas above all, make humour of prototypical proverbs be perceived as their defining quality. The contrast of cultural presupposition with the sense of a prototypical proverb is not a necessary element, yet it is sufficient for the comic aspect to occur. A prototypical comic proverb is not identical to a separate, most easily formed type of humour proverb, i.e. a wellerism.

Keywords

PL

nazwy drzew; nazwy krzewów; pieśni ludowe; Warmia; Mazury

EN

names of trees; names of shrubs; folk songs; Warmia; Masuria

• Publisher: Łódzkie Towarzystwo Naukowe, Stowarzyszenie
• Journal: Rozprawy Komisji Językowej ŁTN
• Year: 2017
• Volume: LXIV
• Pages: 167-185

Dates

published

2017

Contributors

author

Lipińska Magdalena

• Katedra Slawistyki, Wydział Filologiczny, Uniwersytet Gdański

References

• Anscombre Jean Claude, 2000, Parole proverbiale et structures métriques, „Langages”, 139, s. 6–26.
• Arnaud Pierre, 1992, La connaissance des proverbes français par les locuteurs natifs et leur sélection didactique, „Cahiers de lexicologie”, 60, s. 195–238.
• Attardo Salvatore, 2003, Introduction: the Pragmatics of Humor, „Journal of pragmatics”, 35, s. 1287–1294.
• Awdiejew Aleksy, 1984, Sytuacja jako struktura sensu, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace Językoznawcze”, 79, s. 103–122.
• Awdiejew Aleksy, 1992. Nieśmieszne aforyzmy (Refleksje nad semantyką humoru Viktora Raskina), w: Iwona Nowakowska-Kempna, red., Język a Kultura, t. 8: Podstawy metodologiczne semantyki współczesnej, Wiedza o Kulturze, Wrocław, s. 279–285.
• Buttler Danuta, 1974, Polski dowcip językowy, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa.
• Bystroń Jan Stanisław, 1939, Komizm, Książnica–Atlas, Lwów–Warszawa.
• Crépeau Pierre, 1975, La Définition du Proverbe, „Fabula”, 16, s. 285–304.
• Dziemidok Bohdan, 1967, O komizmie, Książka i Wiedza, Warszawa.
• Kerbrat-Orecchioni Catherine, 1986, L’implicite, A. Colin, Paryż.
• Kleiber Georges, 1990, La sémantique du prototype. Catégories et sens lexical, PUF, Paryż.
• Kleiber Georges, 2000, Sur le sens des proverbes, „Langages”, 139, s. 39–58.
• Kopaliński Władysław, 1990, Słownik symboli, Wiedza Powszechna, Warszawa.
• Kozioł-Chrzanowska Ewa, 2015, Czy współcześnie powstają przysłowia?, w: Iwona Kosek, Renata Makarewicz, Katarzyna Zawilska, red., Nowe zjawiska w języku, tekście i komunikacji 5: Frazeologizmy, Instytut Filologii Polskiej UWM, Olsztyn, s. 138–147.
• Lipińska Magdalena, 2003, Les proverbes prototypiques polonais et français, Leksem, Łask.
• Lipińska Magdalena, 2004, Funkcjonowanie przysłów w paralelnych tekstach literackich na przykładzie Colas Breugnon Romain Rollanda, w: Krzysztof Bogacki, Teresa Giermak-Zielińska, red., La linguistique romane en Pologne : millésime 2004, Oficyna Wydawnicza Leksem, Łask, s. 87–94.
• Lipińska Magdalena, 2009, Mechanizmy pragmatyczne komizmu słownego w polskich przysłowiach, „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska, Sectio FF Philologiae”, 27, red. Andrzej Maria Lewicki, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin, s. 59–74.
• Lipińska Magdalena, 2011, Czy „dzieci i ryby” nic nam dziś nie mówią? – rzecz o polskich i francuskich priamelach, „Rozprawy Komisji Językowej ŁTN”, 56, s. 91–103.
• Lipińska Magdalena, 2016, Komizm polskich i francuskich zdań cytowanych. Analiza semantyczna, stylistyczna i pragmatyczna, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź.
• Mieder Wolfgang, 1992, Sprichwort – Wahrwort!? Studienzur Geschichte, Bedeutung und FunktiondeutscherSprichwörter, Peter Lang, Frankfurt.
• Mieder Wolfgang, Mieder Barbara, 1977, Tradition and Innovation. Proverbs in Advertising, „Journal of Popular Culture”, 11, s. 308–319.
• Pottier Bernard, 1974, Linguistique générale – théorie et description, Klincksieck, Paris.
• Raskin Victor, 1985,Semantic Mechanisms of Humor, Reidel, Dordrecht. Schapira Charlotte, 1999, Les stéréotypes en français: proverbes et autres formules, Ophrys, Paryż.
• Schapira Charlotte, 2000, Du prototype au stéréotype, et inversement: le cliché comme + SN, „Cahiers delexicologie”, 76, s. 27–40.
• Szymczak Mieczysław, 1998, Słownik języka polskiego, t. 1–3, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
• Tkaczewski Dariusz, 2012, „Nowoprzysłowia” polskie czyli dowcipne modyfikacje i parafrazy popularnych porzekadeł, w: Ljuba Mrověcová, red., Parémie národů slovanských VI, Wydawnictwo Uniwersytetu w Ostrawie, Ostrawa, s. 267–277.
• Wittgenstein Ludwig, 2000, Dociekania filozoficzne, tłum. B. Wolniewicz, Komitet Redakcyjny Biblioteki Klasyków Filozofii, Wydawnictwo Nauko-we PWN, Warszawa.
• Wyżkiewicz-Maksimow Regina, 2001, Funkcje przysłów w procesie komunikacji, w: Grażyna Habrajska, red., Język w komunikacji, t. 2, Wyższa Szkoła Humanistyczno-Ekonomiczna w Łodzi, Łódź, s. 118–123.
• Ziomek Jerzy, 2000, Rzeczy komiczne, Poznańskie Studia Polonistyczne

Identifiers

ISSN

0076-0390