Wczesnośredniowieczne miecze ze zbiorów Muzeum Narodowego w Szczecinie w świetle ponownej analizy typologiczno-chronologicznej i technologicznej (część 2)

• Authors: Kucypera Paweł , Kurasiński Piotr , Pudło Piotr

Title variants

EN

Early medieval swords from the collection of the National Museum in Szczecin in the light of a new typological-chronological and technological analysis (part 2)

• Languages of publication: PL

Abstracts

This study is devoted to four early medieval swords stored in the National Museum in Szczecin. The paper is a continuation of the weapon collection from the Szczecin Museum presentation, with first part published recently (Klimek, Kucypera, Kurasiński, Pudło 2011). All swords presented here were posted before, but, thus far, bereft of detailed formal, chronological and technological analyzes. The oldest presented specimen was found in Smołdzino, Słupsk District. No detailed location of the find is known, apart from the fact that it was uncovered by sand from a dune. It is preserved as a few pieces coming from a broken blade. Another two swords were also preserved partially, both with almost completely missing blades. They are most probably stray finds from the River Oder near Szczecin. The last, youngest specimen, is a loose find from Złocieniec, Drawsko District. The Smołdzino sword has been dated to the 2nd half of the 8th–half of the 10th centuries, however, it has to be noted that the technique in which its blade was forged (piled/sandwitched) does not allow to completely rule out the possibility of the sword’s earlier (La Tène period) metric. First of the Oder (Szczecin) swords has been classified as the younger type X by Petersen and dated to the 10th–half of the 11th centuries. The second specimen has been identified as Oakeshott’s type ?,B,3 and Geibig’s Kombinationstyp 15-III. It has been linked with the period of the 10th–beginning of the 12th centuries. Both specimens picked from the Oder River had blades forged by welding cutting-edge rods into central core pieces. Their lower guards and pommels (with, possibly, one exception) were formed from single homogeneous billets of iron. By far, the best preserved sword was the one from Złocieniec, classified here as type XI,E,1 by Oakeshott and Kombinationstyp 19 (hilt) and 10 (blade) by Geibig. In view of the presented analogies, it has been fixed to the chronological frame of the 12th–beginning of the 13th century. Unfortunately, due to external factors, no materials examination has been carried out on this weapon.

Keywords

PL

miecze; wczesne średniowiecze; Pomorze Zachodnie; klasyfikacja; radiografia

swords; Early Middle Ages; Western Pomerania; classification; radiography

• Publisher: Muzeum Narodowe w Szczecinie
• Journal: Materiały Zachodniopomorskie
• Year: 2012
• Volume: 9
• Pages: 269-296

Dates

published

2013

Contributors

author

Kucypera Paweł

• Instytut Archeologii UMK w Toruniu

author

Kurasiński Piotr

• Ośrodek Badań nad Dawnymi Technologiami IAE PAN

author

Pudło Piotr

References

• Aleksić M. 2007. Mediaeval Swords from Southeastern Europe. Material from 12th to 15th Century, Belgrade.
• Arbman H. 1937. Schweden und das Karolingische Reich. Studien zu den Handelsverbindungen des 9. Jahrhunderts, „Kungl. Vitterhets, Historie Och Antikvitets Akademiens Handlingar”, 43, Stockholm. 1940 Birka I. Die Gräber. Tafeln, Uppsala.
• Bailly A. 1990. Les armes des 6e et 7e siècles, [w:] Du silex à la poudre… 4000 ans d’armement en val de Saône, red. L. Bonnamour, 119–147.
• Bakay K. 1967. Archäologische Studien zur Frage der ungarischen Staatsgründung, „Acta Archaeologica Hungarica” 19, 105–173.
• Bialeková D. 1982. Slovanské pohrebisko v Závade, „Slovenská Archeológia” 30/1, 123–164.
• Bialeková D., Mihok Ĺ., Pribulová A. 1998. To the provenience of X-type sword from Závada from the point of view of metallographic analyses, [w:] Ve Službách Archeologie. Sborník k 60. narozeninám RNDr. Vladimíra Haška, DrSc., red. R. Neruda, J. Unger, Brno, 37–47.
• Bilogrivić G. 2009. Karolinški mačevi tipa K, „Opuscula Archaeologica” 33, 125–182.
• Biniaś-Szkopek M. 2009. Bolesław IV Kędzierzawy – książę Mazowsza i princeps, Poznań.
• Bruhn Hoffmeyer A. 1954. Middelalderens tvaeggede svaerd, t. 1, Kopenhaga.
• Buchwald V.F. 2005. Iron and steel in ancient times, „Historisk-filosofiske Skrifter” 29, Copenhagen.
• Geibig A. 1991. Beiträge zur morphologischen Entwicklung des Schwertes im Mittelalter, „Offa Bücher” 71, Neumünster.
• Głosek M. 1984. Miecze środkowoeuropejskie X–XV wieku, Warszawa.
• Głosek M., Kajzer L. 1976. Miecze z napisami grupy DIC w Europie Środkowej, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej” 24/2, 217–248.
• Głosek M., Kajzer L. 1977. Zu dem mittelalterlichen Schwertern der Benedictus-Gruppe, „Waffen- und Kostümkunde 1977”, 117–128.
• Głosek M., Kajzer L., Nadolski A. 1978. Wykaz zabytków, [w:] Broń średniowieczna z ziem polskich. Katalog, red. A. Nadolski, Łódź, 25–49.
• Jakobsson M. 1992. Krigarideologi och vikingatida svärdtypologi, „Stockholm Studies in Archaeology” 11, Stockholm.
• Jakovac S. 1997. Nalazi ratničke opreme karolonškog tipa s područja sjeverne Dalmacije, „Radovi Filozofskog fakulteta u Zadru” 35 (22), 127–147.
• Jelovina D. 1986. Mačevi i ostruge. Karolinškog obilježja u Muzeju Hrvatskih Arheoloških Spomenika, Split.
• Kalousek F. 1971. Břeclav-Pohansko. Velkomoravské pohřebiště u kostela, Brno.
• Kara M. 1991. Z badań nad wczesnośredniowiecznymi grobami z uzbrojeniem z terenu Wielkopolski, [w:] Od plemienia do państwa. Śląsk na tle wczesnośredniowiecznej Słowiańszczyzny Zachodniej, „Śląskie Sympozja Historyczne”, t. 1, red. L. Leciejewicz, Wrocław–Warszawa, 99–120.
• Kazakevičius V. 1996. IX–XIII a. Baltu Kalavijai, Vilnus.
• Kirpičnikov A.N. 1961. Meči Kievskoj Rusi (IX–XI vv.), „Sovetskaja Arheologiâ” 4, 179–197.
• Kirpičnikov A.N. 1966. Drevnerusskoe oružie, t. 1: Meči i sabli. IX–XIII vv., „Arheologiâ SSSR. Svod arheologičeskih istočnikov E1-36, Moskva–Leningrad.
• Klimek L., Kucypera P., Kurasiński T., Pudło P. 2011. Wczesnośredniowieczne miecze ze zbiorów Muzeum Narodowego w Szczecinie w świetle ponownej analizy typologiczno-chronologicznej i technologicznej, „Materiały Zachodniopomorskie” NS 6–7, z. 1, 299–325.
• Košta J. 2005. Kollektion frühmittelalterlicher Schwerter aus dem Großmährischen Zentrum in Mikulčice, [w:] Die frühmittelalterliche Elite bei den Völkern des östlichen Mitteleuropas. Materialien der internationalen Fachkonferenz Mikulčice 25.–26.5.2004, red. P. Kouřil, Brno, 157–191.
• Košta J., Hošek J. 2009. Raně středověké meče s jednodílnou polokruhovitou hlavicí (typ Petersen X/Geibig 12, var. I.). Pohled archeologie a metalografie, [w:] Archeologie doby hradištní v České a Slovenské republice. Sborník příspěvků přednesených na pracovním setkání Archeologie doby hradištní ve dnech 24.–26. 4. 2006, „Archaeologia mediaevalis Moravica et Silesiana”, Suppl. 2, red. P. Drelser, Z. Měřínský, Brno, 109–126.
• Kucypera P., Kurasiński T., Pudło P. 2009. Miecze z cmentarzyska w Cedyni, pow. gryfiński (stan. 2) w świetle najnowszych badań interdyscyplinarnych, [w:] Arma et Medium Aevum. Studia nad uzbrojeniem średniowiecznym, red. P. Kucypera, P. Pudło, G. Żabiński, Toruń, 141–169.
• Kucypera P., Kurasiński T., Pudło P. 2011. Problem rozwoju jednolitych głowic mieczowych między połową IX a połową XIII w., [w:] Cum Arma per Aeva. Uzbrojenie indywidualne na przestrzeni dziejów, red. P. Kucypera, P. Pudło, Toruń, 74–90.
• Kukla Z., Měchurová Z. 2000. Mladohradištní meč z Blížkovic u Moravských Budějovic, „Acta Musei Moraviae” 85/1–2, 121–130.
• Leppäaho J. 1964. Späteisenzeitliche Waffen aus Finnland, „Suomen Muinaismuistoyhdistyksen Aikakauskirja / Finska Fornminnesföreningens Tidskrift” 61, Helsinki.
• Liwoch R. 2008. Zachodnioukraińskie miecze i trzewiki pochew mieczowych od X do połowy XIII w., „Acta Militaria Mediaevalia” 4, 39–59.
• Łęga W. 1930. Kultura Pomorza we wczesnem średniowieczu na podstawie wykopalisk, Toruń.
• Marek L. 2004. Wczesnośredniowieczne miecze z Europy Środkowej i Wschodniej. Dylematy archeologa i bronioznawcy, „Acta Universitatis Wratislaviensis”, nr 2698, „Studia Archeologiczne” 36, Wrocław.
• Menghin W. 1980. Neue Inschriftenschwerter aus Süddeutschland und die Chronologie karolingischer Spathen auf dem Kontinent, „Erlanger Forschungen” A 26, 227–272.
• Měřinský Z., Unger J. 1990. Velkomoravské kostrové pohřebiště u Morkůvek (okr. Břeclav), [w:] Pravěké a slovanské osídlení Moravy. Sborník k 80. narozeninám Josefa Poulíka, red. V. Nekuda, Brno, 360–401.
• Mühlen B. v o n. 1975. Die Kultur der Wikinger in Ostprussen, „Bonner Hefte zur Vorgeschichte” 9, Bonn.
• Nadolski A. 1954. Studia nad uzbrojeniem polskim w X, XI i XII wieku, „Acta Archaeologica Universitatis Lodziensis”, Łódź.
• Nordman C.A. 1944. Vapen i Nordes fortid, „Nordisk Kultur” 12:B, 1–66.
• Oakeshott R.E. 1998. The Sword in the Age of Chivalry, Woodbridge.
• Oakeshott R.E. 2001. Records of the Medieval Sword, Suffolk.
• Petersen J. 1919. De norske vikingesverd, en typologisk-kronologisk studie over vikingetidens vaaben, Kristiania.
• Pinter Z.K. 2007. Spada şi sabia mediavală în Transilvania şi Banat (secolele IX–XIV), Sibiu.
• Pleiner R. 1993. The Celtic Sword, Oxford.
• Pudło P. 2012. Ponownie o wczesnośredniowiecznym mieczu wyłowionym z Zalewu Szczecińskiego, „Materiały Zachodniopomorskie” NS 8/1, 165–179.
• Pudło P. 2012. Wczesnośredniowieczne miecze z terenu Polski na tle europejskim. Systematyka, technologia produkcji, zdobienia, Łódź, maszynopis rozprawy doktorskiej napisanej w Instytucie Archeologii Uniwersytetu Łódzkiego.
• Pudło P., Rychter M. 2010. Z zachodu na wschód czy ze wschodu na zachód? Kilka uwag na temat zdobionego jelca z Kamienia Pomorskiego, „Acta Militaria Mediaevalia” 6, 185–192.
• Pudło P., Słowiński S. 2009. Jelec miecza z Podzamcza w Szczecinie, „Acta Militaria Mediaevalia” 5, 161–164.
• Pudło P., Żabiński G. 2011. Analiza formalna mieczy ze zbiorów Muzeum Pierwszych Piastów na Lednicy, [w:] Miecze średniowieczne z Ostrowa Lednickiego i Giecza, red. A. Wyrwa, P. Sankiewicz, P. Pudło, Dziekanowice–Lednica, 19–36.
• Ruttkay A. 1975. Waffen und Reiterausrüstung des 9 bis zur ersten Hälfte des 14 Jahrhunderts in der Slovakei, „Slovenska Archeologia” 23/1, 119–216.
• Ruttkay A. 1976. Waffen und Reiterausrüstung des 9 bis zur ersten Hälfte des 14 Jahrhunderts in der Slovakei, „Slovenska Archeologia” 24/2, 245–387.
• Sarnowska W. 1955. Miecze wczesnośredniowieczne w Polsce, „Światowit” 21, 276–323.
• Schumann K. 1897. Die Kultur Pommerns in vorgeschichtlicher Zeit, Berlin.
• Stubenrauch A. 1898. Untersuchungen auf den Inseln Usedom und Wollin im Anschluß an die Vinetafrage, „Baltische Studien” N.F. 2, 66–123.
• Szameit E. 1986. Karolingerzeitliche Waffenfunde aus Österreich. Teil I: Die Schwerter, „Archaeologia Austriaca” 70, 385–411.
• Szameit E. 1992. Ein VLFBERHT-Schwert aus der Donau bei Aggsbach, Niederösterreich, „Archaeologia Austriaca” 76, 215–221.
• Świątkiewicz P. 2002. Uzbrojenie wczesnośredniowieczne z Pomorza Zachodniego, „Acta Archaeologica Lodziensia” 48, Łódź.
• Thålin-Bergman L. 1989. Übersicht über die Schwerter von Birka, [w:] Birka II:2. Systematische Analysen der Gräberfunde, red. G. Arwidsson, Stockholm, 11–14.
• Trębaczkiewicz T. 1963. Cmentarzysko wczesnośredniowieczne we wsi Psary, pow. Piotrków Trybunalski, „Prace i Materiały Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi. Seria Archeologiczna” 9, 139–151.
• Tylecote R. F., Gilmour B. J.J. 1986. The Metallography of Early Ferrous Edge Tools and Edged Weapons, „B.A.R. British Series” 155, London.
• Vignatiová J. 1993. Karolinské meče z Pohanska u Břeclavi, „Sborník Prací Filozofické Fakulty Brněnské Univerzity” E 38, 91–109.
• Wrzesiński J. 1998. Groby z mieczami na terenie Polski wczesnopiastowskiej (X–XIII wiek), „Prace i Materiały Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi. Seria Archeologiczna”, 7–46.
• Wrzesiński J., Wrzesińska A. 2007. Groby z uzbrojeniem na wczesnośredniowiecznym cmentarzysku w Dziekanowicach w Wielkopolsce, [w:] Studia z dziejów wojskowości, budownictwa, kultury, „Archaeologia Historica Polona” 17, red. J. Olczak, Toruń, 75–94.
• Wrzesińscy A. i J. 1995. Dwa interesujące groby z wczesnośredniowiecznego cmentarzyska szkieletowego w Dziekanowicach, gmina Łubowo, woj. poznańskie, stan. 22, „Wielkopolskie Sprawozdania Archeologiczne” 3, 207–218.
• Ypey J. 1984. Einige wikingerzeitliche Schwerter aus den Niederlanden, „Offa” 41, 213–225.
• Żak J. 1960. Problem pochodzenia mieczów tzw. „wikińskich” na ziemiach zachodniosłowiańskich, głównie polskich, „Archeologia Polski” 4/2, 297–344.

Notes

Studia i Materiały

Identifiers

ISSN

0076-5236