Tercjarki Zakonu Kaznodziejskiego na Pomorzu XIV–XVI w.

• Authors: Stefaniak Piotr

Title variants

EN

Tertiary sisters of the Preachers Order in Pomerania in 14‒16th century

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

W okresie średniowiecza na terenie Pomorza funkcjonowały dwie wspólnoty tercjarek dominikańskich, mianowicie w Toruniu i Gdańsku. Wpisywały się one w nurt niewielkich miejskich wspólnot religijnych istniejących w XIV‑XVI w: odwiedzały chorych, biednych i więźniów a na swój byt zarabiały pracą ręczną. Ich życie religijne koncentrowało się w wyznaczonej im kaplicy w kościele dominikanów. Siostry zobowiązane były do wspólnych pacierzy i poddane były władzy miejscowego przeora, co stanowiło o ich przynależności zakonnej. Typowe średniowieczne miejskie wspólnoty tercjarek na Pomorzu przetrwały do czasów reformacji, kiedy społeczność Torunia i Gdańska przeszła na protestantyzm.

The Dominican tertiaries of the Middle Ages existed in the region of Pomerania (Pomorze) in two communities, respectively in Toruń and Gdańsk. Both communities belonged to a current of minor urban religious societies that existed between the 14th and 16th century within the orbit of influence the mendicant orders exerted. Both communities resided in the neighborhood of Dominican convents. Despite the specifics of a given location, both communities of tertiaries reflected the life and ministry typical for Beguines (Roman Catholic lay religious communities). They visited the sick, the poor, and the prisoners, and supported themselves through the work of their own hands. Their prayer life was centered in the designated chapel in the Dominican church. The sisters were mandated to pray in common. They were also subjected to the local prior who constituted a decisive component of their religious membership. Typical Middle Age communities of tertiaries in Pomerania survived till the time of Reformation when the society of Toruń and Gdańsk converted to Protestantism. Hence, after 1525 both communities ceased to exist.

Keywords

PL

Beginki; Burg; Dominikanki; Gdańsk; Klepka; Kopelcypel; Mantelatka; Piotr Goldbach; Tercjarki; Toruń

EN

Beguines; Burg; Danzig; Dominican nuns; Dominican Order; Kopelcypel; Mantellate; Peter Goldbach; Tertiaries; Toruń

• Publisher: Gdańskie Seminarium Duchowne, Kuria Metropolitalna Gdańska
• Journal: Studia Gdańskie
• Year: 2010
• Issue: 27
• Pages: 131-151

Contributors

author

Stefaniak Piotr

• Instytut Misjonarzy „Nasza Przeszłość” Kraków

References

• Archiwum Państwowe w Poznaniu: Rps., sygn., AC 1476; AC 147, Akta radzieckie poznańskie.
• Archiwum Sióstr Dominikanek na Gródku w Krakowie, Reguła s. Augustyna biskupa hiponeńskiego i konstytucje abo prawa sióstr zakonnych s. Katarzyny Seneńskiej, nazwanych trzeciego habitu abo stanu pokutnego s. Dominika reformowanych wedle intencjej Kościoła Bożego i pasterzów jego, Juliusza wtórego, Piusa piątego i Grzegorza trzynastego, Kraków 1616.
• Barącz S., Rys dziejów zakonu kaznodziejskiego w Polsce, Lwów 1811, t. 1.
• Borkowska M., Leksykon zakonnic polskich epoki przedrozbiorowej, t. 2, Polska Centralna i Południowa, Warszawa 2005.
• Chotkowski W., Księdza Prymasa Michała Poniatowskiego spustoszenia kościelne w Krakowie, Kraków 1918.
• Conspectus historicus et statisticus Provinciae Germaniae inferioris Ord. Praed, Rotterodami 1895.
• Dolistová M., Paní Zdislava z Lemberka, Praha 2008.
• Fankidejski J., Diecezja Chełmińska. Zarys historyczno‑statystyczny, Pelplin 1928.
• Fankidejski J., Utracone kościoły i kaplice w dzisiejszej diecezji chełmińskiej podług urzędowych akt kościelnych, Pelplin 1880.
• Fankidejski J., Klasztory żeńskie w diecezji chełmińskiej, Pelplin 1883.
• Greven J., Die Anfänge der Beginen. Ein Beitrag zur geschichte der Volksfrömmigkeit und des Ordenswesens im Hohmittelalters, Münster i.W. 1912.
• Greving J., Protokoll über die Revision der Konvente der Beginen und Begarden zu Köln in Jahre 1452, „Annalen des hist. Vereins für den Niederhein” 1902.
• Historia Gdańska, red. E. Cieślaka, Gdańsk 1979.
• Heimbucher M., Die Orden und Kongregationen der katholichen Kirche, Paderborn 1907.
• Janicka‑Olczakowa E., Żeński ruch dominikański w Polsce w XVII‑XX wieku, w: Studia nad historią dominikanów w Polsce, red. J. Kłoczowski, Lublin 1980, t. 1.
• Kamińska S., Klasztory brygidek w Gdańsku, Elblągu i Lublinie. Założenie i uposażenie, Gdańsk 1970.
• Karbowiak A., Szkoły diecezji chełmińskiej w wiekach średnich, Toruń 1899.
• Kodeks Dyplomatyczny Miasta Krakowa 1257‒1506, wyd. F. Piekosiński, Kraków 1879, cz. 1.
• Kominek M. K., Święci i błogosławieni zakonu dominikańskiego, Warszawa 2001.
• Lapis D., Lapis B., Beginki w Polsce w XIII‑XV wieku, „Kwartalnik Historyczny” 1972, nr 79.
• Mandonnet P., Les origines de l’ordo de Poenitentia, Fribourg 1898.
• Monumenta Germaniae Historica Scriptores. Richesi gesta senonensis Ecclesiae, wyd. G. Waltz, Hannover – Berlin 1828, t. 25.
• Nowodworski M., Encyklopedya kościelna podług Teolgicznej Encyklopedyi Wetzera i Weltego z licznymi jej dopełnieniami, Warszawa – Płock, 1873, t. 4.
• Nowowieyski A., Płock – monografia historyczna, Płock 1930.
• Pniewski W., Język polski w dawnych szkołach gdańskich, Gdańsk 1938.
• Podlewski W. M., Św. Brygida, królowa szwedzka i jej zakon pod regułą Zbawiciela, Kraków 1892.
• Pruszcz P. H., Kleynoty stołecznego miástá Krakowa, albo koscioły, y co w nich iest widzenia godnego y znácznego, przez Piotra Hiacyntha Prvszcza, krotko opisane, Powtornie záś z pilnośćią przeyźrzáne, y do druku z additámentem nowych Kośćiołow y Relikwii S. podane, z pozwoleniem Zwierzchnośći Duchowney, Kraków 1747.
• Schirrmacher F. W., Liegnitzer Urkundenbuch, w: Codex Diplomaticus Silesiae, Breslau, 1892, t. 16, nr 3306.
• Schubert H., Bilder aus der Geschichte der Stadt Schweidnitz, Schweidnitz 1912.
• Scriptores rerum Prussicarum, wyd. T. Hirsch, M. Töppen, S. Strehlke, Leipzig 1861‒1874.
• Simon P., Geschichte der Stadt Danzig, Danzig 1913, t. 1.
• Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, wyd. B. Chlebowski, Warszawa 1881, t. 1.
• Stefaniak P., Árpád‑házi Boldog Konstancia OP, (1238‒1301) magyar királylány és halicsi hercegnő, Budapest 2009.
• Stefaniak P., Dzieje mniszek dominikańskich w krajach słowiańskich, Kraków 2007.
• Szabo S., Status monasteriorum, congregationum, domorum quae a sororibus Ordinis nostris habentur, w: Archivum Ordinis Praedicatorum, Roma 1924 t. 32.
• Tiller A., Der Kanonisationprozess Dorotheas von Montau in Marienwerder 1394‒1405 als Qnelle zur altpreuschiche Kulturgeschichte und Volkskunde, „Ostdeutche Beträge aus dem Göttinger Arbeitkreis” 1958, t. 9.
• Waschinski E., Erziehung und Unterricht im Deutschen Ordenslande bis 1525, Danzig 1908.
• Wermter E. M., Die Beginen im mittelalterlichen Preussenlande, „Zeitschrift für die Geschichte und Altertumskunde Ermlands” 1969, t. 33.
• Wiesiołowski J., Dominikanie w miastach wielkopolskich. Ruch religijny kobiet, w: Studia nad historią dominikanów w Polsce 1222‒1972, Warszawa 1975, t. 1.
• Wilms H., Geschichte der deutschen Dominikanerinnen 1206‒1916, Dülmen 1920.
• Wyrozumski J., Beginki i begardzi w Polsce w XIII‑XV wieku, „Kwartalnik Historyczny” 1972, nr 79.
• Vicaire M. H., Dominique et ses Prêcheurs, Fribourg 1977.
• Virginum sacrarum Monimenta, Tubingae 1636.