Formy dopełniacza i celownika liczby pojedynczej rzeczowników rodzaju męskiego w Sprawie chędogiej o męce Pana Chrystusowej i Ewangelii Nikodema (kodeks Wawrzyńca z Łaska, 1544). Przyczynek do chronologizacji

• Authors: Osiewicz Marek

Title variants

Genitive and singular forms of masculine nouns in Sprawa chędoga o męce Pana Chrystusowej and Ewangelia Nikodema (codex of Wawrzyniec from Łasko, 1544)

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Celem przeprowadzonej analizy jest próba ustalenia czasu powstania Sprawy chędogiej o męce Pana Chrystusowej i Ewangelii Nikodema (apokryfów zamieszczonych w kodeksie Wawrzyńca z Łaska z 1544 roku) na podstawie repartycji leksemowej form dopełniacza i celownika liczby pojedynczej rzeczowników rodzaju męskiego. Analiza potwierdza dotychczasowe ustalenia w tym zakresie – zjawiska fleksyjne poświadczone w obu tekstach prezentują odmienne stany językowe, a ich specyfika świadczy o starszeństwie języka Sprawy chędogiej, który odznacza się cechami właściwymi językowi XV wieku.

EN

The aim of the analysis is an attempt to determine the time of creating Sprawa chędoga o męce Pana Chrystusowej and Ewangelia Nikodema, the apocrypha included in the codex of Wawrzyniec from Łasko of 1544, on the basis of lexemic repartition of genitive and dative forms of masculine nouns. The analysis confirms the findings so far in this scope – inflectional phenomena attested in both texts present different linguistic states, and their specificity proves the old age of Sprawa chędoga language, which has the characteristics of the language of the fifteenth century.

Keywords

PL

historia języka polskiego; polska fleksja historyczna; apokryf; rękopis; źródłoznawstwo

EN

history of the Polish language; Polish historical inflection; apocrypha; manuscript; source studies

• Publisher: Towarzystwo Miłośników Języka Polskiego
• Journal: Język Polski
• Year: 2021
• Volume: 101
• Issue: 3
• Pages: 89-99

Contributors

author

Osiewicz Marek

• Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu

References

• Bargieł M. 1959: O lokalizacji i różnicach językowych Sprawy chędogiej i Ewangelii Nikodema, „Rozprawy Komisji Językowej Łódzkiego Towarzystwa Naukowego” VII, s. 9–32.
• Bargieł M. 1969: Cechy dialektyczne polskich zabytków rękopiśmiennych pierwszej połowy XVI wieku, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, Wrocław.
• Brückner A. 1933: Nowe teksty staropolskie, „Pamiętnik Literacki” XXX, nr 1/4, s. 390–397.
• Kamińska M. 1981: Psałterz floriański. Monografia językowa. Część I. Ortografia, fonetyka, fleksja imion, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, Wrocław 1981.
• Klemensiewicz Z., Lehr-Spławiński T., Urbańczyk S. 1981: Gramatyka historyczna języka polskiego, Państwowe Wydawnictwa Naukowe, Warszawa.
• Klimek Z. 1978: Język polski w rozmówkach polsko-niemieckich „Książeczek polskich” z r. 1539, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, Wrocław 1978.
• Kobylińska J. 1968: Rozwój form dopełniacza liczby pojedynczej rzeczowników rodzaju męskiego w języku polskim, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, Wrocław.
• Książek-Bryłowa W. 1992: Warianty fleksyjne w historii języka polskiego, [w:] T. Skubalanka, W. Książek-Bryłowa, Wariantywność polskiej fleksji, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław, s. 117–190.
• Książek-Bryłowa W. 1994: Wariantywność fleksji w historii i gwarach języka polskiego, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin.
• Lisowski T. 1999: Polszczyzna początku XVI wieku. Problemy wariantywności i normalizacji fonetyki i fleksji, Wydawnictwo WiS, Poznań.
• Malec M. 1996: Fleksja imion zapożyczonych. Zjawiska wybrane, [w:] M. Kucała, W.R. Rzepka, Studia historycznojęzykowe, t. 2: Fleksja historyczna, Wydawnictwo Instytutu Języka Polskiego Polskiej Akademii Nauk, Kraków, s. 79–91.
• Migdał J. 1999: O języku Andrzeja Glabera z Kobylina. Studium normalizacji polszczyzny wczesnorenesansowej, Wydawnictwo WiS, Poznań.
• Osiewicz M. 2006: Wariantywność form fleksyjnych rzeczowników w listach polskich z lat 1525–1550 (rzeczowniki rodzaju męskiego), „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza” XIII (XXXIII), s. 101–128.
• Osiewicz M. 2020: Zróżnicowanie ekstensji tekstowej wariantów graficznych w Sprawie chędogiej o męce Pańskiej (kodeks Wawrzyńca z Łaska, 1544), „Język Polski” C, z. 2, s. 89–101.
• Rzepka W.R. 1986: Z dziejów form fleksyjnych rzeczowników w polszczyźnie XVI–XVII wieku. Celownik liczby pojedynczej rodzaju męskiego, „Slavia Occidentalis”, t. 43, s. 135–158.
• Rzepka W.R., Wydra W. (wyd.) 1996: Cały świat nie pomieściłby ksiąg. Staropolskie opowieści i przekazy apokryficzne, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa–Poznań.
• Smosarski J. 1981: Męka Pańska w polskiej literaturze średniowiecznej, [w:] H. Wojtysek, J. Kopeć (red.), Męka Chrystusa wczoraj i dziś, Katolicki Uniwersytet Lubelski, Lublin, s. 95–101.
• Vrtel-Wierczyński S. (wyd.) 1933: Sprawa chędoga o męce Pana Chrystusowej i Ewangelia Nikodema, Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk, Poznań.
• Wydra W. 2019: Wstęp, [w:] J. Łukaszewski, M. Osiewicz, R. Wójcik, W. Wydra (red.), Series Apocryphorum Polonorum selectorum, t. 1: Kodeks Wawrzyńca z Łaska 1544. Faksymile, Wydawnictwo „Poznańskie Studia Polonistyczne”, Poznań, s. VII–XII.
• Wydra W., Rzepka W.R. 1984: Chrestomatia staropolska. Teksty do roku 1543, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław.

Identifiers

DOI

https://doi.org/10.31286/JP.101.3.7